Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (37.1975)

MUZEA — WYSTAWY

1272 tytuły wydawnictw muzealnych o nakładzie
2 282 175 egzemplarzy. Barwna ekspozycja plakatów
muzealnych z całej Polski była okazją dla zbieraczy,
ponieważ można je było nabyć w kiosku.
Plakaty wystaw i imprez reklamują tę działalność
muzealną, z którą styka się zwykle publiczność. Hasło
WIEDZA I PIĘKNO wyrażało myśl przewodnią części
wystawy poświęconej upowszechnianiu i udostępnia-
niu zbiorów — czyli działalności oświatowej mu-
zeów 14. Fotografie publiczności z różnych grup spo-
łecznych ilustrowały frekwencję, która w 1945 r. wy-
nosiła prawie 333 tysiące osób, dziesięć lat później
już prawie 4 miliony, w 1965 r. ponad 14 milionów,
a w 1973 r. dochodziła do 19 milionów.
Szczególnie podkreślono formy współpracy z naj-
młodszymi, których wizyty w muzeach mają za-
równo budzić wrażliwość estetyczną, jak i wychowy-
wać. Wiele do myślenia dawały zestawienia obiektów
muzealnych z rysunkami dzieci i wykonanymi przez
nie modelami. Poprzez fotografie i wydawnictwa po-
kazano współpracę ze szkołą (nauczycielami i ucz-
niami) oraz z indywidualną młodzieżą (kluby i towa-
rzystwa młodych miłośników muzeów). „Spotkania
z dziełem sztuki”, „Wieczory autorskie”, koncerty
(przy świecach, przy lampie naftowej itp.), wieczory
muzyki i poezji oraz wiele podobnych imprez — to
formy współpracy z indywidualną publicznością do-
rosłą. Są one imprezami towarzyszącymi podstawowej
działalności oświatowej. Pomocą w upowszechnianiu
sztuki i kultury jest prasa, radio i telewizja, z któ-
rymi muzea stale współpracują (np. cykl telewizyjny
„Jak patrzeć na dzieło sztuki”, czy cykl trzynastu
wykładów „Od piramid do Picassa” zorganizowany
przez Muzeum Narodowe i „Express Wieczorny” przy
frekwencji 30 tysięcy słuchaczy). Zorganizowana na
wystawie stała projekcja kolorowych przezroczy (był
to przegląd stałych ekspozycji różnych muzeów) oraz
archiwalne nagrania głosów wielkich pisarzy polskich
pokazywały, jak ogromną pomocą w pracy działów
oświatowych muzeów są środki audiowizualne. W cza-
sie wystawy wyświetlano filmy muzealne 15 16.
Muzea uczą przewodników PTTK i celników. In-
nym aspektem jest podtrzymywanie i propagowanie
tradycji: pośredni wpływ muzeów na sztukę ludowTą,
folklor miejski, rzemiosło, a nawet przemysł — przy-
kładami na wystawie były: patronat Muzeum Histo-
14 Scenariusz mgr Małgorzata Płomińska, konsultacja
prof. dr Kazimierz Malinowski, opracowanie plastyczne C.
Wielhorski.
15 Pokazano następujące filmy: „Wilanów Królestwa
Ichmości” realizacja Włodzimierz Pomianowski, „Jeden dzień
Króla Stasia” i „Gołuchów” — realizacja Kazimierz Mucha,
„Prekolumbijska sztuka meksykańska” realizacja Jarosław
Brzozowski, „Piasek i kamień” realizacja Janusz Kidawa,
„Freski z Faras” realizacja Aleksandra Jaskólska, „Skar-
by Jasnej Góry” realizacja Edmund Zbigniew Szaniawski,
„Od Hogartha do Turnera” realizacja Kazimierz Mucha,
„Ratusz w Gdańsku” realizacja Jadwiga Żukowska, „Kon-
cert w Pieskowej Skale” realizacja Maria Kwiatkowska,
„Rogalin” realizacja Kazimierz Mucha, „Losy Zamku, losy
kraju” realizacja Ludwik Perski, „Stanisław Lorentz” re-
alizacja Kazimierz Mucha, „Muzeum Wojska Polskiego”. „Na
Starym Mieście” realizacja Roman Waisman, „Ratusz Poznań-
ski”, realizacja Roman Woźniakowski. „Straż Wowelskiego
Skarbu” realizacja Zbigniew Bochenek, „Sybilla Puławska”
realizacja Aleksandra Jaskólska, „Muzeum Rolnictwa w
Szreniawie”, „Idziem do Ciebie, Ziemio”, realizacja Leo-
nard Ordo. W 1973 r. w muzeach zorganizowano prawie
16 tysięcy pokazów filmowych.

rycznego miasta Krakowa nad corocznym konkursem
szopek, wzornictwo fajansu włocławskiego oparte na
dawnych wzorach ludowych i tkanina dekoracyjna
inspirowana płytą z Wiślicy.
Podstawą jednak upowszechniania i udostępnia-
nia zbiorów są wystawy. Poprzez plakaty, katalogi
i zaproszenia wskazano różny charakter wystaw —
stałe galerie własnych zbiorów (przykłady dały mu-
zea w innych częściach wystawy) oraz ekspozycje
czasowe: problemowe, tematyczne, monograficzne,
oświatowe, organizowane często przy współpracy in-
nych placówek muzealnych. W XXX-leciu zorganizo-
wano ponad 10 tysięcy wystaw czasowych — w 1945 r.
było ich 19, w 1973 — ponad 1000. Specjalnym typem
wystaw czasowych docierających w różne regiony
kraju były wystawy objazdowe organizowane zwłasz-
cza w pierwszych latach powojennych. Działał mu-
zeobus podlegający Stowarzyszeniu Historyków Sztu-
ki. Ten rodzaj upowszechnienia stosuje nadal Muzeum
Wojska Polskiego — jego muzeobus ustawiony na
dziedzińcu prezentował okolicznościową wystawę
przygotowaną na XXX-lecie PRL. Muzea etnograficz-
ne organizowały w latach 1955—66 wystawy na bar-
kach, które pływały po jeziorach mazurskich, po Wiśle
i po Odrze zatrzymując się w polskich i niemieckich
miejscowościach.
Działy oświatowe muzeów współpracują z zakła-
dami pracy organizując specjalne spotkania, odczyty,
pokazy. Korzyści są dwustronne, bowiem wielki prze-
mysł objął mecenat nad zabytkami przeszłości i współ-
pracuje z muzeami. Współpracę tę, należącą do jed-
nego z ważniejszych osiągnięć muzealnictwa w Polsce
Ludowej, symbolizowało pięć zestawień fotografii:
kombinatu siarkowego w Tarnobrzegu i zamku-mu-
zeum w Baranowie odbudowanego i zorganizowanego
przez kombinat; Petrochemii w Płocku i Muzeum Ma-
zowieckiego; FSO i zamku w Krasiczynie; huty w
Stalowej Woli i podopiecznego muzeum w Rzeszowie;
Zakładu w Nowej Hucie finansującego archeologiczne
badania ratownicze i stanowiska tych badań prowa-
dzonych przez Oddział Muzeum Archeologicznego w
Krakowie. Modele urządzeń produkcyjnych lub ich
wytwory wskazywały na profil zakładów-mecenasów.
Ta istotna współpraca pokazana była w hallu I pię-
tra (plan — nr I), gdzie zilustrowano także udział
muzeów w wielkich akcjach i programach społecz-
nych symbolizując je zestawami plakatów: wystawy
organizowane z okazji zjazdów Partii, o tematyce
antywojennej, dotyczące ochrony środowiska, bezpie-
czeństwa i higieny pracy, ochrony dóbr kultury,
współpracy z nauką, oświatą i techniką. Wielką rolę
muzeów w obchodach Tysiąclecia i Badania nad Po-
czątkami Państwa Polskiego symbolizował monumen-
talny ośmiometrowy profil ziemny wykopu archeolo-
gicznego, odsłonięty na podzamczu Zamku Książąt
Pomorskich w Szczecinie, dokumentujący ciągłość
osadnictwa słowiańskiego od IX w. na ziemiach za-
chodnio-północnych. Profil ten w całości był po raz
pierwszy przedstawiony publiczności. Jego odcięcie
i zakonserwowanie stanowi wielkie osiągnięcie mu-
zeologów i konserwatorów szczecińskich.
Ogólnonarodowe znaczenie ma międzynarodowa
współpraca muzeów polskich. Udział Polski odnoto-
wany jest w akcjach naukowo-badawczych, konser-
watorskich i wystawiennictwa na świecie. Od 1947 r.
Polska uczestniczy czynnie w Międzynarodowej Ra-
dzie Muzeów (IGOM) i w jej zgromadzeniach gene-
ralnych. Uczestniczymy też w wielkich akcjach, jak
Międzynarodowe Kampanie Muzealne (1956 i 1967),
czy obchodach rocznic wielkich ludzi, ogłaszanych