DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Skalska-Miecik, Lija: Polscy uczniowie petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48041#0372
LIJA SKALSKA
U. 8. Ferdynand Ruszczyć: Konstanty Wróblewski,
1896, Muzeum Narodowe w Warszawie. (Fot. H. Ro-
manowski)
U. 9. Ferdynand Ruszczyć: Józef Mańkowski i Arkadij
Ryłow, 1896, Muzeum Narodowe w Warszawie. (Fot.
H. Romanowski)
demickiej 40, uzyskując m.in. pochlebną opinię ów-
czesnego recenzenta „Niwy” I. Grabara41. Swoboda
techniki malarskiej, powściągliwa gama kolorystycz-
na z przewagą tonów szarych i bieli, jak i ogólny
charakter tego wizerunku, w którym znać dążenie do
naturalności i prostoty, świadczą o niewątpliwym
wpływie rosyjskiego artysty. Prawdopodobnie właśnie
Riepin oddziałał na zainteresowanie się Stabrowskiego
portretem; warto przypomnieć też, że właśnie w tej
dziedzinie odnotować można będzie w przyszłości jego
wybitne osiągnięcia artystyczne.
Liczniejszą grupę Polaków skupiała pracownia pej-
zażowa kierowana przez Kuindżiego. Uwielbiany przez
uczniów, był nie tylko ich nauczycielem i wycho-
wawcą, lecz również troskliwym opiekunem i przyja-
cielem. Atmosfera tej pracowni dobrze znana jest
z pamiętników i relacji uczniów Kuindżiego 42, którzy
do końca życia zachowali kult dla swego mistrza oraz
wzajemną koleżeńską solidarność. Z imieniem tego
wielkiego artysty i wielkiego człowieka — pisał
N. Roerich — wiąże się dla mnie wyobrażenie o no-
wej Akademii [...] Jakby ożywał w nim mistrz dale-
kiej przeszłości [...] Jak w pracowniach dawnych mi-
strzów [...] uczniowie pracowni Kuindżiego [...] wie-
dzieli, że nauczyciel jest ich najbliższym przyjacielem,
i sami pragnęli zostać jego przyjaciółmi43. Warto
przypomnieć, że drugą poza malarstwem, pasją wie-
lu jego uczniów stanie się w przyszłości praca peda-
gogiczna, oparta o zasady wyniesione z pracowni
Kuindżiego.
Z pracowni Kuindżiego wyszło wielu wybitnych
malarzy rosyjskich, takich jak N. Roerich, K. Bo-
gajewski, A. Ryłow i inni. Wśród jego uczniów-Pola-
ków czołowe miejsce zajmuje niewątpliwie Ferdy-
nand Ruszczyć, ale na uwagę zasługują dwaj inni
polscy artyści — Konstanty Wróblewski (il. 8) i Jó-
zef Mańkowski (il. 9), należący do grona najbliższych
uczniów Kuindżiego, których twórczość jest obecnie
prawie zupełnie zapomniana 44. Konstanty Wróblewski
był związany z pracownią Kuindżiego od r. 1894. Za-
powiadał się jako „bardzo obiecujący artysta” i był
wyróżniany przez recenzentów na wystawach uczniów
Akademii45. Twórczość jego kształtowała się pod wy-
raźnym wpływem Kuindżiego, od którego przejął
przede wszystkim zamiłowanie do efektów świetlnych.
Kuindżi od 1882 r. nie wystawiał i prawie nikomu
nie pokazywał swych prac, niemniej jego korekty,
rady oraz urok wczesnych prac w różnej formie po-
zostawiły trwały ślad w malarstwie większości jegc
uczniów. Zadziwiająca zbieżność cechuje na przykład
szkice pejzażowe Kuindżiego i Krzyżanowskiego, któ-
ry nie będąc związany z jego pracownią korzystał
podobno z artystycznej opieki profesora — pracownia
Kuindżiego zresztą była co piątek otwarta dla wszyst-
kich, którzy chcieli uzyskać jego poradę46. Ta zbież-
ność przejawia się w podobnym ujęciu potraktowa-
nego w syntetycznym skrócie motywu krajobrazowe-
go, w gładkiej lśniącej fakturze oraz w zamiłowaniu
do mocnych, nasyconych barw.
Sądząc z relacji Niewiadomskiego Kuindżi oddzia-
łał też na Mańkowskiego47, który przyszedł do jego
pracowni mając za sobą pięć lat pobytu w Akademii
i z pewnością niemały zapas indywidualnych doświad-
czeń, o czym przekonują na przykład jego dwie
40 Ukazatiel wystawki Impieratorskoj Akadiemii Chudo-
żestw w 1896 g., Spb [b. d.J, s. 25, nr 158.
41 „Niwa” 1896, nr 14, s. 326.
42 RYŁOW, o.c.; — Ferdynand Ruszczyć, Pamiętnik wy-
stawy, o.c.
43 Cyt. wg Kuindżi i jego uczeniki, Katalog wystawki,
Akadiemija Chudożestw SSSR, Leningrad 1973. Warto zwró-
cić uwagę, że katalog tej interesującej wystawy uwzględ-
nia znajdujące się w ZSRR obrazy dwóch polskich uczniów
Kuindżiego — F. Ruszczyca i K. Wróblewskiego, s. 29,
42 i il.
44 Większość prac K. Wróblewskiego, powstałych przed
r. 1924 znajduje się w licznych muzealnych i prywatnych
zbiorach radzieckich. Prace J. Mańkowskiego należą do
rzadkości, ponieważ dotknięty chorobą artysta spalił nie-
długo przed śmiercią większość swych dzieł, por. E. NIE-
WIADOMSKI, Malarstwo polskie XIX i XX wieku, War-
szawa 1926, s. 260.
45 ,,W'siemirnaja Illustracja” 1895, nr 1400, s. 430.
48 RYŁOW, O.C., S. 48.
47 NIEWIADOMSKI, o.c., s. 257.
358
U. 8. Ferdynand Ruszczyć: Konstanty Wróblewski,
1896, Muzeum Narodowe w Warszawie. (Fot. H. Ro-
manowski)
U. 9. Ferdynand Ruszczyć: Józef Mańkowski i Arkadij
Ryłow, 1896, Muzeum Narodowe w Warszawie. (Fot.
H. Romanowski)
demickiej 40, uzyskując m.in. pochlebną opinię ów-
czesnego recenzenta „Niwy” I. Grabara41. Swoboda
techniki malarskiej, powściągliwa gama kolorystycz-
na z przewagą tonów szarych i bieli, jak i ogólny
charakter tego wizerunku, w którym znać dążenie do
naturalności i prostoty, świadczą o niewątpliwym
wpływie rosyjskiego artysty. Prawdopodobnie właśnie
Riepin oddziałał na zainteresowanie się Stabrowskiego
portretem; warto przypomnieć też, że właśnie w tej
dziedzinie odnotować można będzie w przyszłości jego
wybitne osiągnięcia artystyczne.
Liczniejszą grupę Polaków skupiała pracownia pej-
zażowa kierowana przez Kuindżiego. Uwielbiany przez
uczniów, był nie tylko ich nauczycielem i wycho-
wawcą, lecz również troskliwym opiekunem i przyja-
cielem. Atmosfera tej pracowni dobrze znana jest
z pamiętników i relacji uczniów Kuindżiego 42, którzy
do końca życia zachowali kult dla swego mistrza oraz
wzajemną koleżeńską solidarność. Z imieniem tego
wielkiego artysty i wielkiego człowieka — pisał
N. Roerich — wiąże się dla mnie wyobrażenie o no-
wej Akademii [...] Jakby ożywał w nim mistrz dale-
kiej przeszłości [...] Jak w pracowniach dawnych mi-
strzów [...] uczniowie pracowni Kuindżiego [...] wie-
dzieli, że nauczyciel jest ich najbliższym przyjacielem,
i sami pragnęli zostać jego przyjaciółmi43. Warto
przypomnieć, że drugą poza malarstwem, pasją wie-
lu jego uczniów stanie się w przyszłości praca peda-
gogiczna, oparta o zasady wyniesione z pracowni
Kuindżiego.
Z pracowni Kuindżiego wyszło wielu wybitnych
malarzy rosyjskich, takich jak N. Roerich, K. Bo-
gajewski, A. Ryłow i inni. Wśród jego uczniów-Pola-
ków czołowe miejsce zajmuje niewątpliwie Ferdy-
nand Ruszczyć, ale na uwagę zasługują dwaj inni
polscy artyści — Konstanty Wróblewski (il. 8) i Jó-
zef Mańkowski (il. 9), należący do grona najbliższych
uczniów Kuindżiego, których twórczość jest obecnie
prawie zupełnie zapomniana 44. Konstanty Wróblewski
był związany z pracownią Kuindżiego od r. 1894. Za-
powiadał się jako „bardzo obiecujący artysta” i był
wyróżniany przez recenzentów na wystawach uczniów
Akademii45. Twórczość jego kształtowała się pod wy-
raźnym wpływem Kuindżiego, od którego przejął
przede wszystkim zamiłowanie do efektów świetlnych.
Kuindżi od 1882 r. nie wystawiał i prawie nikomu
nie pokazywał swych prac, niemniej jego korekty,
rady oraz urok wczesnych prac w różnej formie po-
zostawiły trwały ślad w malarstwie większości jegc
uczniów. Zadziwiająca zbieżność cechuje na przykład
szkice pejzażowe Kuindżiego i Krzyżanowskiego, któ-
ry nie będąc związany z jego pracownią korzystał
podobno z artystycznej opieki profesora — pracownia
Kuindżiego zresztą była co piątek otwarta dla wszyst-
kich, którzy chcieli uzyskać jego poradę46. Ta zbież-
ność przejawia się w podobnym ujęciu potraktowa-
nego w syntetycznym skrócie motywu krajobrazowe-
go, w gładkiej lśniącej fakturze oraz w zamiłowaniu
do mocnych, nasyconych barw.
Sądząc z relacji Niewiadomskiego Kuindżi oddzia-
łał też na Mańkowskiego47, który przyszedł do jego
pracowni mając za sobą pięć lat pobytu w Akademii
i z pewnością niemały zapas indywidualnych doświad-
czeń, o czym przekonują na przykład jego dwie
40 Ukazatiel wystawki Impieratorskoj Akadiemii Chudo-
żestw w 1896 g., Spb [b. d.J, s. 25, nr 158.
41 „Niwa” 1896, nr 14, s. 326.
42 RYŁOW, o.c.; — Ferdynand Ruszczyć, Pamiętnik wy-
stawy, o.c.
43 Cyt. wg Kuindżi i jego uczeniki, Katalog wystawki,
Akadiemija Chudożestw SSSR, Leningrad 1973. Warto zwró-
cić uwagę, że katalog tej interesującej wystawy uwzględ-
nia znajdujące się w ZSRR obrazy dwóch polskich uczniów
Kuindżiego — F. Ruszczyca i K. Wróblewskiego, s. 29,
42 i il.
44 Większość prac K. Wróblewskiego, powstałych przed
r. 1924 znajduje się w licznych muzealnych i prywatnych
zbiorach radzieckich. Prace J. Mańkowskiego należą do
rzadkości, ponieważ dotknięty chorobą artysta spalił nie-
długo przed śmiercią większość swych dzieł, por. E. NIE-
WIADOMSKI, Malarstwo polskie XIX i XX wieku, War-
szawa 1926, s. 260.
45 ,,W'siemirnaja Illustracja” 1895, nr 1400, s. 430.
48 RYŁOW, O.C., S. 48.
47 NIEWIADOMSKI, o.c., s. 257.
358