DOI Heft:
Nr. 3
DOI Heft:Materiały
DOI Artikel:Drema, Vladas: Wypisy z gazet rękopiśmiennych warszawskich do sztuki polskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48044#0335
MATERIAŁY
„Warszawa obfituje bardzo w korespondentów,
którzy, co tu słychać po całym kraju rozpisują i wy-
myślnymi najczęściej gazetkami pryncypałom głowę
zaprzątają” — pisał „Kurier Warszawski” z 1763 r.
o gazetach pisanych, których najbujniejszy rozwój w
Polsce przypadał na wiek XVIII. Zagadnienie to do
niedawna było słabo opracowane1, badania nad nim
zapoczątkował w 1845 r. Tymoteusz Lipiński2. Po nim
wykorzystywali i publikowali gazety rękopiśmienne
różni badacze dziejów teatru3. W 1969 r. ukazał się
katalog gazet pisanych z wieku XVIII w zbiorach
Ossolineum we Wrocławiu opracowany przez Armelę
Bułównę4. Wstęp do tego dzieła, napisany wspólnie
przez autorkę katalogu i Józefa Szczepańca, przynosi
poza nadzwyczaj szczegółowym stanem badań pro-
blemu, charakterystykę gazet pisanych w Ossoli-
neum; zajmują się też w nim autorzy zagadnieniem
korespondentów i adresatów i kolportażu wreszcie
szczegółowo omawiają zastosowany w publikacji
schemat opisu gazet.
W badaniach nad gazetami pisanymi to prawdzi-
wy przełom.
Gazety pisane stanowią ważne źródło do dziejów
nie tylko politycznych, ale i do historii kultury. Były
już w tym zakresie wykorzystywane przez A. Simo-
nównę5 w zakresie życia muzycznego i teatralnego
Warszawy wieku Oświecenia, Ludwik Bernacki po-
woływał się na gazetę z 1788 r. w swym dziele o tea-
trze, muzyce i dramacie za Stanisława Augusta6,
ostatnio zaś gruntownie przebadał gazety pisane pod
kątem teatraliów Jerzy Jackl7.
Że gazety pisane są nie bez znaczenia również
i dla historii sztuki, świadczą publikowane niżej wy-
pisy z gazet doby stanisławowskiej, wyszukane przez
prof. Vladasa Dremę niestrudzonego badacza archi-
waliów artystycznych wileńskich, historyka sztuki
Litwy znanego i z publikacji na łamach „Biuletynu”
i z wydanej niedawno monografii Franciszka Smug-
lewicza.
Materiały te są na tyle interesujące, że nasuwa się
od razu postulat generalnego przebadania pod kątem
wiadomości o sztuce gazet rękopiśmiennych we wszy-
stkich bibliotekach znajdujących się na terenie Pol-
ski, jak i poza jej granicami, przede wszystkim na
terytoriach wchodzących niegdyś w skład Rzeczypos-
politej.
Nasuwa się też tu kwestia druga i drugi postulat
badawczy: brak jest dotychczas opracowania prasy
polskiej doby Oświecenia, jako źródła wiadomości o
sztukach plastycznych. Jedynie w zakresie prasy
warszawskiej 1. połowy XIX w. ukazała się książka
Elżbiety Moszoro8, ważne źródło pomocnicze do badań
nad sztuką środowiska warszawskiego w tym okresie.
Obfitość informacji, jakie przynoszą dotyczące
sztuki wypisy z gazet pisanych tylko jednej wileń-
skiej biblioteki, stanowią najlepszy dowód celowości
podjęcia szerszych badań nad prasą epoki Oświece-
nia — zarówno czasopismami drukowanymi, jak i ga-
zetami pisanymi.
J.M.M.
VLADAS DREMA
WYPISY Z GAZET RĘKOPIŚMIENNYCH WARSZAWSKICH DO
SZTUKI POLSKIEJ
(Biblioteka Akademii Nauk Litewskiej SRR, Dział Rękopisów, F. 17
Akta 201. Gazety za lata 1765- 1789).
1766.02.23.
Ujazdów przez Króla Imci Xięciu Kasprowi
Lubomirskiemu zapłacony na głowę (50 v) Rzemieśl-
1 Por.: J. ŁOJEK, Dziennikarze i prasa w Warszawie w
XVIII w., Warszawa 1960, s. 198.
2 T. LIPIŃSKI, O gazetach pisanych w Polsce i niektóre
z nich wyjątki, „Bibl. Warsz.” 1845, t. IV, s. 184—196.
3 Stan badań (z którego pochodzą przytoczone dalej w
artykule informacje) por.: A. BUŁÓWNA, J. SZCZEPANIEC,
Wstęp [w:] A. BUŁÓWNA, Katalog gazet pisanych z XVIII
wieku w zbiorach Biblioteki Zakładu Narodowego im. Osso-
lińskich, Wrocław 1969.
4 A. BUŁÓWNA, por. przyp. 3.
5 A. SIMONÓWNA, Kilka notatek muzycznych z gazet
pisanych, „Przegl. Muz.” 1911, nr 1.
nicy reparują, gdyż tamże Król Imść z całym Dwo-
rem swoim na letnią ma się przenieść rezydencją.
Corpus Kadetów obozem będzie stało w Łazienkach ...
(51).
6 Relacja o otwarciu teatru w Pomarańczami w gazecie
,,Z Łazienek 10 września 1788”, L. BERNACKI, Teatr, muzyka
i dramat za Stanisława Augusta, t. I, Lwów 1925, s. 473—474.
7 J. JACKL, Teatr i życie teatralne w gazetach i gazet-
kach pisanych (1763—1794) [w:] Teatr Narodowy 1765—1794,
pod red. J. KOTTA, Warszawa 1967; — ponadto Jerzy JACKL
opublikował na łamach „Pamiętnika Teatr.” (1967, z. 1 i 2)
pracę pt. Teatr stanisławowski w prasie współczesnej pol-
skiej i obcej.
8 E. MOSZORO, Zycie artystyczne w świetle prasy war-
szawskiej pierwszej połowy XIX wieku, Wrocław 1962.
323
„Warszawa obfituje bardzo w korespondentów,
którzy, co tu słychać po całym kraju rozpisują i wy-
myślnymi najczęściej gazetkami pryncypałom głowę
zaprzątają” — pisał „Kurier Warszawski” z 1763 r.
o gazetach pisanych, których najbujniejszy rozwój w
Polsce przypadał na wiek XVIII. Zagadnienie to do
niedawna było słabo opracowane1, badania nad nim
zapoczątkował w 1845 r. Tymoteusz Lipiński2. Po nim
wykorzystywali i publikowali gazety rękopiśmienne
różni badacze dziejów teatru3. W 1969 r. ukazał się
katalog gazet pisanych z wieku XVIII w zbiorach
Ossolineum we Wrocławiu opracowany przez Armelę
Bułównę4. Wstęp do tego dzieła, napisany wspólnie
przez autorkę katalogu i Józefa Szczepańca, przynosi
poza nadzwyczaj szczegółowym stanem badań pro-
blemu, charakterystykę gazet pisanych w Ossoli-
neum; zajmują się też w nim autorzy zagadnieniem
korespondentów i adresatów i kolportażu wreszcie
szczegółowo omawiają zastosowany w publikacji
schemat opisu gazet.
W badaniach nad gazetami pisanymi to prawdzi-
wy przełom.
Gazety pisane stanowią ważne źródło do dziejów
nie tylko politycznych, ale i do historii kultury. Były
już w tym zakresie wykorzystywane przez A. Simo-
nównę5 w zakresie życia muzycznego i teatralnego
Warszawy wieku Oświecenia, Ludwik Bernacki po-
woływał się na gazetę z 1788 r. w swym dziele o tea-
trze, muzyce i dramacie za Stanisława Augusta6,
ostatnio zaś gruntownie przebadał gazety pisane pod
kątem teatraliów Jerzy Jackl7.
Że gazety pisane są nie bez znaczenia również
i dla historii sztuki, świadczą publikowane niżej wy-
pisy z gazet doby stanisławowskiej, wyszukane przez
prof. Vladasa Dremę niestrudzonego badacza archi-
waliów artystycznych wileńskich, historyka sztuki
Litwy znanego i z publikacji na łamach „Biuletynu”
i z wydanej niedawno monografii Franciszka Smug-
lewicza.
Materiały te są na tyle interesujące, że nasuwa się
od razu postulat generalnego przebadania pod kątem
wiadomości o sztuce gazet rękopiśmiennych we wszy-
stkich bibliotekach znajdujących się na terenie Pol-
ski, jak i poza jej granicami, przede wszystkim na
terytoriach wchodzących niegdyś w skład Rzeczypos-
politej.
Nasuwa się też tu kwestia druga i drugi postulat
badawczy: brak jest dotychczas opracowania prasy
polskiej doby Oświecenia, jako źródła wiadomości o
sztukach plastycznych. Jedynie w zakresie prasy
warszawskiej 1. połowy XIX w. ukazała się książka
Elżbiety Moszoro8, ważne źródło pomocnicze do badań
nad sztuką środowiska warszawskiego w tym okresie.
Obfitość informacji, jakie przynoszą dotyczące
sztuki wypisy z gazet pisanych tylko jednej wileń-
skiej biblioteki, stanowią najlepszy dowód celowości
podjęcia szerszych badań nad prasą epoki Oświece-
nia — zarówno czasopismami drukowanymi, jak i ga-
zetami pisanymi.
J.M.M.
VLADAS DREMA
WYPISY Z GAZET RĘKOPIŚMIENNYCH WARSZAWSKICH DO
SZTUKI POLSKIEJ
(Biblioteka Akademii Nauk Litewskiej SRR, Dział Rękopisów, F. 17
Akta 201. Gazety za lata 1765- 1789).
1766.02.23.
Ujazdów przez Króla Imci Xięciu Kasprowi
Lubomirskiemu zapłacony na głowę (50 v) Rzemieśl-
1 Por.: J. ŁOJEK, Dziennikarze i prasa w Warszawie w
XVIII w., Warszawa 1960, s. 198.
2 T. LIPIŃSKI, O gazetach pisanych w Polsce i niektóre
z nich wyjątki, „Bibl. Warsz.” 1845, t. IV, s. 184—196.
3 Stan badań (z którego pochodzą przytoczone dalej w
artykule informacje) por.: A. BUŁÓWNA, J. SZCZEPANIEC,
Wstęp [w:] A. BUŁÓWNA, Katalog gazet pisanych z XVIII
wieku w zbiorach Biblioteki Zakładu Narodowego im. Osso-
lińskich, Wrocław 1969.
4 A. BUŁÓWNA, por. przyp. 3.
5 A. SIMONÓWNA, Kilka notatek muzycznych z gazet
pisanych, „Przegl. Muz.” 1911, nr 1.
nicy reparują, gdyż tamże Król Imść z całym Dwo-
rem swoim na letnią ma się przenieść rezydencją.
Corpus Kadetów obozem będzie stało w Łazienkach ...
(51).
6 Relacja o otwarciu teatru w Pomarańczami w gazecie
,,Z Łazienek 10 września 1788”, L. BERNACKI, Teatr, muzyka
i dramat za Stanisława Augusta, t. I, Lwów 1925, s. 473—474.
7 J. JACKL, Teatr i życie teatralne w gazetach i gazet-
kach pisanych (1763—1794) [w:] Teatr Narodowy 1765—1794,
pod red. J. KOTTA, Warszawa 1967; — ponadto Jerzy JACKL
opublikował na łamach „Pamiętnika Teatr.” (1967, z. 1 i 2)
pracę pt. Teatr stanisławowski w prasie współczesnej pol-
skiej i obcej.
8 E. MOSZORO, Zycie artystyczne w świetle prasy war-
szawskiej pierwszej połowy XIX wieku, Wrocław 1962.
323