DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Swinarska, Dorota A.: Płyta nagrobna Lamberta w kościele NMP w Chełmnie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48707#0189
DOROTA A. SWINARSKA
PŁYTA NAGROBNA LAMBERTA W
KOŚCIELE NMP W CHEŁMNIE*
W dotychczasowych publikacjach płycie nagrobnej Płyta Lamberta, mająca kształt prostokąta9, wmurowa-
Lamberta (ił. 1), zmarłego w 1319 r., nie poświęcono wielo na na wschodniej ścianie północnej nawy kościoła Najświętszej
miejsca. Wspomniał o niej Szczęsny Dettloff1 oraz Gwido
Chmarzyński2, który uznał ją za wyróżniającą się poziomem
artystycznym i łączył z francusko-westfalską rzeźbą epita-
fijną. Wzmianki o tym zabytku znajdujemy także w pracy
Macieja Rejmanowskiego3, w przewodniku po Chełmnie4
oraz w Katalogu Zabytków Sztuki5. Do lat trzydziestych XX
stulecia brak jakichkolwiek informacji na temat płyty cheł-
mińskiej, jak również samego Lamberta. Dostępne publikacje
źródłowe wymieniają wprawdzie osoby, noszące imię Lamber-
tus, Lambert, Lamport, Lamprecht, występujące jako świad-
kowie rozmaitych wydarzeń na terenach Pomorza6, jednakże
nie wydaje się, aby którąkolwiek z nich można utożsamić
z postacią, przedstawioną na nagrobku z Chełmna. Na pod-
stawie stroju, noszonego w pierwszych dziesięcioleciach XIX
w. można jedynie mniemać, że ów Lambert należał do stanu
świeckiego7. W identyczną szatę odziany jest lubecki miesz-
czanin Peter Wiese zmarły w 1338 r., uwieczniony na pły-
cie nagrobnej w kościele pocysterskim w Doberanie (il.
2)8.
Panny Marii w Chełmnie, przedstawia umieszczoną centralnie
w obramieniu architektonicznym, frontalnie stojącą postać
zmarłego, z otwartymi oczyma i rękoma złożonymi w geście
modlitwy, z poduszką pod głową. Postać okrywa prosto
opadająca szata o symetrycznym ułożeniu różnoległych
fałdów, podkreślających osiowość całej kompozycji. Ostro-
łukowa, szeroka arkada, w której znajduje się wyobrażenie
zmarłego, wypełniona jest minuskułowym napisem: vos.
qui :timitis :nunc :memores.rogo.scitis -j- guid :sum :hoc.eritis :
quum:quandoque:quid:estis10. Płytę, obiega bordiura z majus-
kułową inskrypcją: ANNO+DOMINI-|-M+CCC+XIX+
IN :OCTAVA + S(ANC)TI: IOH(ANN)IS :AN(TE) :PORTA
(M):LATINAM + OBIIT + LAMBERT(US) + LONG(E):
MODOH-ID(US):MAII:LUNA:XXI11. Napis przerywają w
narożnikach medaliony z symbolami czterech Ewangelistów.
Płyta, o wygładzonej powierzchni, wykonana została
z wapienia. Postać zmarłego i obramienie architektoniczne
wyryto, pozostałe elementy kompozycyjne są wykute.
Stan zachowania płyty jest dobry, nieznaczne ubytki
zacierające ryty zaobserwować można na prawej części
♦ Artykuł niniejszy stanowi streszczenie fragmentów pracy magis-
terskiej napisanej w 1981 r., w Instytucie Historii Sztuki na Uniwersytecie
Warszawskim, pod kierunkiem prof. dra Piotra Skubiszewskiego.
1 S. DETTLOFF, Rzeźba polska do początku XVIII wieku [w:]
Wiedza o Polsce, Warszawa 1932, t. 4/II, s. 554.
2 G. CHMARZYŃSKI, Sztuka pomorska [w:] Słownik Geograficzny
Państwa Polskiego, Warszawa 1936—37, t. 1, szp. 371, 944.
3 M. REJMANOWSKI, Sztuka i architektura Chełmna i powiatu.
Średniowieczna plastyka [w:l Dzieje Chełmna i jego regionu. Pod red. M.
BISKUPA, Toruń 1968, s. 462.
4 M. REJMANOWSKI, B. RYMASZEWSKI, Zabytki Chełmna
[w:J Chełmno, przewodnik, Gdynia 1967, s. 67.
5 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. XI, d. woj. bydgoskie, z. 4, d.
Pow. chełmiński, oprać, aut. T. MROCZKO, Warszawa 1976, s. 19.
6 Preussisch.es Urkundenbuch, [wyd.] PHILIPPI i WOELKY, A.
SERAPHIM, Kónigsberg 1882—1903, t. 1, s. 192, nr 252; s. 130, nr 188;
— ibidem, [wyd.] M. HEIN, E. MASCHKE, Kónigsberg 1932—1939, s. 42,
nr 41; s, 391, nr 617, s. 417, nr 662; s. 529, nr 840; — M. PERLBACH,
Preussische Regesten bis zum Ausgange des 13. J ahrhunderts, Kónigsberg
1876, s. 246, nr 895; s. 248, nr 907.
7 M. GUTKOWSKA-RYCHLEWSKA, Historia ubiorów, Wrocław-
Warszawa—Kraków 1968, s. 145. Por. też Die Minnesinger in Bildern der
Manessischen Handschrift, Leipzig 1962, il. 8.
7 F. SCHLIE, Die Bau- und Kunstdenkmaler des Herzogsthums
Mecklenburg, Schwerin 1900, t. 3, s. 672.
9 Wysokość płyty wynosi 227 cm, szerokość — 130 cm; postać mierzy
153 cm; szerokość bordiury obiegającej płytę liczy 14 cm, wysokość liter
majuskułowych — 9 cm, liter minuskułowych — 5 cm.
10 W tłumaczeniu napis ten brzmi: Wy co się teraz obawiacie, pamię-
tajcie proszę, czym jestem, tym wy będziecie, byłem kiedyś tym, czym wy
jesteście.
11 Inskrypcja w tłumaczeniu na język polski; Roku Pańskiego 1319
w oktawę św. Jana przed Bramą Latyńską zmarł Lambert tuż przed idami
maja wieku księżyca 21. Odczytanie i tłumaczenie obydwu inskrypcja
zawdzięczam życzliwej pomocy prof. dra Aleksandra Gieysztora, któremu
jeszcze raz serdecznie dziękuję.
183
PŁYTA NAGROBNA LAMBERTA W
KOŚCIELE NMP W CHEŁMNIE*
W dotychczasowych publikacjach płycie nagrobnej Płyta Lamberta, mająca kształt prostokąta9, wmurowa-
Lamberta (ił. 1), zmarłego w 1319 r., nie poświęcono wielo na na wschodniej ścianie północnej nawy kościoła Najświętszej
miejsca. Wspomniał o niej Szczęsny Dettloff1 oraz Gwido
Chmarzyński2, który uznał ją za wyróżniającą się poziomem
artystycznym i łączył z francusko-westfalską rzeźbą epita-
fijną. Wzmianki o tym zabytku znajdujemy także w pracy
Macieja Rejmanowskiego3, w przewodniku po Chełmnie4
oraz w Katalogu Zabytków Sztuki5. Do lat trzydziestych XX
stulecia brak jakichkolwiek informacji na temat płyty cheł-
mińskiej, jak również samego Lamberta. Dostępne publikacje
źródłowe wymieniają wprawdzie osoby, noszące imię Lamber-
tus, Lambert, Lamport, Lamprecht, występujące jako świad-
kowie rozmaitych wydarzeń na terenach Pomorza6, jednakże
nie wydaje się, aby którąkolwiek z nich można utożsamić
z postacią, przedstawioną na nagrobku z Chełmna. Na pod-
stawie stroju, noszonego w pierwszych dziesięcioleciach XIX
w. można jedynie mniemać, że ów Lambert należał do stanu
świeckiego7. W identyczną szatę odziany jest lubecki miesz-
czanin Peter Wiese zmarły w 1338 r., uwieczniony na pły-
cie nagrobnej w kościele pocysterskim w Doberanie (il.
2)8.
Panny Marii w Chełmnie, przedstawia umieszczoną centralnie
w obramieniu architektonicznym, frontalnie stojącą postać
zmarłego, z otwartymi oczyma i rękoma złożonymi w geście
modlitwy, z poduszką pod głową. Postać okrywa prosto
opadająca szata o symetrycznym ułożeniu różnoległych
fałdów, podkreślających osiowość całej kompozycji. Ostro-
łukowa, szeroka arkada, w której znajduje się wyobrażenie
zmarłego, wypełniona jest minuskułowym napisem: vos.
qui :timitis :nunc :memores.rogo.scitis -j- guid :sum :hoc.eritis :
quum:quandoque:quid:estis10. Płytę, obiega bordiura z majus-
kułową inskrypcją: ANNO+DOMINI-|-M+CCC+XIX+
IN :OCTAVA + S(ANC)TI: IOH(ANN)IS :AN(TE) :PORTA
(M):LATINAM + OBIIT + LAMBERT(US) + LONG(E):
MODOH-ID(US):MAII:LUNA:XXI11. Napis przerywają w
narożnikach medaliony z symbolami czterech Ewangelistów.
Płyta, o wygładzonej powierzchni, wykonana została
z wapienia. Postać zmarłego i obramienie architektoniczne
wyryto, pozostałe elementy kompozycyjne są wykute.
Stan zachowania płyty jest dobry, nieznaczne ubytki
zacierające ryty zaobserwować można na prawej części
♦ Artykuł niniejszy stanowi streszczenie fragmentów pracy magis-
terskiej napisanej w 1981 r., w Instytucie Historii Sztuki na Uniwersytecie
Warszawskim, pod kierunkiem prof. dra Piotra Skubiszewskiego.
1 S. DETTLOFF, Rzeźba polska do początku XVIII wieku [w:]
Wiedza o Polsce, Warszawa 1932, t. 4/II, s. 554.
2 G. CHMARZYŃSKI, Sztuka pomorska [w:] Słownik Geograficzny
Państwa Polskiego, Warszawa 1936—37, t. 1, szp. 371, 944.
3 M. REJMANOWSKI, Sztuka i architektura Chełmna i powiatu.
Średniowieczna plastyka [w:l Dzieje Chełmna i jego regionu. Pod red. M.
BISKUPA, Toruń 1968, s. 462.
4 M. REJMANOWSKI, B. RYMASZEWSKI, Zabytki Chełmna
[w:J Chełmno, przewodnik, Gdynia 1967, s. 67.
5 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. XI, d. woj. bydgoskie, z. 4, d.
Pow. chełmiński, oprać, aut. T. MROCZKO, Warszawa 1976, s. 19.
6 Preussisch.es Urkundenbuch, [wyd.] PHILIPPI i WOELKY, A.
SERAPHIM, Kónigsberg 1882—1903, t. 1, s. 192, nr 252; s. 130, nr 188;
— ibidem, [wyd.] M. HEIN, E. MASCHKE, Kónigsberg 1932—1939, s. 42,
nr 41; s, 391, nr 617, s. 417, nr 662; s. 529, nr 840; — M. PERLBACH,
Preussische Regesten bis zum Ausgange des 13. J ahrhunderts, Kónigsberg
1876, s. 246, nr 895; s. 248, nr 907.
7 M. GUTKOWSKA-RYCHLEWSKA, Historia ubiorów, Wrocław-
Warszawa—Kraków 1968, s. 145. Por. też Die Minnesinger in Bildern der
Manessischen Handschrift, Leipzig 1962, il. 8.
7 F. SCHLIE, Die Bau- und Kunstdenkmaler des Herzogsthums
Mecklenburg, Schwerin 1900, t. 3, s. 672.
9 Wysokość płyty wynosi 227 cm, szerokość — 130 cm; postać mierzy
153 cm; szerokość bordiury obiegającej płytę liczy 14 cm, wysokość liter
majuskułowych — 9 cm, liter minuskułowych — 5 cm.
10 W tłumaczeniu napis ten brzmi: Wy co się teraz obawiacie, pamię-
tajcie proszę, czym jestem, tym wy będziecie, byłem kiedyś tym, czym wy
jesteście.
11 Inskrypcja w tłumaczeniu na język polski; Roku Pańskiego 1319
w oktawę św. Jana przed Bramą Latyńską zmarł Lambert tuż przed idami
maja wieku księżyca 21. Odczytanie i tłumaczenie obydwu inskrypcja
zawdzięczam życzliwej pomocy prof. dra Aleksandra Gieysztora, któremu
jeszcze raz serdecznie dziękuję.
183