Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (18.1956)

MARIA ŁODYŃSKA-KOSIŃSKA

NIEBOROWSKI PORTRET ELŻBIETY YIGEE LEBRUN

i

W tzw. sypialni wojewody, na pierwszym piętrze
pałacu w Nieborowie, znajduje się obecnie portret
Anieli Radziwiłłówny, malowany przez Elżbietę Vigee
Lebrun b
W owalu, na tle szaro-niebieskiego, dość ciemnego
nieba, u dołu rozjaśnionego kilkoma oranżowymi smu-
gami zorzy, ukazana jest postać pełnej uroku młodej
dziewczyny, widocznej z lewego boku, lekko pochy-
lonej ku przodowi, jakby biegnącej w tym kierunku,
z główką zwróconą ku widzowi. Twarzyczka okrągła,
o drobnych, regularnych rysach i przesadnie wielkich,
piwnych oczach, patrzących na wprost, ma wyraz
naiwny i trochę smutny. W subtelnym wykroju ma-
łych, lecz pełnych ust, w wygięciu szyi, podkreślonym
delikatnym światłocieniem, w wyrazie i powiększeniu
oczu, jest pewien cokolwiek przesłodzony wdzięk.
Ciemne, wijące się włosy, ożywione rudawymi poły-

skami na skrętach, przysłaniają czoło rozdzieloną na
środku grzywką, a na szczycie głowy uczesane są
w koronę z warkoczy i spiętrzone ponad nią w swo-
bodne loki.
Lewa ręka opuszczona i lekko ugięta w łokciu
(dłoń ucięta dolną krawędzią obrazu), prawa — nie-
widoczna. Dziewczyna ubrana jest w jasno-żółtawą,
przejrzystą tunikę z głębokim dekoltem., obszytą wo-
kół wycięcia i na ramionach złotą wypustką, na le-
wym (widocznym) ramieniu spiętą na złote guziczki.
Przez tunikę prześwieca biały spód, również przej-
rzysty i głęboko wycięty, o krótkich, obcisłych rękaw-
kach, obrzeżonych u wylotu szlakiem złotego haftu.
Suknia przepasana jest tuż pod biustem paskiem
z rdzawej taśmy, okręconej podwójnie wokół talii
i związanej na przodzie. Dolny wykrój owalu ucina
postać na wysokości bioder.

II

Aniela Radziwiłłówna była córką Michała Hiero-
nima Radziwiłła, wojewody wileńskiego i Heleny
z Przeździeckich, słynnej ,,arkadianki“2. Urodziła się
w r. 1781, jako siódme dziecko swych rodziców, po
1 Olej na płótnie, owal o wymiarach blejtramu
78 X 63 cm, niesygnowany, Muz. Nar. w Warszawie,
Oddz. w Nieborowie, nr inw. A 347. Obraz niezbyt
starannie restaurowany, zostanie w najbliższym cza-
sie poddany zabiegom konserwatorskim.
Por. Blank A., Katalog Galeryi Obrazów sławnych
mistrzów z różnych szkół, zebranych przez ś.p. Micha-
ła Hieronima Xięcia Radziwiłła Wojew. Wił. teraz
w Królikami pod Warszawę wystawionych, ułożony
i spisany w 1835 przez...., w Warszawie, druk. Gazety
Warszawskiej 1835, s. 139; Rastawieoki E., Słownik
malarzów polskich... ii, Warszawa 1850, s. 269; Myciel-
ski J. i Wasylewski S., Portrety polskie Elżbiety Vigee
Lebrun 1755—1842, Lwów—Poznań 1927, s. 59, 74
oraz s. 12 Spisu portretów polskich E. Vigee Lebrun;
Wasylewski S., Portret kobiecy w Polsce XVIII w.

synach: Ludwiku, Antonim, Karolu (wcześnie zmar-
łym), Michale, Walentym i córce Krystynie. Młodszą
o siedem lat od Anieli była jeszcze trzecia córka,
Róża.
(Monografie artystyczne I), Warszawa 1926, s. 16, tabl.
VI; Wegner J., Nieborów, Warszawa 191514, s. 919, 128.
Ponadto: Blank A., Katalog Przedmiotów sztuk pięk-
nych iako to Obrazy, Rysunki, Ryciny, Architektury,
Mozaiki, miniatury i rzeźby znajdujące się w Pałacu
w Nieborowie i Arkadyi po pozostałości Jaśnie Oświe-
conego Xięcia Radziwiłła, Wojewody Wileńskiego.
Oszacowane przez... (1831 r.), Bibl. Nieborowska, rkps.
2, Wśród obrazów znajdujących się „w gabinecie przy
sypialnym pokoju" (pokój wieżowy zachodni) wymie-
niony jest pod nrem 130 „portret familijny, popiersie
J. O. X. Anieli Radziwiłłowej|(!) mało. Pani Lebrun
na płótnie" — i oszacowany na 100 złp.
2 Michał Hieronim Radziwiłł, woj. wileński 1744—
1831, Helena z Przeździeckich Radziwiłłowa 1752—
1821.

271