Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (18.1956)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

ALEKSANDRA SWIECHOWSKA
WSTĘPNE BADANIA ARCHEOLOGICZNE W REJONIE PAŁACU WILANOWSKIEGO

(Streszczenie referatu wygłoszonego
W czasie badań architektonicz-
nych, prowadzonych na zlecenie
Pracowni Konserwacji Zabytków,
wykonano przekop podłużny przez
taras pałacu dla zbadania występu-
jącego tu zespołu zróżnicowanych
czasowo fundamentów. Wykop ten,
oprócz rozwiązania zagadnień archi-
tektonicznych, stał się punktem
wyjściowym dla badań archeolo-
gicznych. Zauważono mianowicie, że
przy alkierzu pn. występuje zagłę-
bienie szerokości 5,6 m, głębokości
3,4 m, wypełnione opadającymi lek-
ko w kierunku pałacu warstwami
czarnej, tłustej ziemi, w górnych
partiach przesypanymi dwukrotnie
jasnym piaskiem. Fragmenty na-
czyń ceramicznych znalezione w tych
warstwach wskazywały, że mamy
tu do czynienia z obiektem XIV-
wiecznym. Stosunkowo dla tego te-
renu wczesne datowanie potwier-
dzał także wkopany w te warstwy
(a więc od nich późniejszy) funda-
ment muru z 1 połowy XVII w.
Interpretacja tego bardzo tylko
fragmentarycznie uchwyconego za-

* Badania przeprowadził w ra-
mach prac pogotowia Dział Archeo-
logiczny K.B.D.W. (mgr A. Świe-
chowska i Wacław Donfen), materiał

na zebraniu naukowym Oddziału
głębienia nie była łatwa, zarówno
jednak jego szerokość i głębokość,
jak i charakter oraz sposób opada-
nia warstw kulturowych nasuwał
tu przede wszystkim myśl o fosie
obronnej.
W drugim stadium badań prze-
prowadzono obserwację licznych w
tym czasie (październik 195i5 r.) wy-
kopów instalacyjnych, przecinają-
cych cały teren ogrodu na tarasie.
Stwierdzono, że po stronie pd. pa-
łacu nie ma śladów osadnictwa,
które by można wiązać z hipotetycz-
ną fosą. Natomiast w wykopie prze-
prowadzonym wzdłuż galerii pół-
nocnej (od strony tarasu) wystąpiła
leżąca na calcu mocno zaczerniona
warstwa kulturowa, w której zna-
leziono nieliczne ułamki ceramiki
p óźn o ś r edn i o wie c z-nej.
W trzecim stadium badań mie-
liśmy możność bardziej szczegółowe-
go zapoznania się z uwarstwieniem
hipotetycznej fosy. Wykop instala-
cyjny, przeprowadzony wzdłuż pa-
łacu przy brzegu tarasu pozwolił
stwierdzić, że zagłębienie ciągnie się

zabytkowy (ceramika, nieliczne
przedmioty żelazne i mała późno-
średniowieczna gliniana figurka wo-
tywna Madonny) został zmagazyno-

Warszawskiego w dniu 18.X.1955 r.)
tutaj skręcając wyraźnie w kierunku
pd.-wsch. W wykopie tym uzyska-
liśmy całkowity przekrój rowu sze-
rokości 6 im o regularnie opadają-
cych krawędziach i typowym dla
wypełniska fos zaklęśnięciem warstw
kulturowych. Wobec nie sprzyjają-
cej pogody (deszcze) ii tempa prac
instalacyjnych oraz częściowego zni-
szczenia rowu wcześniejszym wyko-
pem wodociągowym, ograniczyć się
musiano tylko do zbadania wycinka
uwarstwień na szerokości 80 cm,
długości 2,4 m (do calca, tzn. do głę-
bokości 3,5 im). Zarówno wymiary
rowu, jak i jego uwarstwienia oraz
znaleziony tutaj materiał zabytkowy
zdają się potwierdzać w pełni po-
czątkową hipotezę roboczą, że ma-
my tu do czynienia z fosą obronną
funkcjonującą w XIV wieku. Istnie-
nie współczesnej warstwy kulturo-
wej w rejonie na pn. od pałacu ka-
że przypuszczać, że na tym terenie
usytuowany być musiał chroniony
fosą zespół zabudowań *.

wany w pracowni Komisji, gdzie
też zostanie opracowany.

ZDZISŁAW TOMASZEWSKI
BADANIA ARCHITEKTONICZNE PAŁACU WILANOWSKIEGO

(Streszczenie referatu wygłoszonego
Trwające obecnie w Wilanowie
prace restauratorskie stworzyły do-
godne możliwości przeprowadzenia
badań architektonicznych. Zlecenie
otrzymał Zakład Architektury Pol-
skiej Politechniki Warszawskiej.
Współpracę historyków sztuki za-
pewnił Dział Dokumentacji Nauko-
wej Pracowni Konserwacji Zabyt-
ków. Badania objąć mogły w pierw-
szym etapie kondygnację piwnic
korpusu głównego pałacu; prowa-
dzono je z przerwami w miesiącach
lipiec—wrzesień 1955 r. Chodziło
o zebranie nowych materiałów z te-
renu, dla sprawdzenia i ustalenia
znanych ze źródeł historycznych ko-
lejnych faz rozbudowy pałacu.
Badano obiekt od historycznej
strony techniki i konstrukcji budo-

na zebraniu naukowym Oddziału
wlanych wyjaśniając sposób budo-
wy, wzajemne układy zespołów mu-
rów, szczegóły konstrukcyjne połą-
czeń itp. Pomiarom i obserwacjom
poddano także materiały budowlane:
cegłę i zaprawę, przy czym okazała
się potrzebna współpraca specjali-
sty technologa dla uzyskania po-
twierdzeń na drodze analiz labora-
toryjnych.
Współdziałając z archeologami
zastosowano również pomocnicze
wvkopy; wewnątrz zabudowy dla
ustalenia stóp fundamentowych, na
zewnątrz, także przy fundamentach,
rozszerzono wykopy w partiach ta-
rasu wschodniego w poszukiwaniu
wychodzących ze ścian murów. Ca-
łość wyników badań dokumentowa-
na była rysunkowo, pomiarowo i o-

Warszawskiego w dniu 18.X.1955 r.)
pisowo. Uzupełniającą dokumentację
fotograficzną wykonała Pracownia
PKZ.
Przy omawianiu wyników, przyj-
mując układ chronologiczny, pomi-
nięto prowadzone oddzielnie bada-
nia wykopaliskowe cmentarzyska
wczesnośredniowiecznego, z XI w.,
na terenie ogrodu przy oranżerii.
Sondaż archeologiczny na tarasie
wschodnim oraz w sąsiedztwie in-
ne wykopy użytkowo-budowlane
ujawniły ślady warstwy kulturowej
późnośredniowiecznej., którą można
wstępnie datować na XIV—XV w.,
na podstawie jej zawartości, głów-
nie w postaci ceramiki. Układ
warstw w profilach ziemnych o sil-
nym obustronnym zapadaniu ku
środkowi mógłby, w chwili obecnej

512