DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Rożek, Michał: Nieistniejący kościół św. Szczepana w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48044#0237
KOŚCIÓŁ ŚW. SZCZEPANA W KRAKOWIE
farnym kościele około ołtarza i za ołtarz. Okna,
które są za ołtarzem wielki blask daią w oczy, a by
naypięknieyszy ołtarz nie rozeznać go będzie. Za tym
po boku dwie okna dać mnieysze i tak będzie kształ-
tniey wydolniey i przecie nie iak laternia, bo mogą
się dać nie wielkie. Vacuum między dachem i chórem
małym przyda się na zchowanie rzeczy. Co wszytko
subsit optimo Judioio W.W. Pana”.
[Na osobnej karcie tym samym pismem dalsze roz-
porządzenia, w pewnym stopniu powtórzenie w.w. Oto
one:]
„Dach ma zostać nad kościołem, nad dzwonnicą i
nad kaplicą wielką albo małym chórem. Filary
dać z ciosowego kamiebia, trzy cale i dwa połowicy
przy munach dla trzech frambug, to iest trzech kaplic
po obydwóch stronach i iednych drzwi. Inaczej być
nie może dla starych filarów na cmentarzu, które na
pułtrzecia łokcia wyskoczą z muru. [...] K a m z a m s
w małym chórze ma iść pod linią z kamzamsem koś-
cielnym. Mały chór musi bydź dwa rlazy tak wysoki
iako jest raz szeroki. Z goła trzeba, żeby wielka ka-
plica szła inszym rządem, nie może wedle reguły iść
z rządem kościelnym. Filary nie będzie od spodku
aż nad formami musiałby być przynamniey co by
wyskoczył z muru na 3 cale. W małym chórze okrą-
głości za ołtarzem dać począwszy ią wysoko od zie-
mie, a to dla tego aby dać proportiey, która by nie
była ąuadratem, a tak będzie proportia i będzie wy-
goda formom i obchodem na oktawę w farnym koś-
ciele około ołtarza i za ołtarz. Okna, które są za
ołtarzem zawsze blask daią w oczy, by naypiękniey-
szy był ołtarz nie rozeznać go. Za tym po boku dwie
okna mnieysze dać i tak będzie kształtniey, wydol-
niey, a przecie nie iak laternia, bo nie wielkie. Okna
w kapliczkach w pułcerklu, wyłomać trzeba w sta-
rym murze przeciwko frambugom. [...] Ciosanych ka-
mieni z Casmirskiey góry po pułtora złotego od ro-
boty, a cd fury po gr 18, od iedney sztuki, która mo-
że kosztować go 18 albo 3, iedna. Takich sztuk bę-
dzie trzeba. Filary aż do początku arcady maią
być kamienne dla mocy, od początku arcady aż do
końca mogą być z cegły. Sklepienie rozebrać
pierwi, a może ten rum i grunty tym rumem starym
między do wapna, rum do piasku. Rusztowanie
— ankri drewniane i żelazne. Bucsztele puł okrągłe
do sklepienia. Ołtarze przy filarach tyłem do wielkie-
go ołtarza i tak że wszystkiego kościoła, commode
mogą ludzie msze słuchać i widzieć. Vacuum między
dachem, a wielką kaplicą przyda się na zchowanie
rzeczy. Okno w gankach na cmentarz fałszywe świat-
ło, iak na większe.”
ŹGLISE INXISTANTE DE SAINT ETIENNE A CRACOYIE
A Cracovie, a la fin du XVIII s. et au commen-
corrent du XIX s., plus de vingt eglises furent de-
molies. On destruisit de precieux objets d’architectU(re
et les oeuvres d’art, rassemblees dans 1’eglise, furent
dispercees. L’eglise de St Etienne se trouvait parftii
les sanctuaires detruits. Elle avait ete batie au declłn
du XIII s., ou au debut du XIV s. sur l’actuelle place
Szczepański. Elle representait la paroisse pour les
environs les plus proches et, en outre, pour les fau-
bourgs et les campagnes situes au nord-ouest des
murs de la ville. Deja, en Fen 1302, nous rencontrons
la premiere mention au sujet de ce sanctuaire. Sur
la base de recherches archeologiąues et a 1’appui des
archives concernant 1’eglise et St Etienne, nous pou-
vons reproduire son plan et sa formę spacieuse. Elle
fut elevee en briąues sur des fondements faits de
calcite. C’etait un edifice oriente, a triple nefs sans
doute, en halle avec un presbytere ferme par une
muraille droite. Depuis le moyen-age jusqu’a la se-
conde moitie du XVI s. 1’eglise fut administree par
des pretres seculiers.
En Fan 1579 des Jesuites habiterent pres de
1’eglise de St Etienne qui leur avait ete donnee avec
la paroisse. Outre cela, ils reęurent la petite eglise
voisine de St Mathias et de St Mathieu aupres de
laquelle fut construit le noviciat. Pendant la premiere
moitie du XVII s. les Jesuites effectuerent, dans
1’eglise, divers travaux lies principalement a 1’arran-
gement de Finterieur. De nouveaux autels apparurent
et des tableaux, entre autres ceux du peintre de la
Cour de la dynastie des Wasa, Tommaso Dolabella.
En Fan 1624 on construisit pres du presbytere, du cóte
sud, la chapelle de St lgnące Loyla. En 1637 cette
chapelle fut transformee en mausolee de la familie
Koryciński, familie oligarque de la Petite Pologne.
A partir de ce moment-la 1’eglise de St Etienne est
liee au mecenat des Koryciński. Le mecenat du grand
chancelier de la couronne, Stefan Koryciński merite
une attention toute particuliere (fl658). Vers Fan
1655 environ, le chancelier commanda a un architecte
inconnu, des plans pour la transformation de 1’eglise.
Ces plans sont conserves et presentes dans le present
travail. Selon la conception de Koryciński 1’eglise de-
vait recevoir une architecture baroque. Avec la halle
aux trois nefs on crea une basilique avec empores.
Des colonnes gothiques furent construites. Dans la
nef principale on donna une voute en berceau avec
lunettes, sur des arcs doubleaux. La nef principale,
articulee par des pilastres s’ouvrait sur les nefs
latterales a 1’aide de trois arcades. Au dessus de cel-
les-ci courait regulierement le poutrage et, plus haut,
se trovaient les fenetres des empores. Aux plans est
jointe la description exacte du projet de reconstruc-
tion de 1’eglise (annexes I, II). L’invasion suedoise
et 1’occupation de Cracovie (1655—57) par les troupes
de Charles X Gustave interrompirent les travaux
qui devaient donner a 1’eglise une architecture baro-
que. En decembre 1657 le chancelier Stefan Kory-
ciński legua par testament 60.000 florins pour la con-
struction de 1’eglise et 24.000 florins pour la chapelle
de St lgnące Loyola. Ce legs a pourvu d’une disposi-
tion particuliere un millier de plans architectoniques
projetes. Dans Fidee de la conception du chancelier,
la chapelle de la familie devait etre revetue de
marbre et les monuments des Koryciński se rappro-
chaient de la celebre chapelle de Sigismond dans la
cathedrale de Cracovie, fondee dans les annees 1517—
—33 par le roi Sigismond I. L’idee de Koryciński fut
partiellement realisee apres sa mort. Dans les annees
1678—79 on a donnę un style baroque a la chapelle
225
farnym kościele około ołtarza i za ołtarz. Okna,
które są za ołtarzem wielki blask daią w oczy, a by
naypięknieyszy ołtarz nie rozeznać go będzie. Za tym
po boku dwie okna dać mnieysze i tak będzie kształ-
tniey wydolniey i przecie nie iak laternia, bo mogą
się dać nie wielkie. Vacuum między dachem i chórem
małym przyda się na zchowanie rzeczy. Co wszytko
subsit optimo Judioio W.W. Pana”.
[Na osobnej karcie tym samym pismem dalsze roz-
porządzenia, w pewnym stopniu powtórzenie w.w. Oto
one:]
„Dach ma zostać nad kościołem, nad dzwonnicą i
nad kaplicą wielką albo małym chórem. Filary
dać z ciosowego kamiebia, trzy cale i dwa połowicy
przy munach dla trzech frambug, to iest trzech kaplic
po obydwóch stronach i iednych drzwi. Inaczej być
nie może dla starych filarów na cmentarzu, które na
pułtrzecia łokcia wyskoczą z muru. [...] K a m z a m s
w małym chórze ma iść pod linią z kamzamsem koś-
cielnym. Mały chór musi bydź dwa rlazy tak wysoki
iako jest raz szeroki. Z goła trzeba, żeby wielka ka-
plica szła inszym rządem, nie może wedle reguły iść
z rządem kościelnym. Filary nie będzie od spodku
aż nad formami musiałby być przynamniey co by
wyskoczył z muru na 3 cale. W małym chórze okrą-
głości za ołtarzem dać począwszy ią wysoko od zie-
mie, a to dla tego aby dać proportiey, która by nie
była ąuadratem, a tak będzie proportia i będzie wy-
goda formom i obchodem na oktawę w farnym koś-
ciele około ołtarza i za ołtarz. Okna, które są za
ołtarzem zawsze blask daią w oczy, by naypiękniey-
szy był ołtarz nie rozeznać go. Za tym po boku dwie
okna mnieysze dać i tak będzie kształtniey, wydol-
niey, a przecie nie iak laternia, bo nie wielkie. Okna
w kapliczkach w pułcerklu, wyłomać trzeba w sta-
rym murze przeciwko frambugom. [...] Ciosanych ka-
mieni z Casmirskiey góry po pułtora złotego od ro-
boty, a cd fury po gr 18, od iedney sztuki, która mo-
że kosztować go 18 albo 3, iedna. Takich sztuk bę-
dzie trzeba. Filary aż do początku arcady maią
być kamienne dla mocy, od początku arcady aż do
końca mogą być z cegły. Sklepienie rozebrać
pierwi, a może ten rum i grunty tym rumem starym
między do wapna, rum do piasku. Rusztowanie
— ankri drewniane i żelazne. Bucsztele puł okrągłe
do sklepienia. Ołtarze przy filarach tyłem do wielkie-
go ołtarza i tak że wszystkiego kościoła, commode
mogą ludzie msze słuchać i widzieć. Vacuum między
dachem, a wielką kaplicą przyda się na zchowanie
rzeczy. Okno w gankach na cmentarz fałszywe świat-
ło, iak na większe.”
ŹGLISE INXISTANTE DE SAINT ETIENNE A CRACOYIE
A Cracovie, a la fin du XVIII s. et au commen-
corrent du XIX s., plus de vingt eglises furent de-
molies. On destruisit de precieux objets d’architectU(re
et les oeuvres d’art, rassemblees dans 1’eglise, furent
dispercees. L’eglise de St Etienne se trouvait parftii
les sanctuaires detruits. Elle avait ete batie au declłn
du XIII s., ou au debut du XIV s. sur l’actuelle place
Szczepański. Elle representait la paroisse pour les
environs les plus proches et, en outre, pour les fau-
bourgs et les campagnes situes au nord-ouest des
murs de la ville. Deja, en Fen 1302, nous rencontrons
la premiere mention au sujet de ce sanctuaire. Sur
la base de recherches archeologiąues et a 1’appui des
archives concernant 1’eglise et St Etienne, nous pou-
vons reproduire son plan et sa formę spacieuse. Elle
fut elevee en briąues sur des fondements faits de
calcite. C’etait un edifice oriente, a triple nefs sans
doute, en halle avec un presbytere ferme par une
muraille droite. Depuis le moyen-age jusqu’a la se-
conde moitie du XVI s. 1’eglise fut administree par
des pretres seculiers.
En Fan 1579 des Jesuites habiterent pres de
1’eglise de St Etienne qui leur avait ete donnee avec
la paroisse. Outre cela, ils reęurent la petite eglise
voisine de St Mathias et de St Mathieu aupres de
laquelle fut construit le noviciat. Pendant la premiere
moitie du XVII s. les Jesuites effectuerent, dans
1’eglise, divers travaux lies principalement a 1’arran-
gement de Finterieur. De nouveaux autels apparurent
et des tableaux, entre autres ceux du peintre de la
Cour de la dynastie des Wasa, Tommaso Dolabella.
En Fan 1624 on construisit pres du presbytere, du cóte
sud, la chapelle de St lgnące Loyla. En 1637 cette
chapelle fut transformee en mausolee de la familie
Koryciński, familie oligarque de la Petite Pologne.
A partir de ce moment-la 1’eglise de St Etienne est
liee au mecenat des Koryciński. Le mecenat du grand
chancelier de la couronne, Stefan Koryciński merite
une attention toute particuliere (fl658). Vers Fan
1655 environ, le chancelier commanda a un architecte
inconnu, des plans pour la transformation de 1’eglise.
Ces plans sont conserves et presentes dans le present
travail. Selon la conception de Koryciński 1’eglise de-
vait recevoir une architecture baroque. Avec la halle
aux trois nefs on crea une basilique avec empores.
Des colonnes gothiques furent construites. Dans la
nef principale on donna une voute en berceau avec
lunettes, sur des arcs doubleaux. La nef principale,
articulee par des pilastres s’ouvrait sur les nefs
latterales a 1’aide de trois arcades. Au dessus de cel-
les-ci courait regulierement le poutrage et, plus haut,
se trovaient les fenetres des empores. Aux plans est
jointe la description exacte du projet de reconstruc-
tion de 1’eglise (annexes I, II). L’invasion suedoise
et 1’occupation de Cracovie (1655—57) par les troupes
de Charles X Gustave interrompirent les travaux
qui devaient donner a 1’eglise une architecture baro-
que. En decembre 1657 le chancelier Stefan Kory-
ciński legua par testament 60.000 florins pour la con-
struction de 1’eglise et 24.000 florins pour la chapelle
de St lgnące Loyola. Ce legs a pourvu d’une disposi-
tion particuliere un millier de plans architectoniques
projetes. Dans Fidee de la conception du chancelier,
la chapelle de la familie devait etre revetue de
marbre et les monuments des Koryciński se rappro-
chaient de la celebre chapelle de Sigismond dans la
cathedrale de Cracovie, fondee dans les annees 1517—
—33 par le roi Sigismond I. L’idee de Koryciński fut
partiellement realisee apres sa mort. Dans les annees
1678—79 on a donnę un style baroque a la chapelle
225