DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Listy do redakcji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48044#0439
LISTY DO
REDAKCJI
W SPRAWIE „UWAG” T. KMIECIŃSKIEJ-KACZMAREK DO ARTYKUŁU S. STAWICKIEGO
„CZY NEKTARU, AUTOR «TIPIKA» BYŁ TWÓRCĄ MALOWIDEŁ SUPRAŚLSKICH?”
W „Biuletynie Historii Sztuki” XXXV, 1973, nr
2, ukazała się niewielka publikacja T. Kmiecińskiej-
-Kaczmarek pt. Uwagi do artykułu S. Stawickiego:
Czy Nektarij, autor „Tipika” był twórcą malowideł
supraślskich?. Autorka przedstawiła tu kilka spo-
strzeżeń ikonograficznych, historycznych i stylisty-
cznych dotyczących uratowanych w latach 1945—46
fragmentów unikalnych fresków ze zniszczonej przez
Niemców cerkwi w Supraślu, które będą mogły być
wykorzystane przez późniejszych badaczy tego cen-
nego obiektu (s. 143). Omawiając szczegóły ikonogra-
ficzne niektórych znanych zespołów malowideł ser-
bskich z XV—XVI w., Autorka wnioskuje, że za-
chowane fragmenty malowideł ściennych z Supra-
śla wykazują bliski związek z malarstwem fresko-
wym cerkwi Manasija, w dorzeczu Morawy, ufundo-
wanej w 1418 r. przez despotę Stefana Lazarewicza.
Zasygnalizowane powyżej problemy — pisze T. Kmie-
cińska-Kaczmarek — mają na celu zwrócenie uwagi
badaczy na problematykę historyczną i topografi-
czną zabytków sztuki serbskiej, które mogłyby stać
się wzorem dla fresków w Supraślu, lub powstały
równolegle z nimi (tamże).
Na marginesie Uwag T. Kmiecińskiej-Kaczmarek,
chciałabym przypomnieć, że w 1968 r. nakładem Wo-
jewódzkiego Konserwatora Zabytków w Białymsto-
ku ukazał się opracowany przeze mnie katalog wys-
tawy Freski z Supraśla, w którym po raz pierwszy
została zilustrowana całość zachowanego materiału
i podjęta próba stylistycznej klasyfikacji przynależ-
ności tych malowideł. Wspomniana publikacja była
recenzowana na łamach „Biuletynu” przez doc. dr
J. Wiśniewskiego (XXXII, 1970, nr 1, s. 93—94), w
trakcie przygotowania do druku w Wydawnictwie
Artystyczno-Graficznym w Krakowie — przez prof.
c7(r L. Kalinowskiego' i doc. dr A. Różycką-Bryzek
(por. L. Lebiedzińska, Freski z Supraśla, katalog wy-
stawy, Białystok-Kraków 1968). We wstępie do ka-
talogu zwróciłam uwagę na pokrewieństwo malowi-
deł supraślskich z freskami cerkwi północnej Ser-
bii, w dorzeczu Morawy, a zwłaszcza cerkwi św.
Trójcy w Manasiji, co odnotowali również recenzen-
ci. Stwierdziłam m. in., że typy niektórych kompo-
zycji figuralnych, występujące w dekoracji mala-
rskiej Supraśla, były zaczerpnięte z serbskiej ikono-
grafii, np. symboliczna postać Kosmosu w scenie
Zesłania Ducha Świętego lub temat Oko Niedrie-
mannoje, po serbsku: Niedremano oko (oby-
dwie sceny bezpowrotnie zginęły). O tej ostatniej
kompozycji wspomina także T. Kmiecińska-Kaczma-
rek w związku z omówieniem programu ikonografi-
cznego cerkwi w Manasiji. W części ilustracyjnej
katalogu, na podstawie wszystkich dostępnych ma-
teriałów archiwalnych, starałam się zidentyfikować
zachowane fragmenty malowideł i zlokalizować je
we wnętrzu nie istniejącej świątyni. Odczytane prze-
ze mnie imiona postaci świętych rycerzy i męczen-
ników wykorzystała w swoim artykule T. Kmieciń-
ska-Kaczmarek, nie podając jednak źródła.
Wypowiedź T. Kmiecińskiej-Kaczmarek na temat
cech ikonograficznych i stylistycznych fresków z Su-
praśla i ich związku z monumentalnym malarstwem
północnej Serbii, wydaje się być trafną hipotezą.
Chciałam jedynie przypomnieć, że podobny pogląd
na problem ikonografii i genezy stylu malowideł su-
praślskich został sformułowany znacznie wcześniej,
bo już w 1968 r., w publikacji Freski z Supraśla, o
czym Autorka Uwag nie mogła nie wiedzieć choćby
na podstawie wymienionego wyżej artykułu S. Sta-
wickiego („Biul. Hist. Sztuki” XXXIV, 1972, nr 1).
Dalsze wnikliwe badania nad tym wyjątkowym na
ziemiach polskich dziełem szesnastowiecznego ma-
larstwa cerkiewnego są jak najbardziej wskazane.
Dudmiła Lebiedzińska
Artykuł mój w „Biuletynie Historii Sztuki” XXXV,
1973, nr 2, pomyślany był jako przyczynek i uwaga
do artykułu o autorstwie Nektarija, autora „Tipika”.
Powstał na marginesie moich zainteresowań, na pod-
stawie literatury zebranej w czasie studiów w Ju-
gosławii w 1968 r, uzupełnianych w Bułgarii w
1972 r.
Nie sądzę, by badacze przedmiotu uznali mnie
za autorkę tezy o związkach fresków w Supraślu z
malarstwem serbskim, gdyż teza ta była opublikowa-
na już w 1968 r.
dr Teresa Kmiecińska-Kaczmarek
425
REDAKCJI
W SPRAWIE „UWAG” T. KMIECIŃSKIEJ-KACZMAREK DO ARTYKUŁU S. STAWICKIEGO
„CZY NEKTARU, AUTOR «TIPIKA» BYŁ TWÓRCĄ MALOWIDEŁ SUPRAŚLSKICH?”
W „Biuletynie Historii Sztuki” XXXV, 1973, nr
2, ukazała się niewielka publikacja T. Kmiecińskiej-
-Kaczmarek pt. Uwagi do artykułu S. Stawickiego:
Czy Nektarij, autor „Tipika” był twórcą malowideł
supraślskich?. Autorka przedstawiła tu kilka spo-
strzeżeń ikonograficznych, historycznych i stylisty-
cznych dotyczących uratowanych w latach 1945—46
fragmentów unikalnych fresków ze zniszczonej przez
Niemców cerkwi w Supraślu, które będą mogły być
wykorzystane przez późniejszych badaczy tego cen-
nego obiektu (s. 143). Omawiając szczegóły ikonogra-
ficzne niektórych znanych zespołów malowideł ser-
bskich z XV—XVI w., Autorka wnioskuje, że za-
chowane fragmenty malowideł ściennych z Supra-
śla wykazują bliski związek z malarstwem fresko-
wym cerkwi Manasija, w dorzeczu Morawy, ufundo-
wanej w 1418 r. przez despotę Stefana Lazarewicza.
Zasygnalizowane powyżej problemy — pisze T. Kmie-
cińska-Kaczmarek — mają na celu zwrócenie uwagi
badaczy na problematykę historyczną i topografi-
czną zabytków sztuki serbskiej, które mogłyby stać
się wzorem dla fresków w Supraślu, lub powstały
równolegle z nimi (tamże).
Na marginesie Uwag T. Kmiecińskiej-Kaczmarek,
chciałabym przypomnieć, że w 1968 r. nakładem Wo-
jewódzkiego Konserwatora Zabytków w Białymsto-
ku ukazał się opracowany przeze mnie katalog wys-
tawy Freski z Supraśla, w którym po raz pierwszy
została zilustrowana całość zachowanego materiału
i podjęta próba stylistycznej klasyfikacji przynależ-
ności tych malowideł. Wspomniana publikacja była
recenzowana na łamach „Biuletynu” przez doc. dr
J. Wiśniewskiego (XXXII, 1970, nr 1, s. 93—94), w
trakcie przygotowania do druku w Wydawnictwie
Artystyczno-Graficznym w Krakowie — przez prof.
c7(r L. Kalinowskiego' i doc. dr A. Różycką-Bryzek
(por. L. Lebiedzińska, Freski z Supraśla, katalog wy-
stawy, Białystok-Kraków 1968). We wstępie do ka-
talogu zwróciłam uwagę na pokrewieństwo malowi-
deł supraślskich z freskami cerkwi północnej Ser-
bii, w dorzeczu Morawy, a zwłaszcza cerkwi św.
Trójcy w Manasiji, co odnotowali również recenzen-
ci. Stwierdziłam m. in., że typy niektórych kompo-
zycji figuralnych, występujące w dekoracji mala-
rskiej Supraśla, były zaczerpnięte z serbskiej ikono-
grafii, np. symboliczna postać Kosmosu w scenie
Zesłania Ducha Świętego lub temat Oko Niedrie-
mannoje, po serbsku: Niedremano oko (oby-
dwie sceny bezpowrotnie zginęły). O tej ostatniej
kompozycji wspomina także T. Kmiecińska-Kaczma-
rek w związku z omówieniem programu ikonografi-
cznego cerkwi w Manasiji. W części ilustracyjnej
katalogu, na podstawie wszystkich dostępnych ma-
teriałów archiwalnych, starałam się zidentyfikować
zachowane fragmenty malowideł i zlokalizować je
we wnętrzu nie istniejącej świątyni. Odczytane prze-
ze mnie imiona postaci świętych rycerzy i męczen-
ników wykorzystała w swoim artykule T. Kmieciń-
ska-Kaczmarek, nie podając jednak źródła.
Wypowiedź T. Kmiecińskiej-Kaczmarek na temat
cech ikonograficznych i stylistycznych fresków z Su-
praśla i ich związku z monumentalnym malarstwem
północnej Serbii, wydaje się być trafną hipotezą.
Chciałam jedynie przypomnieć, że podobny pogląd
na problem ikonografii i genezy stylu malowideł su-
praślskich został sformułowany znacznie wcześniej,
bo już w 1968 r., w publikacji Freski z Supraśla, o
czym Autorka Uwag nie mogła nie wiedzieć choćby
na podstawie wymienionego wyżej artykułu S. Sta-
wickiego („Biul. Hist. Sztuki” XXXIV, 1972, nr 1).
Dalsze wnikliwe badania nad tym wyjątkowym na
ziemiach polskich dziełem szesnastowiecznego ma-
larstwa cerkiewnego są jak najbardziej wskazane.
Dudmiła Lebiedzińska
Artykuł mój w „Biuletynie Historii Sztuki” XXXV,
1973, nr 2, pomyślany był jako przyczynek i uwaga
do artykułu o autorstwie Nektarija, autora „Tipika”.
Powstał na marginesie moich zainteresowań, na pod-
stawie literatury zebranej w czasie studiów w Ju-
gosławii w 1968 r, uzupełnianych w Bułgarii w
1972 r.
Nie sądzę, by badacze przedmiotu uznali mnie
za autorkę tezy o związkach fresków w Supraślu z
malarstwem serbskim, gdyż teza ta była opublikowa-
na już w 1968 r.
dr Teresa Kmiecińska-Kaczmarek
425