DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Dayczak, Maria: Kamienica mieszczańska w Jarosławiu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41526#0052
MARIA DAYCZAK
II. 23. Narożnik attyki kamienicy Orsettich. (Fot. A. Domanasiewicz)
wszystkich jego pomieszczeń wywodzi się ze wschodu,
gdzie była powszechną i bardzo głęboko zakorzenio-
ną zasadą°2. Niewątpliwie ideę dośrodkowości ukła-
du przestrzennego typowego domu mieszkalnego, bar-
dzo rozpowszechnionego na obszarze południowo-za-
chodniej Azji, przejęły z kolei karawanseraje — zajaz-
dy o typie często spotykanym na tym terytorium03.
Rzut ich najczęściej zamyka się w kwadracie. Jego oś
środkową podkreśla szeroka sień przechodząca w cen-
trum budynku w obszerną halę krytą kopułą, którą
w poziomie piętra niekiedy obiegały ganki64. Ciekawa
nazwa przedmieścia Kamieńca Podolskiego „Karwa-
sary“ zdaje się świadczyć, że nawet na ziemiach daw-
62 Major Matę, Epiteszettortenet, Epitesiigyi Kiado
1954.
63 Jakobson A., Oczerk istorii zodczestwa Armienii
V do VII wieków, Moskwa-Leningrad 1950, s. 158; Wo-
ronina W. Z., Narodnyje tradicii architiektury Uzbie-
kistana, Moskwa 1951, s. 28—53; Architiektura Riespu-
blik Sriedniej Azii, Akadiemija Architiektury SSSR,
Moskwa 1951, s. 251—280; Polupanow S. N., Architiek-
nej Rzeczypospolitej budowano karawanseraje03.
Funkcja zajazdowa karawanseraju wyrażona w ukła-
dzie przestrzennym sugeruje podobieństwo do wiat
jarosławskich. Wpływ taki mógł być bezpośredni, jako
przeszczepienie tradycji budowlanej drogą stwierdzo-
nych, ciągłych kontaktów handlowych ze Wschodem.
Jednakże można również przypuszczać, że układ prze-
strzenny karczem popasowych i zajazdów z krytym
„stanem" 66, powszechnych w XVIII w. na terenie ca-
łej Rzeczypospolitej, o założeniu podobnym do obie-
gowego wówczas typu środkowo-europejskiej stacji
pocztowej może być transpozycją i dalekim echem
karawanseraju. Możliwe więc, że w łańcuchu rozwo-
turnyje pamiatniki Samarkanda, Moskwa 1948.
04 Bernsztam A. M., Architiekturnyje pamiatniki
Kirgizii, Moskwa-Leningrad 1950, s. 109.
65 Architiektura Ukrainskoj SSR I, Akadiemija
Architiektury Ukrainskoj SSR, Moskwa 1954 (il. 89).
66 Gloger Z., Budownictwo drzewne i wyroby
z drzewa w dawnej Polsce II, Warszawa 1907, s. 84—91.
42
II. 23. Narożnik attyki kamienicy Orsettich. (Fot. A. Domanasiewicz)
wszystkich jego pomieszczeń wywodzi się ze wschodu,
gdzie była powszechną i bardzo głęboko zakorzenio-
ną zasadą°2. Niewątpliwie ideę dośrodkowości ukła-
du przestrzennego typowego domu mieszkalnego, bar-
dzo rozpowszechnionego na obszarze południowo-za-
chodniej Azji, przejęły z kolei karawanseraje — zajaz-
dy o typie często spotykanym na tym terytorium03.
Rzut ich najczęściej zamyka się w kwadracie. Jego oś
środkową podkreśla szeroka sień przechodząca w cen-
trum budynku w obszerną halę krytą kopułą, którą
w poziomie piętra niekiedy obiegały ganki64. Ciekawa
nazwa przedmieścia Kamieńca Podolskiego „Karwa-
sary“ zdaje się świadczyć, że nawet na ziemiach daw-
62 Major Matę, Epiteszettortenet, Epitesiigyi Kiado
1954.
63 Jakobson A., Oczerk istorii zodczestwa Armienii
V do VII wieków, Moskwa-Leningrad 1950, s. 158; Wo-
ronina W. Z., Narodnyje tradicii architiektury Uzbie-
kistana, Moskwa 1951, s. 28—53; Architiektura Riespu-
blik Sriedniej Azii, Akadiemija Architiektury SSSR,
Moskwa 1951, s. 251—280; Polupanow S. N., Architiek-
nej Rzeczypospolitej budowano karawanseraje03.
Funkcja zajazdowa karawanseraju wyrażona w ukła-
dzie przestrzennym sugeruje podobieństwo do wiat
jarosławskich. Wpływ taki mógł być bezpośredni, jako
przeszczepienie tradycji budowlanej drogą stwierdzo-
nych, ciągłych kontaktów handlowych ze Wschodem.
Jednakże można również przypuszczać, że układ prze-
strzenny karczem popasowych i zajazdów z krytym
„stanem" 66, powszechnych w XVIII w. na terenie ca-
łej Rzeczypospolitej, o założeniu podobnym do obie-
gowego wówczas typu środkowo-europejskiej stacji
pocztowej może być transpozycją i dalekim echem
karawanseraju. Możliwe więc, że w łańcuchu rozwo-
turnyje pamiatniki Samarkanda, Moskwa 1948.
04 Bernsztam A. M., Architiekturnyje pamiatniki
Kirgizii, Moskwa-Leningrad 1950, s. 109.
65 Architiektura Ukrainskoj SSR I, Akadiemija
Architiektury Ukrainskoj SSR, Moskwa 1954 (il. 89).
66 Gloger Z., Budownictwo drzewne i wyroby
z drzewa w dawnej Polsce II, Warszawa 1907, s. 84—91.
42