DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Kowalczyk, Jerzy: Filip Kallimach i Wit Stosz
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48707#0009
JERZY KOWALCZYK
FILIP KALLIMACH I WIT STOSZ
Podobnie jak wielu humanistów włoskich, członków Aka-
demii Rzymskiej Pomponia Leto, którzy nazywali siebie
,,antiquitatis amatores”, Filippo Buonaccorsi, zwany Kal-
limachem, wykazywał żywe zainteresowanie dla dzieł sztuki,
zwłaszcza starożytnej. Prawie na pewno interesował się
(a może brał w nich udział) poszukiwaniami dzieł sztuki
w ruinach rzymskich, czemu poświęcili się niektórzy człon-
kowie Akademii. Zresztą, dom Pomponia Leto na Kwiry-
nale, gdzie zbierali się akademicy, był pewnego rodzaju
małym muzeum starożytności, zapełnionym fragmentami
rzeźb antycznych i inskrypcjami starożytnymi1. Chodząc
do domu mistrza Buonaccorsi oglądał na wzgórzu Kwiry-
nalskim konne posągi Dioskurów, przypisywane wówczas
Fidiaszowi i Praksytelesowi. Dziełom tym poświęcił dwa
epigramaty: In equum a Phidia celatum oraz In equum
marmoreum a Praxitele celatum.
W okresie rzymskim Buonaccorsi napisał jeszcze kilka
innych epigramatów łacińskich na wzór Auzoniusa, poś-
więconych różnym dziełom sztuki starożytnej i współczesnej:
Na rzeźbę krowy wykonaną przez Myrona (3 epigramaty),
Na posąg Diany, Na łanie Apellesa, Na portret Paliscusa,
Na portret Sylwii, Na obraz kuli ziemskiej, Na ogrody Bes-
sariona, Na stół z drzewa cyprysowego2.
Sprawy sztuki były bliskie Buonaccorsiemu, o czym
świadczy też jego kontakt z wybitnym malarzem weneckim
Giovannim Bellinim. Gdy Kallimach przebywał w Wenecji
w 1486 r. jako poseł Kazimierza Jagiellończyka, wśród ,,uo-
mini illustri”, których dyplomata podejmował wówczas
* Niniejszy artykuł stanowi polska, nieco poszerzoną i zmienioną
wersję artykułu opublikowanego po włosku pt. Filippo Buonaccorsi e Vito
Stoss [w:] Italia Yenezia e Polonia tra Medio Ero e Eta Moderna. Pod
red. V. BRANCA, S. GRACIOTTI, Venezia 1980, s. 247—269.
1 K. KUMA NIECKI, Twórczość poetycka Filipa Kallimacha, War-
szawa 1953, s. 31; — Zob. też V. ZABUGHIN, Giulio Pomponio Leto.
Saggio critico, t. I, Roma 1909, s. 55, 121—132, 232.
2 Philippi Callimachi Epigramatum libri duo. Ed. Casimirus F. KU-
w swoim mieszkaniu dla prowadzenia dyskusji humanis-
tycznych, znajdował się również Bellini. Może z tej okazji
artysta namalował portret Kallimacha3, według którego
po śmierci humanisty został wykonany we Włoszech me-
dal ok. 1525 r.4
Lata pobytu Buonaccorsiego w Krakowie, od 1472 r.
aż do jego śmierci w 1496 r., pokrywają się nadal dokładnie
z okresem działalności w tym mieście Wita Stosza. Gdy
w 1477 r. Stosz przybył z Norymbergii do Krakowa, Kal-
limach już od pięciu lat przebywał na dworze wawelskim
jako sekretarz królewski, doradca polityczny, wysyłany
w misjach dyplomatycznych zagranicę, a nawet jako wy-
chowawca synów króla Kazimierza Jagiellończyka. W dzie-
więtnaście lat później, w roku 1496 Stosz opuścił na zawsze
Kraków aby powrócić do Norymbergii, Kallimach zaś od-
szedł z tego świata. Interesujące były konsekwencje ar-
tystyczne spotkania na polskiej ziemi włoskiego humanisty
i późnogotyckiego rzeźbiarza, uformowanego nie tylko w
rodzinnej Szwabii, ale także w Nadrenii, w kręgu Mikołaja
z Lejdy (czynnego w Strassburgu), który był zapewne jego
bezpośrednim mistrzem5.
Dwie silne indywidualności nie mogły nie oddziaływać
wzajemnie na siebie. Kallimach miał wpływ na wszystkie
cztery dzieła nagrobne stworzone przez Wita Stosza w Polsce.
Był doradcą przy układaniu programu ikonograficznego
monumentalnego grobowca dla Kazimierza Jagiellończyka
i przy redakcji napisu na płycie nagrobnej dla prymasa
Zbigniewa Oleśnickiego. Był on później zleceniodawcą pom_
MANIECKI, Vratislaviae 1963, s. 19 nn.; — KUMANIECKI o.c., s.
15, 31, 32, 49, 56.
3 J. GARBACIK, Kallimach jako dyplomata i polityk, Kraków 1948,
s. 99, 139.
4 L. LEPSZY, Pomnik Kallimacha, „Roczn. Krakowski” XX, 1926,
s. 140, fig. 67, 68.
5 Sz. DETTLOFF, Wit Stosz, t. I, Wrocław 1961, s. 20—21, 171—
179 (bibliografia s. 268—276).
3
FILIP KALLIMACH I WIT STOSZ
Podobnie jak wielu humanistów włoskich, członków Aka-
demii Rzymskiej Pomponia Leto, którzy nazywali siebie
,,antiquitatis amatores”, Filippo Buonaccorsi, zwany Kal-
limachem, wykazywał żywe zainteresowanie dla dzieł sztuki,
zwłaszcza starożytnej. Prawie na pewno interesował się
(a może brał w nich udział) poszukiwaniami dzieł sztuki
w ruinach rzymskich, czemu poświęcili się niektórzy człon-
kowie Akademii. Zresztą, dom Pomponia Leto na Kwiry-
nale, gdzie zbierali się akademicy, był pewnego rodzaju
małym muzeum starożytności, zapełnionym fragmentami
rzeźb antycznych i inskrypcjami starożytnymi1. Chodząc
do domu mistrza Buonaccorsi oglądał na wzgórzu Kwiry-
nalskim konne posągi Dioskurów, przypisywane wówczas
Fidiaszowi i Praksytelesowi. Dziełom tym poświęcił dwa
epigramaty: In equum a Phidia celatum oraz In equum
marmoreum a Praxitele celatum.
W okresie rzymskim Buonaccorsi napisał jeszcze kilka
innych epigramatów łacińskich na wzór Auzoniusa, poś-
więconych różnym dziełom sztuki starożytnej i współczesnej:
Na rzeźbę krowy wykonaną przez Myrona (3 epigramaty),
Na posąg Diany, Na łanie Apellesa, Na portret Paliscusa,
Na portret Sylwii, Na obraz kuli ziemskiej, Na ogrody Bes-
sariona, Na stół z drzewa cyprysowego2.
Sprawy sztuki były bliskie Buonaccorsiemu, o czym
świadczy też jego kontakt z wybitnym malarzem weneckim
Giovannim Bellinim. Gdy Kallimach przebywał w Wenecji
w 1486 r. jako poseł Kazimierza Jagiellończyka, wśród ,,uo-
mini illustri”, których dyplomata podejmował wówczas
* Niniejszy artykuł stanowi polska, nieco poszerzoną i zmienioną
wersję artykułu opublikowanego po włosku pt. Filippo Buonaccorsi e Vito
Stoss [w:] Italia Yenezia e Polonia tra Medio Ero e Eta Moderna. Pod
red. V. BRANCA, S. GRACIOTTI, Venezia 1980, s. 247—269.
1 K. KUMA NIECKI, Twórczość poetycka Filipa Kallimacha, War-
szawa 1953, s. 31; — Zob. też V. ZABUGHIN, Giulio Pomponio Leto.
Saggio critico, t. I, Roma 1909, s. 55, 121—132, 232.
2 Philippi Callimachi Epigramatum libri duo. Ed. Casimirus F. KU-
w swoim mieszkaniu dla prowadzenia dyskusji humanis-
tycznych, znajdował się również Bellini. Może z tej okazji
artysta namalował portret Kallimacha3, według którego
po śmierci humanisty został wykonany we Włoszech me-
dal ok. 1525 r.4
Lata pobytu Buonaccorsiego w Krakowie, od 1472 r.
aż do jego śmierci w 1496 r., pokrywają się nadal dokładnie
z okresem działalności w tym mieście Wita Stosza. Gdy
w 1477 r. Stosz przybył z Norymbergii do Krakowa, Kal-
limach już od pięciu lat przebywał na dworze wawelskim
jako sekretarz królewski, doradca polityczny, wysyłany
w misjach dyplomatycznych zagranicę, a nawet jako wy-
chowawca synów króla Kazimierza Jagiellończyka. W dzie-
więtnaście lat później, w roku 1496 Stosz opuścił na zawsze
Kraków aby powrócić do Norymbergii, Kallimach zaś od-
szedł z tego świata. Interesujące były konsekwencje ar-
tystyczne spotkania na polskiej ziemi włoskiego humanisty
i późnogotyckiego rzeźbiarza, uformowanego nie tylko w
rodzinnej Szwabii, ale także w Nadrenii, w kręgu Mikołaja
z Lejdy (czynnego w Strassburgu), który był zapewne jego
bezpośrednim mistrzem5.
Dwie silne indywidualności nie mogły nie oddziaływać
wzajemnie na siebie. Kallimach miał wpływ na wszystkie
cztery dzieła nagrobne stworzone przez Wita Stosza w Polsce.
Był doradcą przy układaniu programu ikonograficznego
monumentalnego grobowca dla Kazimierza Jagiellończyka
i przy redakcji napisu na płycie nagrobnej dla prymasa
Zbigniewa Oleśnickiego. Był on później zleceniodawcą pom_
MANIECKI, Vratislaviae 1963, s. 19 nn.; — KUMANIECKI o.c., s.
15, 31, 32, 49, 56.
3 J. GARBACIK, Kallimach jako dyplomata i polityk, Kraków 1948,
s. 99, 139.
4 L. LEPSZY, Pomnik Kallimacha, „Roczn. Krakowski” XX, 1926,
s. 140, fig. 67, 68.
5 Sz. DETTLOFF, Wit Stosz, t. I, Wrocław 1961, s. 20—21, 171—
179 (bibliografia s. 268—276).
3