DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Paszenda, Jerzy: Ks. Stanisław Bednarski TJ jako historyk sztuki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48044#0414
JERZY PASZENDA
KS. STANISŁAW BEDNARSKI TJ JAKO HISTORYK SZTUKI
Ks. Stanisław Bednarski jest znany jako historyk
zakonu i kultury, głównie szkolnictwa jezuickiego.
O jego działalności w dziedzinie historii sztuki nikt nie
wie. Zresztą nic w tym dziwnego, bo w publikacjach
trudno znaleźć coś na ten temat. A przecież była to,
jeśli nie główna jego praca, to w każdym razie jedna
z głównych. Oczywiście w jego zamierzeniach, bo rze-
czywistość wyglądała inaczej. Niniejsze opracowanie
ma za cel zapoznanie z tą częścią twórczości Bed-
narskiego w oparciu o materiały z Archiwum Pro-
wincji Małopolskiej TJ w Krakowie, przede wszyst-
kim korespondencję i dokumenty osobiste1.
Dla orientacji podam najpierw w skrócie zarys
jego życia.
Urodził się w Nowym Sączu 9.IV.1896 jako syn
maszynisty kolejowego. Wstąpił do zakonu jezuitów
16.VII.1910 i odbył nowicjat w Starej Wsi pod Brzo-
zowem. Maturę zdał z odznaczeniem 23.VI.1916 w
prowadzonym przez jezuitów gimnazjum w Chyro-
wie koło Sambora. Studiował filozofię w Nowym Są-
czu oraz teologię w Starej Wsi i Krakowie. Święce-
nia kapłańskie otrzymał w Krakowie 22.1.1922. Na-
stępnie przez cztery lata studiował na Uniwersytecie
Jagiellońskim historię kultury, literatury i sztuki.
Po studiach prowadził poszukiwania w różnych ar-
chiwach, w 1927 r. w Warszawie i Wilnie, w 1928 w
Valkenburgu w Holandii2, po czym pisał pracę dok-
torską pt. Upadek i odrodzenie szkół jezuickich w
Polsce pod kierunkiem prof. Stanisława Kota. Dok-
torat uzyskał 12.XII. 1932, a praca wydrukowana w
1933 r., uzyskała 16.VI. 1934 nagrodę PAU im. Bar-
czewskiego', jako najlepsza praca historyczna w ostat-
nim roku. W 1933 r. odbył podróż do archiwów w
Valkenburgu, Paryżu i Rzymie, po czym pracował
stale w Krakowie. Tu w 'latach 1922—35 był redak-
torem „Sodalisa”, z którego wyodrębnił pismo „Wia-
ra i życie”. Pisywał także artykuły i recenzje do
„Przeglądu Powszechnego”. W 1935 r. został prokura-
torem Wydawnictwa Apostolstwa Modlitwy, a w
r. 1937 jego dyrektorem.
Obok wielkiej pracy doktorskiej wydał szereg
mniejszych prac historycznych opartych o archiwa
i Archiwum Prowincji Małopolskiej TJ w Krakowie,
sygn. 1147, vol. XVI (dokumenty) i vol. II—V (koresponden-
cja). Zachowały się listy pisane do Bednarskiego, a tylko
w paru wypadkach brudnopisy listów pisanych przez Bed-
narskiego.
jezuickie, a więc: Stosunki kardynała Bellarmina z
Polską i Polakami (1927), Geneza Akademii Wileń-
skiej (1929), 200 lat Akademii Wileńskiej (1936), Dzie-
je kulturalne jezuickiego kolegium we Lwowie (1935),
Kulturalne dzieje jezuickiego kolegium w Sandomie-
rzu (1936), Jezuici polscy wobec projektu ordynacji
studiów (1935), Polonica w archiwach jezuickich (1935),
bibliofilska broszurka Biblioteka J. K. Szaniawskiego
(1929), wreszcie rozpoczął druk poważnej monografii
o ks. Stanisławie Warszewickim TJ, nigdy nie ukoń-
czonej.
Utrzymywał żywy kontakt z ośrodkami nauki pol-
skiej i zagranicznej. Brał udział w różnych zjazdach,
m.in. reprezentował Polskę na Międzynarodowym
Kongresie Kinematografii Katolickiej w Rotterdamie
(1928), uczestniczył w Międzynarodowym Kongresie
Nauk Historycznych w Warszawie (1933), w VI
powszechnym Zjeździe Historyków Polskich w Wilnie
(1935), w Zjeździe Bibliotekarzy w Warszawie (1936),
w Kongresie Dziennikarzy Katolickich w Rzymie
(1936). Był od początku współpracownikiem Polskiego
Słownika Biograficznego, periodyku ,,Archivum His-
toricum Societatis Jesu” (Rzym), Polskiego Towarzyst-
wa Historycznego, Komisji Historycznej i Komisji dla
dziejów oświaty i szkolnictwa PAU, Związku Biblio-
tekarzy i in. Był długie lata kierownikiem Biblioteki
Pisarzy przy Wydawnictwie Apostolstwa Modlitwy w
Krakowie, zorganizował odrębną bibliotekę starodru-
ków zgromadzonych z różnych domów jezuickich, a
jako kustosz Archiwum Prowincji Małopolskiej TJ
wzbogacił jego zasoby wieloma tomami fotokopii do-
kumentów do historii zakonu w Polsce, sprowadzo-
nymi z Archiwum Centralnego. Przy tak wielkiej
ilości zajęć i prac głosił jeszcze rekolekcje, kazania
i referaty o treści religijnej, a mając słabe zdrowie
musiał przynajmniej dwa razy do roku wyjeżdżać na
kurację w góry. Za młodu był zapalonym taterni-
kiem i filatelistą. Później z braku czasu musiał zre-
zygnować z tych rozrywek.
W czasie wojny był dwukrotnie aresztowany. Naj-
pierw 14.X.1939, ale po kilku dniach zwolniony. Po
2 Archiwum Generała zakonu jezuitów zostało w czasie
I wojny światowej przewiezione do Exaten, a potem do
Valkenburga w Holandii. Po II wojnie wróciło do Rzymu
i odtąd nosi oficjalną nazwę Archivum Romanum Societatis
Jesu (ARSI). Bednarski nazywa je Archiwum Centralne TJ.
400
KS. STANISŁAW BEDNARSKI TJ JAKO HISTORYK SZTUKI
Ks. Stanisław Bednarski jest znany jako historyk
zakonu i kultury, głównie szkolnictwa jezuickiego.
O jego działalności w dziedzinie historii sztuki nikt nie
wie. Zresztą nic w tym dziwnego, bo w publikacjach
trudno znaleźć coś na ten temat. A przecież była to,
jeśli nie główna jego praca, to w każdym razie jedna
z głównych. Oczywiście w jego zamierzeniach, bo rze-
czywistość wyglądała inaczej. Niniejsze opracowanie
ma za cel zapoznanie z tą częścią twórczości Bed-
narskiego w oparciu o materiały z Archiwum Pro-
wincji Małopolskiej TJ w Krakowie, przede wszyst-
kim korespondencję i dokumenty osobiste1.
Dla orientacji podam najpierw w skrócie zarys
jego życia.
Urodził się w Nowym Sączu 9.IV.1896 jako syn
maszynisty kolejowego. Wstąpił do zakonu jezuitów
16.VII.1910 i odbył nowicjat w Starej Wsi pod Brzo-
zowem. Maturę zdał z odznaczeniem 23.VI.1916 w
prowadzonym przez jezuitów gimnazjum w Chyro-
wie koło Sambora. Studiował filozofię w Nowym Są-
czu oraz teologię w Starej Wsi i Krakowie. Święce-
nia kapłańskie otrzymał w Krakowie 22.1.1922. Na-
stępnie przez cztery lata studiował na Uniwersytecie
Jagiellońskim historię kultury, literatury i sztuki.
Po studiach prowadził poszukiwania w różnych ar-
chiwach, w 1927 r. w Warszawie i Wilnie, w 1928 w
Valkenburgu w Holandii2, po czym pisał pracę dok-
torską pt. Upadek i odrodzenie szkół jezuickich w
Polsce pod kierunkiem prof. Stanisława Kota. Dok-
torat uzyskał 12.XII. 1932, a praca wydrukowana w
1933 r., uzyskała 16.VI. 1934 nagrodę PAU im. Bar-
czewskiego', jako najlepsza praca historyczna w ostat-
nim roku. W 1933 r. odbył podróż do archiwów w
Valkenburgu, Paryżu i Rzymie, po czym pracował
stale w Krakowie. Tu w 'latach 1922—35 był redak-
torem „Sodalisa”, z którego wyodrębnił pismo „Wia-
ra i życie”. Pisywał także artykuły i recenzje do
„Przeglądu Powszechnego”. W 1935 r. został prokura-
torem Wydawnictwa Apostolstwa Modlitwy, a w
r. 1937 jego dyrektorem.
Obok wielkiej pracy doktorskiej wydał szereg
mniejszych prac historycznych opartych o archiwa
i Archiwum Prowincji Małopolskiej TJ w Krakowie,
sygn. 1147, vol. XVI (dokumenty) i vol. II—V (koresponden-
cja). Zachowały się listy pisane do Bednarskiego, a tylko
w paru wypadkach brudnopisy listów pisanych przez Bed-
narskiego.
jezuickie, a więc: Stosunki kardynała Bellarmina z
Polską i Polakami (1927), Geneza Akademii Wileń-
skiej (1929), 200 lat Akademii Wileńskiej (1936), Dzie-
je kulturalne jezuickiego kolegium we Lwowie (1935),
Kulturalne dzieje jezuickiego kolegium w Sandomie-
rzu (1936), Jezuici polscy wobec projektu ordynacji
studiów (1935), Polonica w archiwach jezuickich (1935),
bibliofilska broszurka Biblioteka J. K. Szaniawskiego
(1929), wreszcie rozpoczął druk poważnej monografii
o ks. Stanisławie Warszewickim TJ, nigdy nie ukoń-
czonej.
Utrzymywał żywy kontakt z ośrodkami nauki pol-
skiej i zagranicznej. Brał udział w różnych zjazdach,
m.in. reprezentował Polskę na Międzynarodowym
Kongresie Kinematografii Katolickiej w Rotterdamie
(1928), uczestniczył w Międzynarodowym Kongresie
Nauk Historycznych w Warszawie (1933), w VI
powszechnym Zjeździe Historyków Polskich w Wilnie
(1935), w Zjeździe Bibliotekarzy w Warszawie (1936),
w Kongresie Dziennikarzy Katolickich w Rzymie
(1936). Był od początku współpracownikiem Polskiego
Słownika Biograficznego, periodyku ,,Archivum His-
toricum Societatis Jesu” (Rzym), Polskiego Towarzyst-
wa Historycznego, Komisji Historycznej i Komisji dla
dziejów oświaty i szkolnictwa PAU, Związku Biblio-
tekarzy i in. Był długie lata kierownikiem Biblioteki
Pisarzy przy Wydawnictwie Apostolstwa Modlitwy w
Krakowie, zorganizował odrębną bibliotekę starodru-
ków zgromadzonych z różnych domów jezuickich, a
jako kustosz Archiwum Prowincji Małopolskiej TJ
wzbogacił jego zasoby wieloma tomami fotokopii do-
kumentów do historii zakonu w Polsce, sprowadzo-
nymi z Archiwum Centralnego. Przy tak wielkiej
ilości zajęć i prac głosił jeszcze rekolekcje, kazania
i referaty o treści religijnej, a mając słabe zdrowie
musiał przynajmniej dwa razy do roku wyjeżdżać na
kurację w góry. Za młodu był zapalonym taterni-
kiem i filatelistą. Później z braku czasu musiał zre-
zygnować z tych rozrywek.
W czasie wojny był dwukrotnie aresztowany. Naj-
pierw 14.X.1939, ale po kilku dniach zwolniony. Po
2 Archiwum Generała zakonu jezuitów zostało w czasie
I wojny światowej przewiezione do Exaten, a potem do
Valkenburga w Holandii. Po II wojnie wróciło do Rzymu
i odtąd nosi oficjalną nazwę Archivum Romanum Societatis
Jesu (ARSI). Bednarski nazywa je Archiwum Centralne TJ.
400