DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Wojtyńska, Wanda: W sprawie autorstwa relikwiarza sarkofagowego św. Stanisława w katedrze na Wawelu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48044#0245
WANDA WOJTYŃSKA
W SPRAWIE AUTORSTWA RELIKWIARZA SARKOFAGOWEGO
ŚW. STANISŁAWA W KATEDRZE NA WAWELU*
Relikwiarz Św. Stanisława z Katedry na Wawe-
lu — jak mówią źródła archiwalne i literatura przed-
miotu — wykonany został w Gdańsku w 1671 r.
przez Piotra von der Rennen. O fakcie tym informują
dokumenty zachowane w Archiwum Kapituły Kra-
kowskiej1. Kontrakt na jego wykonanie podpisany
został w Gdańsku 2 maja 1669 r. przez złotnika Pio-
tra von der Rennen, oraz występującego w imieniu
Kapituły Katedralnej księdza Aleksandra Magnus-
kiego — óWczelsnego jej kanonika i prokuratora
W dokumencie tym Kapituła zobowiązała się dostar-
czyć potrzebną ilość srebra oraz opłacić robociznę.
Termin wykonania dzieła ustalony został na rok 1671.
Z tego samego roku zachowały się dwa listy pisa-
ne przez księdza Wawrzyńca Ludwigha a Demuth,
proboszcza gdańskiego, do Kapituły Katedry w Kra-
kowie, donoszące o postępie robót nad relikwiarzem.
W pierwszym liście z 27 lutego 1671 r. czytamy, iż
trumna „jest dziwnie śliczna”, w drugim z 20 maja
1671 r., iż „praca jest już skończona”.
Wiadomo również, że relikwiarz odebrany został
z pracowni mistrza osobiście przez księdza Aleksan-
dra Magnuslkiego w czerwcu 1671 r. Magnuski miał
rozliczyć się z żoną Rennena, ponieważ artysta już
wtedy nie żył2. Wkrótce potem sarkofag przewieziony
został do Krakowa i umieszczony w Katedrze na Wa-
welu, gdzie zachował się do dnia dzisiejszego.
W świetle tak bogatych danych źródłowych żaden
z dotychczasowych badaczy nie miał wątpliwości co
do autorstwa relikwiarza Św. Stanisława.
Trzeba jednak stwierdzić, iż sarkofag Św. Stani-
* Uwagi te sformułowane zostały w trakcie pisania pra-
cy magisterskiej pt. Srebrny relikwiarz Sw. Wojciecha w
Gnieźnie — dzieło gdańskiego złotnika Piotra von der Ren-
nen pod kierunkiem prof. dr K. Malinowskiego, ukończonej
w; 1972 r. w Zakładzie Konserwatorstwa i Muzealnictwa
Wydziału Sztuk Pięknych UMK w Toruniu.
1 Dane archiwalne przytaczam za I. POLKOWSKIM,
Grób i trumna Św, Stanisława na Wawelu, „Sprawozd.
Kom. Hist. Sztuki” III, 1888, s. 35.
2 U. THIEME, T. BECKER, Allgemeine Leańkon der bil-
denden Kunstler von der Antike bis zur Gegenwart, Leipzig
1934, t. XXVIII, s. 167 — podaje rok 1669 jako datę śmierci
Piotra von der Rennen, natomiast M. ROSENBERG, Gold-
sława nie został dotąd zadowalająco opracowany, bo-
wiem jedyne monograficzne opracowanie pióra I. Pol-
kowskiego nie wyczerpuje problemu3. Autor ten zain-
teresował się obiektem w zasadzie z punktu widzenia
historyka, omawiając zachowane w Archiwum Kapi-
tuły Krakowskiej dokumenty dotyczące fundacji re-
likwiarza. Zgodnie też z nimi za autora sarkofagu
uznaj e gdańskiego złotnika Piotra von der Rennen.
Dostrzega jednak Polkowski znaczne różnice między
sposobem kształtowania płaskorzeźbionych plakiet,
przedstawiających sceny z życia Świętego, a pozosta-
łymi partiami sarkofagu. Nasuwa to autorowi przy-
puszczenie możliwości współpracy dwóch mistrzów.
Jednak problem ten pozostawia otwarty. Myśli tej nie
podejmuje żaden z późniejszych badaczy, którym
sprawa autorstwa nie nasuwa żadnych wątpliwości.
Wszyscy oni za jedynego autora relikwiarza uznają
gdańskiego złotnika Piotra von der Rennen. Panująca
wśród nich pełna jednomyślność wyraża się w pow-
tarzaniu zdania poprzednika bez próby przeprowadze-
nia własnej weryfikacji. Żaden z badaczy nie pokusił
się o odczytanie punc umieszczonych na wszystkich
blachach relikwiarza. Żaden też nie przeprowadził
analizy stylistycznej obiektu.
Przedstawiając w wielkim skrócie stan badań nad
interesującym nas zagadnieniem, wymienię tutaj je-
dynie prace najważniejsze, przy czym należą one
przeważnie do ogólnych opracowań z zakresu historii
sztuki. Piszą na ten temat między innymi: S. Det-
tloff, L. Lepszy, A. Bochnak, T. Dobrowolski, I. Rem-
bowska, A. Bochnak i K. Buczkowski4.
schmiede Merkzeichen, Frankfurt n'M, 1923, t. II, s. 6, poz.
1550 — rok 1671.
3 POLKOWSKI, o.c.; — tenże, Relikwiarz Św. Sta-
nisława w Katedrze na Wawelu, „Czas” 1881, nr 58.
4 S. DETTLOFF, Rzeźba polska do początków XVIII w.
[w:] Wiedza o Polsce, Warszawa 1932, t. II, s. 571; — L. LEP-
SZY, Przemysł złotniczy w Polsce, Kraków 1932, s. 89; —
A. BOCHNAK, Eksport z miast pruskich w głąb Polski w
zakresie rzemiosła artystycznego, „Studia Pomorskie” t. II,
Wrocław 1957, s. 92; — T. DOBROWOLSKI, Sztuka Krakowa,
Kraków 1964, s. 446, il. 167; — I. REMBOWSKA, Gdański
cech złotników od końca XIV do końca XVIII wieku, Gdańsk
1971, S. 80—81, 145, 183—184; — A. BOCHNAK, K. BUCZKOW-
233
W SPRAWIE AUTORSTWA RELIKWIARZA SARKOFAGOWEGO
ŚW. STANISŁAWA W KATEDRZE NA WAWELU*
Relikwiarz Św. Stanisława z Katedry na Wawe-
lu — jak mówią źródła archiwalne i literatura przed-
miotu — wykonany został w Gdańsku w 1671 r.
przez Piotra von der Rennen. O fakcie tym informują
dokumenty zachowane w Archiwum Kapituły Kra-
kowskiej1. Kontrakt na jego wykonanie podpisany
został w Gdańsku 2 maja 1669 r. przez złotnika Pio-
tra von der Rennen, oraz występującego w imieniu
Kapituły Katedralnej księdza Aleksandra Magnus-
kiego — óWczelsnego jej kanonika i prokuratora
W dokumencie tym Kapituła zobowiązała się dostar-
czyć potrzebną ilość srebra oraz opłacić robociznę.
Termin wykonania dzieła ustalony został na rok 1671.
Z tego samego roku zachowały się dwa listy pisa-
ne przez księdza Wawrzyńca Ludwigha a Demuth,
proboszcza gdańskiego, do Kapituły Katedry w Kra-
kowie, donoszące o postępie robót nad relikwiarzem.
W pierwszym liście z 27 lutego 1671 r. czytamy, iż
trumna „jest dziwnie śliczna”, w drugim z 20 maja
1671 r., iż „praca jest już skończona”.
Wiadomo również, że relikwiarz odebrany został
z pracowni mistrza osobiście przez księdza Aleksan-
dra Magnuslkiego w czerwcu 1671 r. Magnuski miał
rozliczyć się z żoną Rennena, ponieważ artysta już
wtedy nie żył2. Wkrótce potem sarkofag przewieziony
został do Krakowa i umieszczony w Katedrze na Wa-
welu, gdzie zachował się do dnia dzisiejszego.
W świetle tak bogatych danych źródłowych żaden
z dotychczasowych badaczy nie miał wątpliwości co
do autorstwa relikwiarza Św. Stanisława.
Trzeba jednak stwierdzić, iż sarkofag Św. Stani-
* Uwagi te sformułowane zostały w trakcie pisania pra-
cy magisterskiej pt. Srebrny relikwiarz Sw. Wojciecha w
Gnieźnie — dzieło gdańskiego złotnika Piotra von der Ren-
nen pod kierunkiem prof. dr K. Malinowskiego, ukończonej
w; 1972 r. w Zakładzie Konserwatorstwa i Muzealnictwa
Wydziału Sztuk Pięknych UMK w Toruniu.
1 Dane archiwalne przytaczam za I. POLKOWSKIM,
Grób i trumna Św, Stanisława na Wawelu, „Sprawozd.
Kom. Hist. Sztuki” III, 1888, s. 35.
2 U. THIEME, T. BECKER, Allgemeine Leańkon der bil-
denden Kunstler von der Antike bis zur Gegenwart, Leipzig
1934, t. XXVIII, s. 167 — podaje rok 1669 jako datę śmierci
Piotra von der Rennen, natomiast M. ROSENBERG, Gold-
sława nie został dotąd zadowalająco opracowany, bo-
wiem jedyne monograficzne opracowanie pióra I. Pol-
kowskiego nie wyczerpuje problemu3. Autor ten zain-
teresował się obiektem w zasadzie z punktu widzenia
historyka, omawiając zachowane w Archiwum Kapi-
tuły Krakowskiej dokumenty dotyczące fundacji re-
likwiarza. Zgodnie też z nimi za autora sarkofagu
uznaj e gdańskiego złotnika Piotra von der Rennen.
Dostrzega jednak Polkowski znaczne różnice między
sposobem kształtowania płaskorzeźbionych plakiet,
przedstawiających sceny z życia Świętego, a pozosta-
łymi partiami sarkofagu. Nasuwa to autorowi przy-
puszczenie możliwości współpracy dwóch mistrzów.
Jednak problem ten pozostawia otwarty. Myśli tej nie
podejmuje żaden z późniejszych badaczy, którym
sprawa autorstwa nie nasuwa żadnych wątpliwości.
Wszyscy oni za jedynego autora relikwiarza uznają
gdańskiego złotnika Piotra von der Rennen. Panująca
wśród nich pełna jednomyślność wyraża się w pow-
tarzaniu zdania poprzednika bez próby przeprowadze-
nia własnej weryfikacji. Żaden z badaczy nie pokusił
się o odczytanie punc umieszczonych na wszystkich
blachach relikwiarza. Żaden też nie przeprowadził
analizy stylistycznej obiektu.
Przedstawiając w wielkim skrócie stan badań nad
interesującym nas zagadnieniem, wymienię tutaj je-
dynie prace najważniejsze, przy czym należą one
przeważnie do ogólnych opracowań z zakresu historii
sztuki. Piszą na ten temat między innymi: S. Det-
tloff, L. Lepszy, A. Bochnak, T. Dobrowolski, I. Rem-
bowska, A. Bochnak i K. Buczkowski4.
schmiede Merkzeichen, Frankfurt n'M, 1923, t. II, s. 6, poz.
1550 — rok 1671.
3 POLKOWSKI, o.c.; — tenże, Relikwiarz Św. Sta-
nisława w Katedrze na Wawelu, „Czas” 1881, nr 58.
4 S. DETTLOFF, Rzeźba polska do początków XVIII w.
[w:] Wiedza o Polsce, Warszawa 1932, t. II, s. 571; — L. LEP-
SZY, Przemysł złotniczy w Polsce, Kraków 1932, s. 89; —
A. BOCHNAK, Eksport z miast pruskich w głąb Polski w
zakresie rzemiosła artystycznego, „Studia Pomorskie” t. II,
Wrocław 1957, s. 92; — T. DOBROWOLSKI, Sztuka Krakowa,
Kraków 1964, s. 446, il. 167; — I. REMBOWSKA, Gdański
cech złotników od końca XIV do końca XVIII wieku, Gdańsk
1971, S. 80—81, 145, 183—184; — A. BOCHNAK, K. BUCZKOW-
233