DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Miscellanea
DOI article:Kowalczyk, Jerzy: Kośiół w Biskupicach Lubelskich
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41526#0155
JERZY KOWALCZYK
KOŚCIÓŁ W BISKUPICACH LUBELSKICH
Dotychczasowe badania nad rodzimością i ludowo-
ścią w architekturze ograniczały się w zasadzie do
okresu renesansu. Architektura barokowa w tych do-
ciekaniach pozostawała dotychczas nieco na uboczu.
Ten stan rzeczy wiąże się niewątpliwie z trudnością
jasnego sprecyzowania pierwiastków ludowo-rodzi-
mych i nie docenianiem odrębności1 polskiej architek-
tury barokowej. A przecież przez cały okres baroku nie
przestają działać liczni cechowi majstrowie murarscy,
których dzieła, niejednokrotnie nie pozbawione indy-
widualnych, twórczych rozwiązań, niewiele mają
wspólnego ze sztuką wrażliwą na wzory zagraniczne.
Zbigniew Rewski w ostatniej swojej rozprawie doszedł
do bardzo istotnego wniosku, że „w okresie od XVII
do XIX wieku cechowi majstrowie murarscy i ka-
mieniarscy, nawet w głównych miastach ówczesnej
RzpMtej, wznieśli większość budowli publicznych i pry-
watnych" 1.
Dość znamiennym przykładem takiej architektury
jest kościół parafialny św. Stanisława biskupa w Bi-
skupicach (pow. Lublin), wzniesiony w 1. ćwierci w.
XVIII, jako całkowity produkt lokalnych sił rzemieśl-
niczych. Odnaleziona w archiwum parafialnym nieza-
tytułowana księga, zawierająca regestr wydatków na
„fabrykę" kościoła, pozwoliła na szczegółowe odtwo-
1 Rewski Z., Majstersztyki krakowskiego cechu
murarzy i kamieniarzy XVI—XIX wieku, Wrocław
1954, s. 20.
2 Był to już drugi z kolei kościół drewniany.
Pierwszy (który uległ pożarowi w r. 1626), podczas
zakładania parafii przez bpa Zb. Oleśnickiego w r
rżenie historii budowy i zapoznania się z twórcami
tej architektury. Regestr ten, mający także charakter
pamiętnika budowy, obejmuje lata 1711—1732. Pro-
wadził go ówczesny proboszcz parafii ks. Andrzej Ol-
szewski.
Zapis testamentem sumy 20.000 fl. poi. przez stol-
nika lubelskiego Remigiusza Piaseckiego, właściciela
miasteczka Biskupice, pozwolił na realizację budowy
nowego kościoła murowanego. Stary kościół drewnia-
ny pochodzący z roku 1627 chyliił się już ku upadko-
wi 2. Przed rozpoczęciem budowy przygotowano ma-
teriał własnymi środkami, wyrabiając na miejscu ce-
głę i łamiąc miejscowy kamień do wypalania wapna.
Po uroczystości poświęcenia kamienia węgielnego
w dniu 26 lipca 1712 r. przystąpiono do zakładania
fundamentów „iako należało na plancie". Mimo uprze-
dnio przygotowanej „planty" budowa postępowała
bardzo powoli i dziwnie bezplanowo; kilkakrotnie ła-
mano mury świeżo wzniesione. Po założeniu funda-
mentów poczęto wznosić ściany prezbiterium. Dopie-
ro wówczas zorientowano się, że będzie ono za małe.
„Że w małym chórze iuż pod ankry blisko zmutowa-
nym musiało się łamać mury, koło wielkiego ołtarza
dla rozprzestrzenienia, aż do gruntu y wyrzucić ie-
den załomek po obie strony założony". W ten sposób
1444 przeniesiony został do Biskupic z Piotirawina
wraz z wystrojem i aparatami kościelnymi. W Piotra-
winie bowiem ufundował Oleśnicki nowy ceglany ko-
ściół gotycki; zob. archiwum par. w Biskupicach, wi-
zytacje kościoła z r. 1650 i 1675, oraz Długosz J., Liber
Beneficiorum II, Kraków 1864, s. 549.
II. 1. Biskupice, kościół parafialny. Rzut poziomy, skala 1:400.
10
145
KOŚCIÓŁ W BISKUPICACH LUBELSKICH
Dotychczasowe badania nad rodzimością i ludowo-
ścią w architekturze ograniczały się w zasadzie do
okresu renesansu. Architektura barokowa w tych do-
ciekaniach pozostawała dotychczas nieco na uboczu.
Ten stan rzeczy wiąże się niewątpliwie z trudnością
jasnego sprecyzowania pierwiastków ludowo-rodzi-
mych i nie docenianiem odrębności1 polskiej architek-
tury barokowej. A przecież przez cały okres baroku nie
przestają działać liczni cechowi majstrowie murarscy,
których dzieła, niejednokrotnie nie pozbawione indy-
widualnych, twórczych rozwiązań, niewiele mają
wspólnego ze sztuką wrażliwą na wzory zagraniczne.
Zbigniew Rewski w ostatniej swojej rozprawie doszedł
do bardzo istotnego wniosku, że „w okresie od XVII
do XIX wieku cechowi majstrowie murarscy i ka-
mieniarscy, nawet w głównych miastach ówczesnej
RzpMtej, wznieśli większość budowli publicznych i pry-
watnych" 1.
Dość znamiennym przykładem takiej architektury
jest kościół parafialny św. Stanisława biskupa w Bi-
skupicach (pow. Lublin), wzniesiony w 1. ćwierci w.
XVIII, jako całkowity produkt lokalnych sił rzemieśl-
niczych. Odnaleziona w archiwum parafialnym nieza-
tytułowana księga, zawierająca regestr wydatków na
„fabrykę" kościoła, pozwoliła na szczegółowe odtwo-
1 Rewski Z., Majstersztyki krakowskiego cechu
murarzy i kamieniarzy XVI—XIX wieku, Wrocław
1954, s. 20.
2 Był to już drugi z kolei kościół drewniany.
Pierwszy (który uległ pożarowi w r. 1626), podczas
zakładania parafii przez bpa Zb. Oleśnickiego w r
rżenie historii budowy i zapoznania się z twórcami
tej architektury. Regestr ten, mający także charakter
pamiętnika budowy, obejmuje lata 1711—1732. Pro-
wadził go ówczesny proboszcz parafii ks. Andrzej Ol-
szewski.
Zapis testamentem sumy 20.000 fl. poi. przez stol-
nika lubelskiego Remigiusza Piaseckiego, właściciela
miasteczka Biskupice, pozwolił na realizację budowy
nowego kościoła murowanego. Stary kościół drewnia-
ny pochodzący z roku 1627 chyliił się już ku upadko-
wi 2. Przed rozpoczęciem budowy przygotowano ma-
teriał własnymi środkami, wyrabiając na miejscu ce-
głę i łamiąc miejscowy kamień do wypalania wapna.
Po uroczystości poświęcenia kamienia węgielnego
w dniu 26 lipca 1712 r. przystąpiono do zakładania
fundamentów „iako należało na plancie". Mimo uprze-
dnio przygotowanej „planty" budowa postępowała
bardzo powoli i dziwnie bezplanowo; kilkakrotnie ła-
mano mury świeżo wzniesione. Po założeniu funda-
mentów poczęto wznosić ściany prezbiterium. Dopie-
ro wówczas zorientowano się, że będzie ono za małe.
„Że w małym chórze iuż pod ankry blisko zmutowa-
nym musiało się łamać mury, koło wielkiego ołtarza
dla rozprzestrzenienia, aż do gruntu y wyrzucić ie-
den załomek po obie strony założony". W ten sposób
1444 przeniesiony został do Biskupic z Piotirawina
wraz z wystrojem i aparatami kościelnymi. W Piotra-
winie bowiem ufundował Oleśnicki nowy ceglany ko-
ściół gotycki; zob. archiwum par. w Biskupicach, wi-
zytacje kościoła z r. 1650 i 1675, oraz Długosz J., Liber
Beneficiorum II, Kraków 1864, s. 549.
II. 1. Biskupice, kościół parafialny. Rzut poziomy, skala 1:400.
10
145