Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (37.1975)

MUZEA — WYSTAWY

martyrologię i walkę. Znalazły się tutaj plakaty,
sztandary i wydawnictwa partii rewolucyjnych, trans-
parenty, fotografie archiwalne, medale poświęcone wy
bitnym postaciom związanym z dziejami ruchu rewo-
lucyjnego i Leninowi. Dużo miejsca zajęły pamiątki
z byłych więzień, katowni, obozów koncentracyjnych,
zamienionych w Polsce Ludowej na muzea upamięt-
niające walkę o społeczne i narodowe wyzwolenie.
Muzea te pełnią doniosłą rolę w wychowaniu obywa-
telskim oraz w badaniach naukowych nad polskim
ruchem rewolucyjnym i narodowowyzwoleńczym.
Tworzone przez więźniów z przypadkowych materia-
łów drobne wyroby, często o charakterze artystycz-
nym, zestawione były z monumentalną, zaangażowaną
rzeźbą współczesną.
Specyfikę swych kolekcji podkreśliły muzea lite-
ratury i biograficzne (plan — sala V i VI) nastrojo-
wym tłem powiększonego polskiego pejzażu zimowe-
go, w który wkomponowane były książki, rękopisy,
przekazy ikonograficzne i pamiątki po twórcach —
pisarzach, poetach, kompozytorach i działaczach3.
Sposoby udostępniania zbiorów tych placówek poka-
zano w drugim pomieszczeniu na przykładzie Muzeum
Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie.
Obok dokumentacji wystaw w pojęciu tradycyjnym
(cenne rękopisy i pierwodruki utworów literackich
i muzycznych m.in. Mickiewicza, Żeromskiego, Cho-
pina; portrety), sprzęty z paryskiego mieszkania Ada-
ma Mickiewicza stanowiły ilustrację oryginalnych
ekspozycji mieszkań wybitnych twórców, które za-
mieniono na muzea. Publiczność w trakcie zwiedzania
miała okazję słuchania, na tle jednego z mazurków
Chopina, epilogu z Pana Tadeusza w wykonaniu
Zbigniewa Zapasiewicza.
Wielkie zdjęcie parku etnograficznego w Nowo-
grodzie Łomżyńskim było głównym akcentem bardzo
efektownej ekspozycji muzeów etnograficznych8 9, syg-
nalizując najbardziej aktualny problem rozwoju mu-
zealnictwa skansenowego i ochrony budownictwa lu-
dowego. Zdjęcie wypełniało całą ścianę, było podbar-
wione, wzbogacone ludowymi kwiatami i drewnianymi
ptaszkami. Na jego tle wystawiono narzędzia rolnicze
i rzeźbę ludową. Pośrodku polskie stroje ludowe i ich
wysoce- artystyczne fragmenty jak: koronki, hafty,
biżuteria, tworzyły bardzo dobry akcent kolorystycz-
ny w dobrze pomyślanych gablotach, projektowanych
specjalnie do tego typu obiektów. Jedną ścianę ilu-
strującą rozwój zbiorów sztuki i kultury z różnych
kontynentów w polskich muzeach etnograficznych or-
ganizowało pięć kolumn kolekcji pozaeuropejskich.
Były to kolekcje pozyskane z Ameryki Środkowej
(Przemysława Burharda z Meksyku), Afryki Zachod-
niej (maski Midimo dra Władysława Korabiewicza,
rzeźby kamienne kissi z Muzeum Narodowego w
Szczecinie), z -kręgu kultury arabskiej (z Państwowe-
go Muzeum Etnograficznego w Warszawie), Azji po-
łudniowo-wschodniej i centralnej (kolekcje afgańska
i indonezyjska z Państwowego Muzeum Etnograficz-
nego w Warszawie i z Muzeum Narodowego w Kra-
kowie). Przedstawiono także nowoczesny sprzęt do
zapisu dokumentacji, jaki używają etnografowie w

8 Scenariusz mgr Wojciech Chmurzyński, konsultacja
— Tadeusz Januszewski, Halina Natuniewicz, Maria Wrób-
lewska, opracowanie plastyczne Krzysztof Burnatowicz.
9 Scenariusz dr Jan Krzysztof Makulski, realizacja mgr
T. Skarżyński, opracowanie plastyczne C. Wielhorski.
10 Scenariusz prof. dr Jerzy Szabłowski przy współu-
dziale kustoszy i konserwatorów Państwowych Zbiorów
Sztuki na Wawelu, oprawa plastyczna prof. Adam Młodzia-
nowski.

swych badaniach. Problem opieki nad twórczością
ludową i gromadzenia najciekawszych okazów sztuki
współczesnej obok tradycyjnej akcentowali pracujący
na wystawie twórcy ludowi — wycinankarka Włady-
sława Muras pochodząca z łowickiego i rzeźbiarz Bo-
lesław Suska z Budziska pow. Łuków.
Wawel, najwyższej rangi pomnik przeszłości na-
rodowej i symbol patriotycznej tradycji, pełni w Pol-
sce rolę szczególną i dlatego poświęcono mu osobną
salę (plan — sala XVII) 10. Państwowe Zbiory Sztuki
na Wawelu zaprezentowały wszystkie kierunki swej
działalności od gromadzenia zbiorów poprzez ich kon-
serwację, opracowania naukowe do ich udostępniania.
Również druga instytucja wawelska: Kierownictwo
Odnowienia Zamku Królewskiego na Wawelu przed-
stawiła swą działalność w dziedzinie konserwacji za-
bytków architektonicznych oraz prace nad uporząd-
kowaniem wzgórza wawelskiego.
Plansze, fotografie i przede wszystkim oryginalne
znaleziska pokazały prowadzone na szeroką skalę ba-
dania archeologiczne i odkryte w ich trakcie relikty
budowli oraz inne ślady działalności człowieka od
paleolitu po czasy nowożytne. Po raz pierwszy wy-
stawiono reszty korony, berła i miecza z grobu króla
Kazimierza Jagiellończyka, pochodzące z badań
w r. 1973 w kaplicy Świętokrzyskiej w katedrze na
Wawelu.
Wspaniałe zbiory artystyczne zamku na Wawelu
były reprezentowane przez dzieła sztuki nabyte w
okresie powojennym, niejednokrotnie pochodzące z
darów polskich ofiarodawców zarówno z kraju, jak
i zagranicy. Z dzieł malarstwa znalazł się na wystawie
portret Jacopo Caraglio, złotnika króla Zygmunta
Augusta, pędzla Parisa Bordone (dar Juliana God-
lewskiego 1972) oraz obraz szkoły holenderskiej
schyłku w. XVII, przedstawiający bitwę pod Choci-
miem (zakup w Rzymie 1969). O znakomitości zbiorów
Skarbca Koronnego świadczył: miecz króla Zygmun-
ta I (ofiarowany przez Polaków w Anglii w 1963),
złoty kielich podróżny z pateną z w. XI (depozyt
opactwa w Tyńcu), kielich z fundacji króla Kazimie-
rza Wielkiego z 1351 r. (dar Juliana Godlewskiego
1965) oraz zakupiony w ostatnich latach zespół sreber
z w. XVII, wśród których wyróżniała się patera z
herbem króla Zygmunta III z 1600 r. oraz naczynie
w kształcie orła z zastawy króla Jana Kazimierza
(eksponowane tutaj po raz pierwszy). Z zabytków
broni wystawiono kilka obiektów ze znanej kolekcji
Brunona Konczakowskiego (zakupionej 1961) oraz na-
bytki późniejsze: unikalną zbroję turniejową, wyko-
naną w warsztacie Konrada Polera w Norymberdze
u schyłku w. XV (zakup 1963) i bogaty turecki rząd
na konia z siodłem po Przecławie Szembeku, według
tradycji zdobyty w bitwie pod Wiedniem (zakup 1969).
Nadto wyróżniały się wybrane obiekty z cennej kolek-
cji porcelany miśnieńskiej, ofiarowanej przez Tadeu-
sza Wierzejskiego w 1966 r. (w tym figurki szlachci-
ców polskich) i rzeźba głowy Adolfa Szyszko-Bohusza,
kierownika Odnowienia Wawelu, dłuta X. Dunikow-
skiego (dar córki 1968).
Z licznyeh wawelskich pracowni konserwatorskich
przedstawiono na wystawie działalność pracowni ma-
larstwa i rzeźby oraz pracowni tkanin, wyspecjalizo-
wanej w odnawianiu arrasów (obiekty w trakcie i po
konserwacji, dokumentacja, aparatura). Jako efekt
prac naukowo-badawczych pokazano na wystawie
liczne wydawnictwa, m.in. okazałe polsko-belgijskie
dzieło o arrasach wawelskich. W kolorowych prze-
zroczach i fotografiach można było zobaczyć stałe
ekspozycje we wnętrzach zamku na Wawelu i zamku
w Pieskowej Skale, a także różnego rodzaju imprezy

369