Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (18.1956)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI


II. 1. Gdańsk, Kaplica Królewska,
stan przed zniszczeniem w r. 1945.

pierwszych znanych budowli Tylma-
na van Gameren na terenie Polski.
Bartol Ranisch, którego dotąd
większość autorów ipra.c o architek-
turze Gdańska uważała za twórcę
artystycznego Kaplicy Królewskiej,
był jedynie jej budowniczym. Pro-
jekt kaplicy przypisywany jest Ra-
nischowi na podstawie niewłaściwie
interpretowanego tekstu z jego dzie-
ła Beschreibung diler Kirchen-Ge-
baude in Dantzig. W pracy tej bo-
wiem Ranisch opisując Kaplicę Kró-
le wsiką stwierdził, że pracował jako
mistrz przy budowie obiektu, co jed-
nak wcale nie upoważnia do identy-
fikowania go z autorem projektu.
Działalność jego na terenie Gdańska
wskazuje, iż nie był wybitnym ani
zdolnym architektem, znającym
współczesną architekturę europej-
ską. Był to mistrz murarski, ceniony
przez współczesnych jako dobry fa-
ch o wiec -budo wn i c zy. Za int e r es o w a -

ni a Ranischa skupiały się wokół ar-
chitektury gotyckiej, co znalazło wy-
raz w wyżej wspomnianym dziele,
wydanym drukiem w 1696 r. W dzie-
le tym Ranisch opisuje wszystkie
kościoły gdańskie, .szczególną uwagę
poświęcając konstrukcji sklepień go-
tyckich. Jego zasług należy dopatry-
wać się na polu konserwacji i in-
wentaryzacji gotyckiej architektury.
Twórcą dekoracji rzeźbiarskiej
Kaplicy Królewskiej jest Andrzej
Schluter, pracujący później w Wi-
lanowie, Warszawie, Berlinie i Pe-
tersburgu. Jakkolwiek twórcą ogól-
nego projektu był Tylman, to kon-
kretne formy plastyczne dekoracji
rzeźbiarskiej są dziełem Schliitera.
Analiza porównawcza dekoracji rzeź-
biarskiej kaplicy z jego późniejszy-
mi pracami w Wilanowie, Warsza-
wie, Żółkwi i Berlinie, a także cha-
rakter rzeźb kaplicy związanych ze
sztuką Gdańska, potwierdzają autor-
stwo dekoracji Schliitera, który wy-
rósł i uczył się w Gdańsku i uważał
się za gdańszczanina. Obok już po-
przednio przypisywanej rzeźbiarzo-
wi (przez Cuny’ego) kamienicy nr
20 przy Długim Targu, związano
z nim także — na podstawie zesta-
wienia z innymi jego pracami —wy-
konanie dekoracji rzeźbiarskiej dru-
giej gdańskiej kamienicy przy Dłu-
gim Targu nr 3.
Zestawiając dzieła Andrzeja Schlii-
tera w Gdańsku, centralnej Polsce
i Berlinie należy zwrócić uwagę na
genezę jego sztuki. Jego artystyczna
osobowość niewątpliwie kształtowa-
ła się w pierwszym okresie pod
wpływem środowiska gdańskiego.
Poza tym duże znaczenie i wpływ
na rozwój artysty miał jego pobyt
w centralnej Polsce, gdzie po raz
drugi, przy budowie pałacu Krasiń-
skich, współpracował on z ar-
chitektem tej miary co Tylman van
Gameren. Mimo iż pewien wpływ
na jego indywidualność miały pod-
róże za granicę, to jednak podsta-
wowy zasób form i elementów, któ-
rymi Schluter operował, stwarzając
nowe oryginalne dzieła w czasie swe-

go najświetniejszego okresu w Ber-
linie, ukształtował się podczas jego
pobytu w Gdańsku i centralnej Pol-
sce.


II. 2. Gdańsk, Kaplica Królewska.
Maszkaron na bębnie kopuły (Fot.
Z. Czarnecki).

MARIAN MORELOWSKI

ILUSTRACJE JANA TYSIEWICZA-NIEWIAROWICZA DO PETERSBURSKICH WYDAŃ
KONRADA WALLENRODA I GRAŻYNY
(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Wrocławskiego w dniu 1MV. 1955 r.)

Rok 1955 zwiążany z obchodami
poświęconymi Mickiewiczowi skło-
nił do przypomnienia o Janie Tysie-
wiczu-Niewiarowiczu, twórcy rysun-
ków do rosyjskiego przekładu Kon-
rada Wallenroda i Grażyny, wyda-
nych w Petersburgu w 1863 r.

Wedle rysunków Jana Tysiewicza-
Niewiarowicza, grafik polski Budzi-
łowicz i drzeworytnicy francuscy
wykonali około 50 ilustracji, które
rzucają nie wyzyskane dotąd świat-
ło na osobę tego zapomnianego, a
zdolnego rysownika, miniaturzysty i

portrecisty. Sygnatura jego J. T. lub
pełny podpis figuruje na około 35
drzeworytach tego wydania. Właści-
we nazwisko artysty brzmi Niewia-
rowicz. Urodzony w r. 1814, uczę-
szcza na Uniwersytet Wileński około
r. 1830, a prześladowany przez ca-

308