Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (18.1956)

MARIA DAYCZAK


II. 18. Domy północno-zachodniej pierźei ry'nku. (Fot. A. Domcmasiewicz)

cepcją przestrzenną. Drugi, bardziej skomplikowany,
jest raczej modyfikacją pierwszego.
Ten system schodów i ganków z toczonymi drew-
nianymi poręczami, obiegających wokół ściany wiat,
tworzy bardzo ciekawe efekty światłocieniowe i prze-
strzenne (ił. 5, 6). Wrażenie to potęguje rozmaitość po-
ziomów pięter wynikła ze stosunkowo częstego stoso-
wania półpiętrza w trzecim trakcie (Rynek 6, 8)4!t.
Często na piętrze, na pograniczu dwu zewnętrznych
traktów przechodzą wiaty w rodzaj sklepionych,
otwartych ku nim hallów (il. 7). Takie maksymalne
wyzyskanie wiaty jako arterii komunikacyjnej umoż-
liwia bezpośrednią komunikację prawie z każdą izbą
lub bardzo niewielkimi ich zespołami. Jest to w wa-
runkach głębokiego trzytraktu dużym osiągnięciem.
Omówiony układ przestrzenny pozostaje w bardzo
ścisłym związku z ogólnym charakterem domu, któ-
rego jedną z podstawowych funkcji jest wynajem
przyjezdnym kupcom pomieszczeń mieszkalnych, han-
49 Jest to motyw, mający swoją analogię w kamie-
nicy krakowskiej, dla której charakterystyczny jest
tzw. „sklepik nad przechodem“ utworzony przez wy-

dlowych i magazynowych. Dlatego wiata w najwięk-
szej mierze decyduje o społecznym charak-
terze domu jarosławskiego. Jej funkcja komunika-
cyjna jest ściśle związana z funkcją handlową. Wia-
ta sama w sobie stanowi jakby małe targo-
wisko; w niej właśnie kupcy wykładali swe towary,
rozwieszając je na gankach lub rozkładając na ob-
szernej przestrzeni parteru i sieni frontowej, która
dzięki znacznej szerokości służyć mogła za wygodny
dojazd do wnętrza domu. Tylna zaś sień, najczęściej
będąca tylko przechodem na podwórze, spełniała wa-
runek przelotowości rzutu przyziemia. Centralne usy-
tuowanie wiaty narzuca jej funkcję oświetleniową dla
wnętrza domu. Znaczna ilość światła wpadająca po-
przez szerokie okna świetlików przenikała do wnętrza
izb, których okna wychodzące na wiatę podkreślały jej
znaczenie jako dziedzińca (il. 8).
W ramach omówionej grupy domów z wiatą wy-
dzielić się dają dwie odmiany: 1) o układzie trzytrak-
zyskanie mniejszej w porównaniu z innymi wysokości
pomieszczeń przyziemia trzeciego traktu; Vogtman, jw.,
s. 17, 18.