DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Krygier, Eugeniusz: Obraz matki boskiej z dzieciątkiem w kościele parafialnym w Ostrowkie k. Gniewkowa
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41526#0140
M I S C
L
L A N E A
EUGENIUSZ KRYGIER
OBRAZ MATKI BOSKIEJ Z DZIECIĄTKIEM
W KOŚCIELE PARAFIALNYM W OSTROWIE K. GNIEWKOWA
W Biuletynie HiEfoirdji Sztuki r. 1954, nr 3,s. 323—325
ukazał się artykuł prof. M. Walickiego Niderlandzki
pierwowzór polskiego cechowego obrazu. Autor zesta-
wiając dwa obrazy Madonny z Dzieciątkiem z kościoła
par. w Sikrzymnie z pooz. XVI w. i w Iwanowicach
z pocz. XVII w., z obrazem Madonny z Dzieciątkiem
z ok. 1500 r. z kolekcji Straussa w Kolonii, stwierdza
współzależność tych obrazów i doszukuje się dla nich
wspólnego niderlandzkiego pierwowzoru graficznego
lub malarskiego. Może więc interesującym będzie
zwrócenie tu uwagi na istnienie na terenie Polski jesz-
cze trzeciego obrazu, opartego na tym samym wzorze.
Jest nim obraz Madonny z Dzieciątkiem z 1. poł. XVI
w. w kościele par. w Ostrowie koło Gniewkowa (pow,
inowrocławski)1, umieszczony w ołtarzu głównym za
barokową zasłoną 2.
Najstarszą wzmianką mówiącą o istnieniu w ko-
ściele jakiegoś cudownego obrazu Matki Boskiej jest
wizytacja z r. 1711 (istnieje już wówczas przy nim 59
wot i 2 korony). Wymieniają go następnie wizytacje
biskupa Szembeka z r. 1730 i kanonika Trzynarskiego
z r. 1763 3 oraz cytowana przez Korytikowskiego 4 wia-
domość o założeniu w r. 1778 bractwa szkaplerznego
„...ratione imaginis Beatae M. V. de Monte Garmelo
voce et fide popułi graciosae...“ Wzmianki te są jed-
nak zbyt lakoniczne, by można wnioskować, że odno-
szą się do obrazu obecnie w kościele istniejącego. Tym
bardziej, że według Fridricha 5 6 został on jako dar Kon-
stancji ze Zboińskich Garczyńsikiej, wdowy po kaszte-
lanie inowrocławskim, przeniesiony z kaplicy dwor-
skiej w Wierzbiczanach do nowego kościoła w Ostro-
1 Data fundacji kościoła nieznana. W XVI w. istnie-
je kościół drewniany p. w. Matki Boskiej Śnieżnej.
Obecny murowany wzniesiony jest w 1892 r.
2 Zależność tę trudno było do tej pory ustalić na
podstawie ryciny u Fridricha A., Historya cudownych
obrazów Najświętszej Maryi Panny w Polsce, Kraków
1903, gdzie obraz przykryty jest sukienką.
3 Powyższe dane zaczerpnięte są z kroniki parafial-
nej kościoła w Ostrowie, napisanej w 1912 r. przez Ma-
cieja Miaskowskiego i opierającej się na oryginalnych
aktach parafialnych, których część zaginęła.
4 Korytkowski J., Breuis descriptio historico-geo-
graphica ecclesiarum archidioecesis gnesniensis et po-
snaniensis..., Gnesnae 1888, s. 72-73.
wie, a więc nie wcześniej niż w 1751 r. (datę ponow-
nej jego budowy nie znaną Fridrichowi podaje wizy-
tacja z 1763 r.). Od r. 1837 do 1843 znajdował się w po-
bliskim kościele parafialnym w Gniewkowie na sku-
tek urzędowego zamknięcia grożącego ruiną kościoła
w Ostrowie.
Obraz malowany techniką temperową na desce
o rozmiarach 108X85 cm, przykryty był sukienką srebr-
ną, zastąpioną po kradzieży w r. 1836 miedzianą po-
złacaną, która usunięta została podczas ostatniej kon-
serwacji. Odnowiony był w r. 1892 przy malowaniu
nowego kościoła, a konserwowany w latach międzywo-
jennych 8 i ostatnio ok. r. 1950 przez W. Kuklisa w To-
runiu7. Stan zachowania obrazu jest dobry, obawy
budzi jedynie podłużne pęknięcie, spowodowane zawil-
goceniem desek.
Tym samym gestem co na obrazie kolońskim pod-
trzymuje Madonna stojące na jej kolanach nagie Dzie-
ciątko, ufnie przytulone i obejmujące ją za szyję.
Ubrana jest w suknię i płaszcz w kolorze ciemnego,
zróżnicowanego walorowo karminu. Linie załamań fałd
podkreślone są nieco schematycznie rozbielonymi świa-
tłami. Maforium Madonny i przezroczysta tkanina,
okrywająca Dzieciątko — białe, karnacja ciała różo-
wo-żółta o chłodnym modelunku. Jedynie lewa ręka
Madonny różni się cieplejszym kolorytem (restaura-
cja?). Włosy brązowe. Bordiura płaszcza złota, ozdo-
biona czerwonymi i zielonymi kaboszonami i rautami,
między którymi ornamentalne motywy geometryczne.
Tło gładkie, złote, z luźnie rozrzuconymi czerwonymi
tulipanami i różami na ulistwionych łodyżkach 8. Nim-
5 Jw., s. 44.
6 Według wiadomości od obecnego ks. proboszcza
przez J. Rutkowskiego.
7 Niestety w aktach parafialnych w Ostrowie brak
jakichkolwiek protokołów czy odpisów wykonanych
przez konserwatorów prac.
8 Stylizowana forma gałązek i liści wskazuje na
późniejsze, XVII-wieczne pochodzenie tej dekoracji.
Wydaje się jednak, że istnienie jej zamierzone było
w pierwotnej koncepcji obrazu., na co wskazuje zwę-
żenie konturu postaci Madonny i poszerzenie deski
o ok. 10 cm w stosunku do omawianych obrazów.
130
L
L A N E A
EUGENIUSZ KRYGIER
OBRAZ MATKI BOSKIEJ Z DZIECIĄTKIEM
W KOŚCIELE PARAFIALNYM W OSTROWIE K. GNIEWKOWA
W Biuletynie HiEfoirdji Sztuki r. 1954, nr 3,s. 323—325
ukazał się artykuł prof. M. Walickiego Niderlandzki
pierwowzór polskiego cechowego obrazu. Autor zesta-
wiając dwa obrazy Madonny z Dzieciątkiem z kościoła
par. w Sikrzymnie z pooz. XVI w. i w Iwanowicach
z pocz. XVII w., z obrazem Madonny z Dzieciątkiem
z ok. 1500 r. z kolekcji Straussa w Kolonii, stwierdza
współzależność tych obrazów i doszukuje się dla nich
wspólnego niderlandzkiego pierwowzoru graficznego
lub malarskiego. Może więc interesującym będzie
zwrócenie tu uwagi na istnienie na terenie Polski jesz-
cze trzeciego obrazu, opartego na tym samym wzorze.
Jest nim obraz Madonny z Dzieciątkiem z 1. poł. XVI
w. w kościele par. w Ostrowie koło Gniewkowa (pow,
inowrocławski)1, umieszczony w ołtarzu głównym za
barokową zasłoną 2.
Najstarszą wzmianką mówiącą o istnieniu w ko-
ściele jakiegoś cudownego obrazu Matki Boskiej jest
wizytacja z r. 1711 (istnieje już wówczas przy nim 59
wot i 2 korony). Wymieniają go następnie wizytacje
biskupa Szembeka z r. 1730 i kanonika Trzynarskiego
z r. 1763 3 oraz cytowana przez Korytikowskiego 4 wia-
domość o założeniu w r. 1778 bractwa szkaplerznego
„...ratione imaginis Beatae M. V. de Monte Garmelo
voce et fide popułi graciosae...“ Wzmianki te są jed-
nak zbyt lakoniczne, by można wnioskować, że odno-
szą się do obrazu obecnie w kościele istniejącego. Tym
bardziej, że według Fridricha 5 6 został on jako dar Kon-
stancji ze Zboińskich Garczyńsikiej, wdowy po kaszte-
lanie inowrocławskim, przeniesiony z kaplicy dwor-
skiej w Wierzbiczanach do nowego kościoła w Ostro-
1 Data fundacji kościoła nieznana. W XVI w. istnie-
je kościół drewniany p. w. Matki Boskiej Śnieżnej.
Obecny murowany wzniesiony jest w 1892 r.
2 Zależność tę trudno było do tej pory ustalić na
podstawie ryciny u Fridricha A., Historya cudownych
obrazów Najświętszej Maryi Panny w Polsce, Kraków
1903, gdzie obraz przykryty jest sukienką.
3 Powyższe dane zaczerpnięte są z kroniki parafial-
nej kościoła w Ostrowie, napisanej w 1912 r. przez Ma-
cieja Miaskowskiego i opierającej się na oryginalnych
aktach parafialnych, których część zaginęła.
4 Korytkowski J., Breuis descriptio historico-geo-
graphica ecclesiarum archidioecesis gnesniensis et po-
snaniensis..., Gnesnae 1888, s. 72-73.
wie, a więc nie wcześniej niż w 1751 r. (datę ponow-
nej jego budowy nie znaną Fridrichowi podaje wizy-
tacja z 1763 r.). Od r. 1837 do 1843 znajdował się w po-
bliskim kościele parafialnym w Gniewkowie na sku-
tek urzędowego zamknięcia grożącego ruiną kościoła
w Ostrowie.
Obraz malowany techniką temperową na desce
o rozmiarach 108X85 cm, przykryty był sukienką srebr-
ną, zastąpioną po kradzieży w r. 1836 miedzianą po-
złacaną, która usunięta została podczas ostatniej kon-
serwacji. Odnowiony był w r. 1892 przy malowaniu
nowego kościoła, a konserwowany w latach międzywo-
jennych 8 i ostatnio ok. r. 1950 przez W. Kuklisa w To-
runiu7. Stan zachowania obrazu jest dobry, obawy
budzi jedynie podłużne pęknięcie, spowodowane zawil-
goceniem desek.
Tym samym gestem co na obrazie kolońskim pod-
trzymuje Madonna stojące na jej kolanach nagie Dzie-
ciątko, ufnie przytulone i obejmujące ją za szyję.
Ubrana jest w suknię i płaszcz w kolorze ciemnego,
zróżnicowanego walorowo karminu. Linie załamań fałd
podkreślone są nieco schematycznie rozbielonymi świa-
tłami. Maforium Madonny i przezroczysta tkanina,
okrywająca Dzieciątko — białe, karnacja ciała różo-
wo-żółta o chłodnym modelunku. Jedynie lewa ręka
Madonny różni się cieplejszym kolorytem (restaura-
cja?). Włosy brązowe. Bordiura płaszcza złota, ozdo-
biona czerwonymi i zielonymi kaboszonami i rautami,
między którymi ornamentalne motywy geometryczne.
Tło gładkie, złote, z luźnie rozrzuconymi czerwonymi
tulipanami i różami na ulistwionych łodyżkach 8. Nim-
5 Jw., s. 44.
6 Według wiadomości od obecnego ks. proboszcza
przez J. Rutkowskiego.
7 Niestety w aktach parafialnych w Ostrowie brak
jakichkolwiek protokołów czy odpisów wykonanych
przez konserwatorów prac.
8 Stylizowana forma gałązek i liści wskazuje na
późniejsze, XVII-wieczne pochodzenie tej dekoracji.
Wydaje się jednak, że istnienie jej zamierzone było
w pierwotnej koncepcji obrazu., na co wskazuje zwę-
żenie konturu postaci Madonny i poszerzenie deski
o ok. 10 cm w stosunku do omawianych obrazów.
130