Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (36.1974)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI


II. 1. Hans Mekelberger, Portret
W. Stryowskiego z 1909 r., Muz.
Naród, w Gdańsku, zbiory graficz-
ne. (Fot. ze zbiorów autora)

pracowni rzeźbiarza, mieszczącej
się w budynkach dawnego klasz-
toru franciszkanów, Stryowski na-
malował niemal epitafijny obraz,
przedstawiający Freitaga przy pra-
cy nad popiersiem Heweliusza;
wokół romantyczny bałagan, smu-
tek i melancholia, całość w tonacji
barw ciepłych, ugrów, brązów i
szarości. Będąc już w Gdańsku,
Stryowski bierze udział w następ-
nych pięciu wystawach do r. 1880,
lecz niepowodzenia związane z bra-
kiem własnej pracowni powodują,
iż rezygnuje z kilku dorocznych
wystaw w latach 1872—78.
W latach 1887—1912 był wy-
kładowcą w gdańskiej Szkole
Sztuk Pięknych, jednak dopiero po
1894 r. otrzymuje godność profe-
sora malarstwa. Obok licznych ob-
razów sztalugowych wykonuje w
latach dziewięćdziesiątych pierw-
szą monumentalną pracę, jaką by-
ła polichromia wnętrza kaplicy w
Świątkach, otrzymuje także zlece-
nie na restaurację malowidła w
gdańskim Dworze Artusa z mito-
logiczną sceną polowania Diany.
Jego udział ograniczał się do partii
sztafażu, a współrestauratorzy,
Scherres i Louis, wykonują partie
krajobrazowe i figury zwierząt.
Restauracja ta spotkała się nie-
stety z ostrą krytyką generalnego

konserwatora zabytków w Prusach
Wschodnich, Bernharda Schmida,
który zarzucał im stworzenie pra-
wie nowego malowidła na miejscu
starego. Po tej niefortunnej restau-
racji, Stryowski powrócił do szta-
lug i mimo podeszłego wieku ma-
lował jeszcze dużo. W 1909 r. gdań-
ski sztycharz, Hans Mekelburger,
wykonał litograficzny portret ma-
larza, który stanowi dzisiaj bodaj
jedyną, zachowaną jego podobiznę.
Wkrótce ustąpił z zajmowanego
stanowiska profesora malarstwa, a
źle układające się stosunki między
nim a nowymi władzami Szkoły
zmusiły go do opuszczenia Gdań-
ska i udania się na emigrację do
Essen w 1912 r., gdzie w kilka lat
potem zmarł. Pochowany jednak
został w Gdańsku.
W zbiorach graficznych Muzeum
Narodowego w Gdańsku zachowało
się pięć nieznanych dotąd rysun-
ków Stryowskiego, z których dwa,
przedstawiają fragment gdańskich
przedproży, jeden datowany 27 lu-
tego 1901 r., sygnowany „W. St.”,
drugi bez daty. W posiadaniu Mu-
zeum znajduje się również nieznany
dotąd obraz olejny Szlachta polska,
ukazujący wychodzących Polaków
z winiarni gdańskiej. Bardziej typo-
wym przykładem realizmu krytycz-
nego wydawałyby się nie zachowa-
ne dwa obrazy, jeden przedstawia-
jący robotników strajkujących, dru-
gi — bezrobotnych czekających na
zatrudnienie ich przy przenoszeniu
zboża ze szkut na Wyspę Spich-
rzów.
Jednym z dwóch cykli w twór-
czości Stryowskiego są rodzajowe
sceny flisackie. Na dwóch niezna-
nych rysunkach ze zbiorów gdań-
skich rozpoznajemy szkice do scen
nadwiślańskich. W Muzeum Naro-
dowym w Gdańsku zachowały się
dwa olejne obrazy Obóz flisaków
na Perczerabce (=Przeróbce) w
dwóch wersjach i Flisak i żebrak.
W Flisakach na Perczerabce ar-
tyście chodziło przede wszystkim
o wierne odtworzenie stroju po-
staci, w całości nie uchronił się
od sentymentalizmu. Flisak i że-
brak jest przedstawieniem bardziej
realistycznym, z widoczną kompo-
nentą naturalistyczną.
Drugim cyklem folklorystyczno-
modzajowym są obrazy z życia
Żydów; nie zachowany obraz z mo-
dlącymi się Żydami nad brzegami
Raduni, w okolicach Wielkiego
Młyna, albo dzieło ze zbiorów Mu-
zeum Narodowego we Wrocławiu,
sygnowane — Żydzi w bożnicy —
malowane w r. 1869, przedstawiają-
ce ceremonię zaślubin. Jak w po-
przednich, tak i w tym obrazie


II. 2. W. Stryowski, Rudolf Frei-
tag w swojej pracowni, Muz. Na-
ród. w Gdańsku. (Fot. ze zbiorów
autora)

artysta uważnie przypatruje się
ludzkim twarzom, nadaj e im rysy
i mimikę, charakteryzuje wiek,
wprowadza różne stany psychicz-
ne, pracuje nad detalem; rytual-
nymi strojami, sprzętami liturgicz-
nymi, zabytkowymi kratami meta-
lowymi. Z drugiej strony, spośród
wszystkich innych obraz zadziwia
swoim chromatyzmem; białe szaty
i chusty w ciemno-zielone pasy,
brązowe lub złociste nakrycia głów
z jasnobrązowym futrem albo błę-
kitnostalową materią podbicia,


II. 3. W. Stryowski, Portret Dawi-
da C. Franza, Muz. Naród, w
Gdańsku. (Fot. ze zbiorów autora)

210