Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (45.1983)

KRONIKA

Jubileuszowy pokaz na Wawelu przyniósł materiał
w większości nowy, zespalając go ze znanymi dawniej obiek-
tami w odpowiednie konteksty i całości dokumentalne. Te
świeże ustalenia, ,,rewaloryzacje”, odkrycia dokonane w te-
renie i opracowania staną się odtąd własnością naukową kilku
dyscyplin. Dzięki zgromadzeniu dzieł sztuki wysokiej klasy
i prezentacji „symbolicznych” pamiątek narodowych, dźwi-

gających największy ciężar historycznego przekazu, wystawa
oddziałała na sferę emocjonalną i estetyczną odbiorców utrwa-
lając zarazem wiedzę o faktach, głębokie poczucie ciągłości
tradycji i narodowej tożsamości.
Magdalena Piwocka, Jerzy T. Petrus

WYSTAWA NA TRZECHSETLECIE BITWY WIEDEŃSKIEJ NA ZAMKU
KRÓLEWSKIM W WARSZAWIE

Trzechsetna rocznica wspaniałego zwycięstwa odniesio-
nego przez sprzymierzone wojska chrześcijańskie pod wodzą
króla polskiego Jana III uczczona została kilkoma wystawami.
Zamek Królewski, który był oficjalną rezydencją króla-zwy-
cięzcy, a jednocześnie siedzibą centralnych władz państwa,
przygotował przy współudziale Archiwum Głównego Akt
Dawnych i Biblioteki Narodowej ekspozycję zatytułowaną
Rzeczpospolita w dobie Jana III. Celem prezentowanej
od 29 sierpnia wystawy było ukazanie miejsca Rzeczypospo-
litej Obojga Narodów wśród państw europejskich, prezen-
tacja jej struktury państwowej, zabiegów dyplomatycznych
poprzedzających wyprawę oraz skutków tejże do Pokoju
Karłowickiego włącznie.
Wystawę otwiera wielki portret konny Jana III na tle
bitwy wiedeńskiej malowany przez Francesca Treyisaniego.
Tamże, w Przedpokoju Wielkiej Sali Asamblowej, pomiesz-
czono dwa globusy weneckie Coronellego i blisko trzy dzie-
siątki map prezentujących kartograficzne wizje ówczesnej
Europy, Rzeczypospolitej i poszczególnych jej prowincji.
W gablotach umieszczono kilkanaście widoków miast polskich
i obcych z początku XVII wieku.
Następna część wystawy, znajdująca się w Pokoju Kró-
lewiczowskim Pierwszym, poświęcona jest najważniejszej
instytucji Rzeczypospolitej —■ sejmowi, urzędom central-
nym, mianowicie marszałkowskiemu, kanclerskiemu i pod-
skarbińskiemu. Dokumenty archiwalne zaprezentowane w
tym miejscu ukazują technikę zwoływania i obrad sejmików
powiatowych, ziemskich, generalnych i sejmu walnego (uni-
wersały, instrukcje, lauda, mowy poselskie, diariusze i konsty-
tucje). Materiały ikonograficzne (grafika i reprodukcje foto-
graficzne) przedstawiają miejscowości i miejsca gdzie obrado-
wały sejmiki, sposoby zasiadania na sejmie i wygląd dawnej
Sali Senatorskiej. Na ścianie zawisły portrety urzędników
owej epoki, między innymi: marszałka wielkiego koronnego,
rokoszanina Jerzego Sebastiana Lubomirskiego, podkancle-
rzego koronnego Jana Małachowskiego, podskarbiego wielkie-
go koronnego Jana Andrzeja Morsztyna. W gablotach zaś
znalazły się pięknie oprawne księgi metryki koronnej, księgi
skarbowe oraz bogato iluminowane dokumenty wystawione

przez kancelarię koronną i litewską. Do rarytasów (w tej
części) należy niewątpliwie srebrny tłok pieczęci większej
litewskiej używany w latach 1676—1690.
W następnym, Pokoju Królewiczowskim Drugim, po-
mieszczono dokumentację poświęconą instytucjom sądowym,
samorządowym, wojsku i kościołom w Rzeczypospolitej
w 2 połowie XVII wieku. Zgromadzono tu księgi urzędów
i sądów szlacheckich (ziemskich, grodzkich, podkomorskich,
trybunalskich, zadwornych), miejskich (ławnicze, radzieckie,
cechowe). Wiele dokumentów ukazuje samorządność takich
społeczności jak szlachta, miasto, cech, uczelnia. Dokumen-
tom towarzyszą portrety wojewodów, kasztelanów, starostów,
podkomorzych i innych niższych urzędników ziemskich.
Część wystawy poświęcona wojsku —• to wizerunki
wybitnych dowódców polskich: Pawła i Kazimierza Sapie-
hów, Grzegorza Ogińskiego, Stanisława Jana Jabłonowskiego,
ale też nieudolnie rysowany atramentem portret rotmistrza
Drzysławskiego, który na harcu jedenaście Turków zgolił pod
Budzyniem a na ostatek jednego Mameluka łeb na pałaszu do
namiotu przyniósł i wysuszył na słońcu a potym na plac do
potrzeby nosił i tym nieprzyjacioly straszył i siła bitew wy-
grywał o czym głosi umieszczona niżej inskrypcja. Na ścianach
i w gablotach znalazły się widoki twierdz polskich, podręcz-
niki sztuki wojennej i symbole władzy wojskowej, dokumenty
nominacyjne na urząd hetmański i stopnie generalskie,
rotmistrzowskie, listy przypowiednie i rachunki skarbowo-
-wojskowe ukazujące jak wielkim obciążeniem ówczesnego
skarbu było wojsko.
Osobne miejsce na wystawie poświęcono kościołom sta-
rając się pokazać mozaikę wyznaniową ówczesnej Rzeczy-
pospolitej. W gablotach znalazły się więc dokumenty kościoła
katolickiego, ormiańskiego, księgi liturgiczne prawosławne
i unickie, kancjonał ewangelicki, przywileje dla Żydów,
modlitewnik tatarski i biblia karaimska.
W Pokoju Królewiczowskim Trzecim zgromadzono za-
bytki dotyczące majestatu królewskiego w XVII wieku.
Ściana południowa wypełniona została portretami pan ujących
polskich i ich małżonek od Zygmunta III do Augusta II.
Przeważają przedstawienia malarskie (w dużym zakresie już

466