Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (36.1974)

WYSTAWY

I

REG ENZJE

PIOTR SKUBISZEWSKI
„SILOS I JEGO EPOKA44. WYSTAWA W SILOS I W MADRYCIE 1973*

Tematy hiszpańskie są polskiej historii sztuki, po-
za nielicznymi wyjątkami, obce. Na łamy naszych
czasopism, wciąż jeszcze słabo powiązanych z ogól-
noświatowym ruchem naukowym, współczesna pro-
blematyka badań nad sztuką w tym kraju nie trafia
prawie wcale. Na tle codziennej praktyki naukowej
polskiego historyka sztuki temat wystawy, która jest
przedmiotem niniejszego omówienia, brzmi nieco egzo-
tycznie. Wydaje się jednak, że — nawet niezależnie
od powodowanej szerszymi względami konieczności
stałego usuwania „polonistycznych” ograniczeń naszej
historii sztuki — ta właśnie wystawa zasługuje na
szczególniejszą uwagę szerszego kręgu badaczy, a jej
wyniki powinien odnotować nie tylko hispanista. Jej
przedmiotem bowiem była sztuka w okresie formo-
wania się romanizmu, i to w ośrodku, który nie tylko
w tym procesie odegrał szczególnie aktywną rolę, lecz
który był jednocześnie jednym z najważniejszych
miejsc spotkania nowego stylu z tradycją przedro-
mańską. Wystawa podejmowała zatem, wprawdzie na
określonym odcinku, ogólny problem konfrontacji
„starego” z „nowym” i mechaniki powstawania sztuki
romańskiej. To zaś sprawia, że jej znaczenie wykro-
czyło poza krąg spraw hiszpańskich i że budzić ona
powinna zainteresowanie keżdego mediewisty.
Wystawę zorganizował, w ramach swej systema-
tycznej i długoletniej działalności, specjalny Wydział
Wystaw (Comisaria General de Exposiciones) podległy
Dyrekcji Sztuk Pięknych (Direccion General de Bel-
las Artes) w Ministerstwie Oświaty i Nauki (Minis-
terio de Educacion y Ciencia). Jej komisarzem gene-
ralnym był Luis Gonzales Robles. Przygotowanie nau-
kowe wystawy, wybór zabytków i opracowanie Ka-
talogu1 zapewnili: Luis Caballero, Juan Zozaya, Jose
* Recenzja przedstawiona na posiedzeniu naukowym Od-
działu Warszawskiego SHS w dniu 10 kwietnia 1974 r. Ojcu
Rafaelowi Torres Carot dziękuję serdecznie za ułatwienia
w dokładnym poznaniu wystawy, a dr Carmen Batlle Gal-
lart — za pomoc w sprawdzeniu trudno dostępnych pozycji
bibliograficznych.
1 Ministerio de Educacion y Ciencia, Direccion de Bel-
las Artes, Comisaria General de Exposiciones, Silos y su
epoca, Monasterio de Silos, Julio-agosto-septiembre 1973, Pa-
laclo de Velazquez, Madrid, Nouiembre-diciembre 1973,
[Madrid 1973], ss. 136 (z il.). Cyt. dalej jako: Katalog.
2 Gdzie wystawę oglądałem. Ekspozycji w Madrycie nie
miałem okazji zwiedzić.

Luis Bouza (wszyscy z Museo Arąueologico Nacional
w Madrycie), O. Rafael Torres Carot O. S. B. (Opac-
two Santo Domingo de Silos) i Juan Jose Martin
Gonzalez (Uniwersytet w Valladolid). Na wystawie
zgromadzono ponad 180 rzeźb, wyrobów z metalu i
kości słoniowej, kodeksów, tkanin, dzieł ceramiki, a
także, już w mniejszej liczbie — retabulów ołtarzo-
wych, fragmentów fresków, wyrobów ze szkła i
kryształu górskiego. Eksponatów użyczyło ponad 40
muzeów i kościołów, wśród nich tak ważne i wielkie
kolekcje lub skarbce, jak Museo de Arte de Catalu-
ńa w Barcelonie, Museo Arąueologico w Cordobie,
kolegiata San Isidoro w Leon czy katedra w Oviedo
(Camara Santa); najwięcej ich pochodziło jednak z
dwóch instytucji posiadających szczególnie obfite i
ważne dla tematu wystawy zbiory: z Museo Arąueo-
logico Nacional w Madrycie i z samego opactwa San-
to Domingo de Silos.
Wystawę najpierw, od lipca do września 1973,
urządzono w klasztorze w Silos, a następnie, w listo-
padzie, przeniesiono do Palacio de Velazquez w Ma-
drycie, gdzie była otwarta do końca tegoż roku.
W Silos2 ekspozycję pomieszczono w specjalnie na
ten cel przygotowanych salach we wschodnim skrzy-
dle klasztoru, ale nie pokazano tam zabytków miej-
scowych. Te bowiem pozostawiono nadal w muzeum
klasztornym, które stanowiło w ten sposób drugi, wy-
odrębniający się człon wystawy3.
Asumpt do urządzenia wystawy dała przypadają-
ca w r. 1973 dziewięćsetna rocznica śmierci św. Do-
minika (ok. 1000—1073)4 — opata, który zreorganizo-
wał i odnowił klasztor w Silos i który zapewnił mu
swoją działalnością długie lata pomyślnego rozwoju
na wszystkich płaszczyznach życia wspólnoty mni-
3 Pod koniec trwania wystawy w Silos, jak to często
ma miejsce w przypadku gromadzenia dzieł szczególnie war-
tościowych i atrakcyjnych dla turystów, część zabytków
wróciła do swoich stałych miejsc przechowania. Później po-
nownie zebrano je na ekspozycji w Madrycie.
4 J. del ALAMO, Vida histórlco-critica del taumaturgo
espańol Santo Domingo de Silos, Madrid 1953; — A. AN-
DRES, ed., Vida de Santo Domingo de Silos, Madrid 1958; —
A. RUIZ, Dominique de Silos, [w:] Dictionnaire d’histoire et
de geographie ecclesiastigues, t. XIV, Paris 1960, szp. 623—
627.

327