DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Dayczak, Maria: Kamienica mieszczańska w Jarosławiu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41526#0053
KAMIENICA MIESZCZAŃSKA W JAROSŁAWIU
jowym, który doprowadził do ukształtowania się wia-
ty jarosławskiej istnieje jeszcze jedno ogniwo, będące
lokalną transpozycją koncepcji orientalnej na warunki
i tradycje środkowej Europy. Jest rzeczą dosyć praw-
dopodobną, że małomiasteczkowa, parterowa zabudo-
wa Jarosławia sprzed pożaru miasta w roku 1625 mo-
gła ze względu na funkcję wynajmu czasowego, opierać
się na typie domu zbliżonego do osiemnastowiecznego
zajazdu. Ze względu na brak przekazu źródłowego,
który by wyjaśnił jak wyglądały zajazdy przed XVIII
w., przypuszczenia ostatnie pozostają w sferze hi-
potez 67.
Dom patryc juszowsk i. Typ ten re-
prezentują zasadniczo tylko dwa domy usytuowane
na reprezentacyjnych, narożnych działkach, pozwala-
jących na istnienie dwóch fasad. Dzięki temu ich rzut
poziomy nie charakteryzuje się rozbudową w głąb
działki, a stanowi w swym właściwym trzonie zwarty,
zbliżony do kwadratu prostokąt. Co za tym idzie, wia-
ta wraz ze swą komunikacyjno-oświetleniową funk-
cją jest tu zbyteczna. Jej funkcja handlowa przejęta
została przez podcień oraz szeroką przejazdową sień,
przecinającą środkiem całe przyziemie. Budynek fron-
towy z oficynami zajmuje mniej więcej głębokość omó-
wionych trzytraktowych domów. Dzięki usytuowaniu
67 W Jarosławiu około połowy XVIII w. istniały na
przedmieściach karczmy omawianego typu. Było ich
pięć (Oblata traditionis tabernorum pro parte IIlu-
strissimorum Dominorum Czartoryskich Palatinorum
izby wielkiej w oficynie odpowiadającej trzeciemu
traktowi oraz dzięki trój osiowemu schematowi fronto-
wej części domu, w założeniu całości rzutu poziomego
nawiązuje ten typ do omówionej odmiany trójosiowego
rzutu domu wiatowego.
Kamienica Orsettich stanowi klasyczny przykład te-
go typu (il. 12—15). Usytuowana w południowo-za-
chodnim narożu rynku, na działce narożnej utworzo-
nej przez wylot ulicy Trybunalskiej na rynek, wysu-
nięta przed jego linię regulacyjną stanowi optyczne
zamknięcie ul. Grodzkiej (il. 14). Historia kamienicy
Orsettich należy do nielicznych wyjątków, które udało
się zidentyfikować z obiektem. Wiadomości jednakże
lepiej rozświetlają stosunki własnościowe, niż dzieje
jej ,,fabryki“. Pierwsza wiadomość o istniejącym na
jej miejscu domu drewnianym pochodzi z roku 1571.
Do jego przebudowy na murowany doszło po roku 1581
z inicjatywy ówczesnego właściciela Jana Raczkow-
skiego, mieszczanina jarosławskiego °8. Było to za-
pewne na dość długo przed dwoma kolejnymi poża-
rami miasta lat 1600 i 1625, podczas których dom ten
uszedł całkowitemu zniszczeniuG9. Widocznie z tego
względu musiał przedstawiać znaczną wartość, skoro
w latach trzydziestych XVII wieku był przedmiotem
bardzo intensywnych zabiegów ze strony tzw. „credi-
et Generalium terrae Russiae serviens in castro prae-
misl. 1763, Teki Schneidra, jw).
68 Rkps A. M. Jar., nr 4, s. 187 i 190.
e9 Tamże, s. 187,
II. 24. Narożnik attyki kamienicy pod św. Mikołajem w Kazimierzu Dolnym.
(Fot. A. Domanasiewicz)
43
jowym, który doprowadził do ukształtowania się wia-
ty jarosławskiej istnieje jeszcze jedno ogniwo, będące
lokalną transpozycją koncepcji orientalnej na warunki
i tradycje środkowej Europy. Jest rzeczą dosyć praw-
dopodobną, że małomiasteczkowa, parterowa zabudo-
wa Jarosławia sprzed pożaru miasta w roku 1625 mo-
gła ze względu na funkcję wynajmu czasowego, opierać
się na typie domu zbliżonego do osiemnastowiecznego
zajazdu. Ze względu na brak przekazu źródłowego,
który by wyjaśnił jak wyglądały zajazdy przed XVIII
w., przypuszczenia ostatnie pozostają w sferze hi-
potez 67.
Dom patryc juszowsk i. Typ ten re-
prezentują zasadniczo tylko dwa domy usytuowane
na reprezentacyjnych, narożnych działkach, pozwala-
jących na istnienie dwóch fasad. Dzięki temu ich rzut
poziomy nie charakteryzuje się rozbudową w głąb
działki, a stanowi w swym właściwym trzonie zwarty,
zbliżony do kwadratu prostokąt. Co za tym idzie, wia-
ta wraz ze swą komunikacyjno-oświetleniową funk-
cją jest tu zbyteczna. Jej funkcja handlowa przejęta
została przez podcień oraz szeroką przejazdową sień,
przecinającą środkiem całe przyziemie. Budynek fron-
towy z oficynami zajmuje mniej więcej głębokość omó-
wionych trzytraktowych domów. Dzięki usytuowaniu
67 W Jarosławiu około połowy XVIII w. istniały na
przedmieściach karczmy omawianego typu. Było ich
pięć (Oblata traditionis tabernorum pro parte IIlu-
strissimorum Dominorum Czartoryskich Palatinorum
izby wielkiej w oficynie odpowiadającej trzeciemu
traktowi oraz dzięki trój osiowemu schematowi fronto-
wej części domu, w założeniu całości rzutu poziomego
nawiązuje ten typ do omówionej odmiany trójosiowego
rzutu domu wiatowego.
Kamienica Orsettich stanowi klasyczny przykład te-
go typu (il. 12—15). Usytuowana w południowo-za-
chodnim narożu rynku, na działce narożnej utworzo-
nej przez wylot ulicy Trybunalskiej na rynek, wysu-
nięta przed jego linię regulacyjną stanowi optyczne
zamknięcie ul. Grodzkiej (il. 14). Historia kamienicy
Orsettich należy do nielicznych wyjątków, które udało
się zidentyfikować z obiektem. Wiadomości jednakże
lepiej rozświetlają stosunki własnościowe, niż dzieje
jej ,,fabryki“. Pierwsza wiadomość o istniejącym na
jej miejscu domu drewnianym pochodzi z roku 1571.
Do jego przebudowy na murowany doszło po roku 1581
z inicjatywy ówczesnego właściciela Jana Raczkow-
skiego, mieszczanina jarosławskiego °8. Było to za-
pewne na dość długo przed dwoma kolejnymi poża-
rami miasta lat 1600 i 1625, podczas których dom ten
uszedł całkowitemu zniszczeniuG9. Widocznie z tego
względu musiał przedstawiać znaczną wartość, skoro
w latach trzydziestych XVII wieku był przedmiotem
bardzo intensywnych zabiegów ze strony tzw. „credi-
et Generalium terrae Russiae serviens in castro prae-
misl. 1763, Teki Schneidra, jw).
68 Rkps A. M. Jar., nr 4, s. 187 i 190.
e9 Tamże, s. 187,
II. 24. Narożnik attyki kamienicy pod św. Mikołajem w Kazimierzu Dolnym.
(Fot. A. Domanasiewicz)
43