DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Dayczak, Maria: Kamienica mieszczańska w Jarosławiu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41526#0051
KAMIENICA MIESZCZAŃSKA W JAROSŁAWIU
II. 22. Siady łukóiu przyściennych zawalonych podcieni domu Rynek 13. (Fot. A. Domanasiewicz)
kompozycję architektoniczną. Jest to zresztą wyni-
kiem odmiennej funkcji jaką spełniają, mianowicie
przestronnego i wytwornego hallu jednorodzinnego
domu (il. 11). Przykłady podobnego założenia spoty-
ka się w domach Zgorzelca i Jeleniej Góry 5B.
Zestawienie założeń domów z krytym wewnętrznym
dziedzińcem wykazuje, że jedynie rozwiązania prze-
myskie, mimo istotnych różnic zdradzają stosunkowo
najwięcej podobieństwa formalnego i funkcjonalnego
do wiat jarosławskich. Nigdzie charakter handlowy
domu nie występuje tak jaskrawo jak w Jarosławiu.
W przeciwieństwie bowiem do jego społecznego, za-
jazdowego charakteru domy pozostałe mają — z wy-
jątkiem przemyskich — charakter indywidualny, jed-
norodzinny.
Różnica charakteru i funkcji domu jarosławskiego
decyduje o jego odmiennej genezie. Geneza
59 Burgemeister L., Das Biirgerhaus in Schlesien,
Berlin 1921; Konwiarz R., Altschlesien. Architektur,
Raumkunst und Kunstgewerbe, Stuttgart 1913, s. 59, 76.
60 Menel V., jw.
wymienionej grupy domów ihlawskich mieści się
w ramach lokalnego budownictwa: jest to wynik po-
łączenia tradycyjnej w tym mieście sieni górnej z ar-
kadowym dziedzińcem60. Natomiast zagadnienie typu
wiatowych domów Jarosławia zdaje się wykraczać
poza lokalną tradycję budowlaną. Jego genezę najle-
piej śledzić od strony jego funkcji. Wprawdzie funk-
cjonalne podobieństwo do wiaty wykazują tzw. ,,mas-
hausy“ — obszerne sienie średniowiecznych domów
czeskich, spotykane również w domach południowych
Niemiec61, są to jednak przestrzenie jednokondygna-
cjowe, mieszczące się ponadto w pierwszym trakcie
i często zajmujące całą jego powierzchnię. Wobec więc
zasadniczej różnicy układu nie wydaje się słusznym
doszukiwanie się genezy w tym kierunku.
Dośrodkowa koncepcja układu przestrzennego do-
mu, wyrażająca się w skupieniu wokół dziedzińca
61 Stiehl O., Der Wohnbau des Mittelalters, Leipzig
1908, s. 161—163; Heil B., Die deutschen Stadte und
Burger im Mittelalter, Leipzig 1912, s. 115; Wagner W.,
jw.; Menel V., jw.
41
II. 22. Siady łukóiu przyściennych zawalonych podcieni domu Rynek 13. (Fot. A. Domanasiewicz)
kompozycję architektoniczną. Jest to zresztą wyni-
kiem odmiennej funkcji jaką spełniają, mianowicie
przestronnego i wytwornego hallu jednorodzinnego
domu (il. 11). Przykłady podobnego założenia spoty-
ka się w domach Zgorzelca i Jeleniej Góry 5B.
Zestawienie założeń domów z krytym wewnętrznym
dziedzińcem wykazuje, że jedynie rozwiązania prze-
myskie, mimo istotnych różnic zdradzają stosunkowo
najwięcej podobieństwa formalnego i funkcjonalnego
do wiat jarosławskich. Nigdzie charakter handlowy
domu nie występuje tak jaskrawo jak w Jarosławiu.
W przeciwieństwie bowiem do jego społecznego, za-
jazdowego charakteru domy pozostałe mają — z wy-
jątkiem przemyskich — charakter indywidualny, jed-
norodzinny.
Różnica charakteru i funkcji domu jarosławskiego
decyduje o jego odmiennej genezie. Geneza
59 Burgemeister L., Das Biirgerhaus in Schlesien,
Berlin 1921; Konwiarz R., Altschlesien. Architektur,
Raumkunst und Kunstgewerbe, Stuttgart 1913, s. 59, 76.
60 Menel V., jw.
wymienionej grupy domów ihlawskich mieści się
w ramach lokalnego budownictwa: jest to wynik po-
łączenia tradycyjnej w tym mieście sieni górnej z ar-
kadowym dziedzińcem60. Natomiast zagadnienie typu
wiatowych domów Jarosławia zdaje się wykraczać
poza lokalną tradycję budowlaną. Jego genezę najle-
piej śledzić od strony jego funkcji. Wprawdzie funk-
cjonalne podobieństwo do wiaty wykazują tzw. ,,mas-
hausy“ — obszerne sienie średniowiecznych domów
czeskich, spotykane również w domach południowych
Niemiec61, są to jednak przestrzenie jednokondygna-
cjowe, mieszczące się ponadto w pierwszym trakcie
i często zajmujące całą jego powierzchnię. Wobec więc
zasadniczej różnicy układu nie wydaje się słusznym
doszukiwanie się genezy w tym kierunku.
Dośrodkowa koncepcja układu przestrzennego do-
mu, wyrażająca się w skupieniu wokół dziedzińca
61 Stiehl O., Der Wohnbau des Mittelalters, Leipzig
1908, s. 161—163; Heil B., Die deutschen Stadte und
Burger im Mittelalter, Leipzig 1912, s. 115; Wagner W.,
jw.; Menel V., jw.
41