DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Kozakiewiczowa, Helena: Nagrobki Kryskich w Drobinie K. Płocka
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41526#0013
HELENA KOZAKIEWICZOWA
NAGROBKI KRYSKICH W DROBINIE K. PŁOCKA
1. Przedmiotem artykułu1 są dwa zbiorowe na-
grobki mazowieckiej rodziny Kryskich, powstałe
w dwóch różnych okresach. Podczas, gdy wcześniejszy
jest dziełem dojrzałego renesansu z lat siedemdziesią-
tych XVI wieku, późniejszy pochodzi z początku XVII
wieku i mimo niewolniczego naśladownictwa archi-
tektury nagrobka renesansowego oraz figur zmarłych,
jest 'już wyrazem nowej ideologii baroku. Pomnik re-
nesansowy jest dziełem o dużej wartości artystycznej,
oryginalnym w swej koncepcji i reprezentującym hu-
manistyczną kulturę renesansową, barokowy — wy-
konany przez słaby warsztat, daje wyraz spaczonemu
smakowi estetycznemu i skłonności do grafomaństwa
w tekstach.
Obydwa pomniki znajdują się w kościele parafial-
nym w miasteczku Drobinie i są umieszczone naprze-
ciw siebie w prezbiterium.
Nagrobki drobińskie są bardzo mało znane i nie
miały dotychczas żadnego opracowania naukowego.
Wzmianki odnoszące się do nich pochodzą z XIX wie-
ku. Składają się na nie: rejestracja w inwentaryzacji
Stronczyńskiego2 *, dane w Słowniku Geograficznym8
oraz artykuły w Tygodniku Illustrowanym4 Margine-
sowo wymienia Drobin Eckhardtówna5. Natomiast
o wiele więcej wzmianek w literaturze i to głównie
XVI-wiecznej znajdujemy o jednym z członków ro-
1 Artykuł niniejszy powstał w związku z opraco-
wywaną przeze mnie pod kierunkiem prof. dra Sta-
nisława Lorentza pracą kandydacką o renesansowej
rzeźbie nagrobkowej w Polsce.
2 Zob.: Walicki M., Sprawa inwentaryzacji zabyt-
ków w dobie Królestwa Polskiego, Warszawa 1931,
s. 209, poz. 77 i s. 210, poz. 93.
8 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, I,
Warszawa 1880, s. 146.
4 Tygodnik Illustrowany, 1861, półr. I, s. 235—236
i 1863, półr. I, s. 116, oba z rycinami (aut. F. M. So-
fo ieszczański).
5 Eckhardtówna J., Z zagadnień formy późnore-
nesansowej polskiej plastyki nagrobnej, Sprawozdania
Pozn. Tow. Przyjaciół Nauk, 1938, nr 3, s. 181.
6 Niesłuszne wydaje się stanowisko R. Pollaka,
który we wstępie do ostatniego wydania Paska Pa-
dziny Kryskich — Wojciechu, pochowanym w Drobi-
nie i będącym główną postacią nagrobka renesanso-
wego. Mimo, że fundatorem pomnika jest brat zmar-
łego, jednak osobie Wojciecha Kryskiego należy po-
święcić wyjątkową uwagę. Zaprzyjaźniony z Janem
Kochanowskim i innymi humanistami polskimi, jest
Kryski przedstawicielem tej części szlachty mazowiec-
kiej, która ochoczo garnęła się do szkół i wyjeżdżała
na studia zagraniczne, aby po powrocie oddać się pra-
cy politycznej i dyplomatycznej, a w swych fundacjach
dawała wyraz zamiłowaniu do sztuki i kultury rene-
sansowej 6.
2. „Płaczą cię starzy, płaązą cię i młodzi,
Dwór wszystek w czerni prze cię, Kryski, óhodzi,
Abowiem ludzkbść i dworstwo przy tobie
W jednymże za raz pochowano grobie“.
(J. Kochanowski, Fraszki, 17)
Wojciech Kryski, to postać ze wszech stron ciekar
wa8. Dla współczesnych był on osobistością nieprze-
ciętną i wyróżniającą się swymi zaletami. Tylko
śmierć przedwczesna w 33 roku życia stanęła na prze-
szkodzie, aby Kryski zajął jedno z najwybitniejszych
miejsc w polskim renesansowym świecie politycznym
i kulturalnym. Bliższe poznanie jego życia i otoczenia
może rzucić światło na okoliczności powstania nagrob-
miętników (Warszawa 1955, s. 9) w ujemnych słowach
charakteryzuje kulturę Mazowsza wieku XVI, stwier-
dzając, że na Mazowsze „nie dotarły echa Renesansu1*
i że „podczas gdy gdzie indziej w XVI w. szlachta
łacinę sobie przyswaja, tu dopiero sylabizuje po pol-
sku“.
7 Kochanowski J., Dzieła Polskie, wyd. PIW, 1955,
I, Fraszki, ks. I, s. 172.
8 Zasadnicze dane o Wojciechu Kryskim dał we
wstępie do Dworzanina Polskiego Ł. Górnickiego
w wydaniu Biblioteki Narodowej (nr 109, Seria I,
Kraków b.d. s. LV) Pollak R., cytując również zasad-
niczą literaturę. Artykuł omawiający żydie i działal-
ność Kryskiego jako dyplomaty i polityka opubliko-
wała Maciejewska W., Wojciech Kryski, w Księdze
ku czci Oskara Haleckiego, Warszawa 1935, s. 144—156.
3
NAGROBKI KRYSKICH W DROBINIE K. PŁOCKA
1. Przedmiotem artykułu1 są dwa zbiorowe na-
grobki mazowieckiej rodziny Kryskich, powstałe
w dwóch różnych okresach. Podczas, gdy wcześniejszy
jest dziełem dojrzałego renesansu z lat siedemdziesią-
tych XVI wieku, późniejszy pochodzi z początku XVII
wieku i mimo niewolniczego naśladownictwa archi-
tektury nagrobka renesansowego oraz figur zmarłych,
jest 'już wyrazem nowej ideologii baroku. Pomnik re-
nesansowy jest dziełem o dużej wartości artystycznej,
oryginalnym w swej koncepcji i reprezentującym hu-
manistyczną kulturę renesansową, barokowy — wy-
konany przez słaby warsztat, daje wyraz spaczonemu
smakowi estetycznemu i skłonności do grafomaństwa
w tekstach.
Obydwa pomniki znajdują się w kościele parafial-
nym w miasteczku Drobinie i są umieszczone naprze-
ciw siebie w prezbiterium.
Nagrobki drobińskie są bardzo mało znane i nie
miały dotychczas żadnego opracowania naukowego.
Wzmianki odnoszące się do nich pochodzą z XIX wie-
ku. Składają się na nie: rejestracja w inwentaryzacji
Stronczyńskiego2 *, dane w Słowniku Geograficznym8
oraz artykuły w Tygodniku Illustrowanym4 Margine-
sowo wymienia Drobin Eckhardtówna5. Natomiast
o wiele więcej wzmianek w literaturze i to głównie
XVI-wiecznej znajdujemy o jednym z członków ro-
1 Artykuł niniejszy powstał w związku z opraco-
wywaną przeze mnie pod kierunkiem prof. dra Sta-
nisława Lorentza pracą kandydacką o renesansowej
rzeźbie nagrobkowej w Polsce.
2 Zob.: Walicki M., Sprawa inwentaryzacji zabyt-
ków w dobie Królestwa Polskiego, Warszawa 1931,
s. 209, poz. 77 i s. 210, poz. 93.
8 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, I,
Warszawa 1880, s. 146.
4 Tygodnik Illustrowany, 1861, półr. I, s. 235—236
i 1863, półr. I, s. 116, oba z rycinami (aut. F. M. So-
fo ieszczański).
5 Eckhardtówna J., Z zagadnień formy późnore-
nesansowej polskiej plastyki nagrobnej, Sprawozdania
Pozn. Tow. Przyjaciół Nauk, 1938, nr 3, s. 181.
6 Niesłuszne wydaje się stanowisko R. Pollaka,
który we wstępie do ostatniego wydania Paska Pa-
dziny Kryskich — Wojciechu, pochowanym w Drobi-
nie i będącym główną postacią nagrobka renesanso-
wego. Mimo, że fundatorem pomnika jest brat zmar-
łego, jednak osobie Wojciecha Kryskiego należy po-
święcić wyjątkową uwagę. Zaprzyjaźniony z Janem
Kochanowskim i innymi humanistami polskimi, jest
Kryski przedstawicielem tej części szlachty mazowiec-
kiej, która ochoczo garnęła się do szkół i wyjeżdżała
na studia zagraniczne, aby po powrocie oddać się pra-
cy politycznej i dyplomatycznej, a w swych fundacjach
dawała wyraz zamiłowaniu do sztuki i kultury rene-
sansowej 6.
2. „Płaczą cię starzy, płaązą cię i młodzi,
Dwór wszystek w czerni prze cię, Kryski, óhodzi,
Abowiem ludzkbść i dworstwo przy tobie
W jednymże za raz pochowano grobie“.
(J. Kochanowski, Fraszki, 17)
Wojciech Kryski, to postać ze wszech stron ciekar
wa8. Dla współczesnych był on osobistością nieprze-
ciętną i wyróżniającą się swymi zaletami. Tylko
śmierć przedwczesna w 33 roku życia stanęła na prze-
szkodzie, aby Kryski zajął jedno z najwybitniejszych
miejsc w polskim renesansowym świecie politycznym
i kulturalnym. Bliższe poznanie jego życia i otoczenia
może rzucić światło na okoliczności powstania nagrob-
miętników (Warszawa 1955, s. 9) w ujemnych słowach
charakteryzuje kulturę Mazowsza wieku XVI, stwier-
dzając, że na Mazowsze „nie dotarły echa Renesansu1*
i że „podczas gdy gdzie indziej w XVI w. szlachta
łacinę sobie przyswaja, tu dopiero sylabizuje po pol-
sku“.
7 Kochanowski J., Dzieła Polskie, wyd. PIW, 1955,
I, Fraszki, ks. I, s. 172.
8 Zasadnicze dane o Wojciechu Kryskim dał we
wstępie do Dworzanina Polskiego Ł. Górnickiego
w wydaniu Biblioteki Narodowej (nr 109, Seria I,
Kraków b.d. s. LV) Pollak R., cytując również zasad-
niczą literaturę. Artykuł omawiający żydie i działal-
ność Kryskiego jako dyplomaty i polityka opubliko-
wała Maciejewska W., Wojciech Kryski, w Księdze
ku czci Oskara Haleckiego, Warszawa 1935, s. 144—156.
3