Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (18.1956)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

ników (tkacze, sukiennicy), zabudo-
wane jednolitymi domami wolno-
stojącymi wznoszonymi wg typo-
wych projektów (Zgierz, Łódź, To-
maszów Maz., Koło i in.). Stosunko-
wo mało znane są budynki manu-
faktur tekstylnych, których wiele
wzniesiono w omawianym okresie
(Łódź, Tomaszów Maz., Opatówek,
Przedbórz). Budynki te mimo ich

funkcjonalnego rozwiązania posiada-
ją wystrój klasycystyczny. Układ ich
jest dość jednolity — wielkie hale
o murowanych ścianach i drewnia-
nej konstrukcja wewnętrznej z wy-
dzieleniem pomieszczenia na urzą-
dzenia napędowe. Niekiedy wyko-
rzystywane są na pomieszczenie ma-
nufaktur budynki po klasztorne (Ka-
lisz, Wieluń).

Olbrzymi zakres działalności bu-
dowlanej Królestwa Kongresowego
obejmuje również znane już dzisiaj
zakłady metalurgiczne Zagłębia Sta-
ropolskiego, imponujące tężnie i wa-
rzelnie soli w Ciechocinku oraz wiel-
kie prace nad usorawnieniem komu-
nikacji zarówno ‘lądowej, jak i wod-
nej.

MARIA SULIMIERSKA
PRACE BADAWCZO KONSERWATORSKIE PRZY PAŁACU W WILANOWIE

(Streszczenie referatu wygłoszonego
Pałac wilanowski nie posiada do-
tąd pełnego monograficznego opra-
cowania. Album Skimiboro wiozą
i Gersona jesit częściowo przesta-
rzały, współczesne nam prace po-
święcone pałacowi wilanowskiemu
obejmują albo pewne okresy w dzie-
jach zabytku, albo poszczególne za-
gadnienia. Choć zakres tych opra-
cowań jest szeroki i do niedawna
wydawało się, że wyczerpuje zasad-
nicze problemy jakie nasuwa Wila-
nów, to jednak półroczny okres prac
konserwatorskich wykazał, że w
miarę postępu robót część opinii do-
tychczasowych ulega zmianie, a stan
wiadomości rozszerza się.
Powstają nowe problemy, jak np.
związane z licznymi odkryciami ma-
larstwa ściennego1, które spowodują
rewizję dotychczasowych poglądów
na sprawę malowideł wilanowskich;
czy ze znaleziskami archiwalnymi,
jak np. wynik ostatniej kwerendy2,
który zmienia pogląd na sprawę
autorstwa niektórych dekoracji rzeź-
biarskich w pałacu. Może materiał
gromadzony przez przeciąg sześciu
lat posłuży do zbiorowej pełnej mo-
nografii na którą Wilanów ciągle
czeka.
Najmniej znany i najmniej zain-
teresowania dotychczas budzący był
ten okres Wilanowa, a właściwie
Milanowa, w którym nie stanowił
on jeszcze siedziby króle ws’kiej.

1 Odkryć malarstwa ściennego do-
konali prof. B. Marconi i konserwa-
tor J. Bursze.
2 Badania archiwalne przeprowa-
dził prof. dr P. Bohdziewicz.
3 W lincu 1955 r. P.P. Pracownie
Konserwacji Zabytków zawiadomiły
o tym Wydział Archeologiczny
C.Z.M. i O.Z. oraz Państwowe Mu-
zeum Archeologiczne.
4 Rozpoczęte w październiku

na zebraniu naukowym Oddziału
Obecne odkrycia skierowują uwagę
na ten właśnie okres i przynoszą
nowe wiadomości na przestrzeni od
wczesnego średniowiecza do XVII
wieku.
W chwili przystępowania do ro-
bót konserwatorskich nie były prze-
widziane specjalne prace archeolo-
giczne. Przy robotach ziemnych ko-
ło oranżerii natrafiono jednak na
dużą ilość kości ludzkich3. Pierwszy
okres nie przyniósł materiału, któ-
ry by pozwolił na datowanie cmen-
tarzyska. Utrzymał się więc pogląd,
że jest to cmentarz istniejącego w
tym miejscu kościoła parafialnego,
uwidocznionego na planie Boya
z 1682 r., a przeniesionego przez
króla Jana III na dzisiejsze miej-
sce. Prace archeologiczne w szer-
szym zakresie zostały podjęte' na
skutek znalezienia (przez antropolo-
ga mgr Wiercińskiego) zabytku, któ-
ry w połączeniu z następnymi zna-
leziskami pozwolił na przesunięcie
daty cmentarzyska znacznie wstecz4.
Prace badawcze dotyczące 1. po-
łowy XVII w. zostały podjęte na
skutek ujawnienia się, w poziomie
piwnic korpusu głównego, fragmen-
tów murów będących pozostałością
innej budowli. Mury odsłonięto w
związku z podpiwniczaniem pałacu
i łączącym się z tym wywiezieniem
ziemi spod korpusu głównego. Na-
sunęła się możliwość uzyskania wia-

19)515 r. prace archeologiczne prowadzi
C.Z.M. d O.Z. oraz Instytut Antropo-
logii U.W., badaniami na tym od-
cinku kieruje mgr Łucja Kunicka.
5 Analiza odkrywanych murów
i wszystkie prace badawcze z tym
związane powierzone zostały Zakła-
dowi Architektury Polskiej — pra-
cowni arch. Z. Tomaszewskiego,
Badaniami archeologicznymi w wy-
mienionym zespole Zakładu Archi-

Warszawskiego w dniu 18.X.1955 r.)
dom ości dotyczącej dworu szlachec-
kiego (przynajmniej w zakresie rzu-
tu poziomego), który prawdopodob-
nie znajdował się w tym miejscu
w okresie poprzedzającym rozbudo-
wę pałacu przez Sobieskiego 5.
Wyniki badań dały już większy
materiał, niż można było oczekiwać.
Od chwili przystąpienia do robót
ilość wyłaniających się problemów
stale wzrasta, toteż skupiły one wo-
kół Wilanowa naukowców różnych
dyscyplin — współpracują tu archi-
tekci, historycy i historycy sztuki,
konserwatorzy malarstwa, rzeźby,
grafiki i tkanin, chemicy, archeo-
lodzy i antropolodzy6. Do zadań
Działu Dokumentacji naukowej PKZ
należy dbałość o wszechstronne udo-
kumentowanie całości prac przepro-
wadzanych w związku z konserwa-
cją rezydencji.
Prace naukowo-badawcze przewi-
dziane są na przeciąg sześciu lat,
tj. na cały czas trwania robót kon-
serwatorskich. Może dadzą one od-
powiedź na niezupełnie jeszcze jas-
ny problem alkierzy, kolejność pow-
stania wież, rozbudowę skrzydeł
bocznych, ulokowanie pierwotnej
klatki schodowej korpusu głównego
i wiele innych. Nie przebadane jesz-
cze zespoły materiałów archiwal-
nych, jak porządkowane dopiero
„Anteriora Wilanowskie” dostarczą
być może dalszych wiadomości.

tektury Polskiej kieruje mgr A.
Ś wiechowska.
6 Nad stroną konserwatorską
i badawczą przy robotach w pałacu
sprawuje opiekę, oprócz Generalne-
go Projektanta, Dział Dokumenta-
cji Naukowej Pracowni Konserwa-
cji Zabytków. Pomocy w tym
względzie udziela Urząd Konserwa-
torski na m. st. Warszawę i Mu-
zeum Narodowe.

511