DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Dayczak, Maria: Kamienica mieszczańska w Jarosławiu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41526#0056
MARIA DAYCZAK
ul. Sobieskiego. Domy przyrynkowe nie ustępują na
ogół pod względem szerokości frontów okazałym do-
mom wiatowym południowej części rynku (il. 18).
Domy w zabudowie ulicznej mają fronty szerokości
przeciętnie osiem do dziewięciu metrów. Wszystkie
są jednopiętrowe. Zasadniczym motywem kompozy-
cyjnym ich rzutu jest stosunkowo wąska, sklepiona
kolebką sień przechodowa, biegnąca przez całą dłu-
gość z reguły trzy traktowego domu. Po obu jej stro-
nach biegną pomieszczenia handlowe w układzie am-
fila-dowym (Rynek 17, 21, 22, Grodzka 18 i in.; il. 19).
Jeśli w domach tego typu doszło do późniejszej do-
budowy trzeciego traktu z izbą wielką, pociągnęło to
za sobą likwidację osiowości sieni przechodowej, któ-
rą musiano załamać ze względu na znaczne rozmiary
izby wielkiej; przykładem tego są m. in. domy przy
ul. Grodzkiej 6, 20, Rynek 18, 20 (il. 20).
Rzut piętra nawiązuje ściśle do rzutu przyziemia
przy czym odpowiednikiem sieni dolnej jest sień gór-
na, zwykle przebiegająca jedynie przez długość środ-
kowego traktu. Sposób oświetlenia wnętrza domu jest
różnorodny: bądź za pomocą świetlika nad klatką
schodową względnie przylegającego do niej, bądź za
pomocą pokrycia sieni górnej tzw. światłem górnym.
Duży stopień skomplikowania tego systemu oświetle-
niowego zdradza liczne przeróbki w ciągu XIX wieku.
Domy te cechuje również przystosowanie do celów
handlowych. Sienie dolna i górna decydują o kory-
tarzowym układzie całego wnętrza, który umożliwia
bezpośredni dostęp zarówno do składów i piwnic
w przyziemiu, jak i do izb mieszkalnych piętra. Sto-
sunkowo niezbyt grube mury i wysmukłe proporcje
wysokościowe wnętrz .oraz regularny, niejako szablo-
nowy charakter wykonania sklepień, pozwalają przy-
puszczać, że domy te w porównaniu z omówionymi
poprzednio są nieco późniejsze.
Najskromniej przedstawia się kilka domów przy
ul. Sobieskiego. Układ ich wnętrza grupuje się w ra-
mach dwu osi, z których jedna w przyziemiu mieści
przelotową sień. Rzuty ich są regularne, trzytrakto-
we, fasady jednopiętrowe, trójosiowe (il. 21).
II. 26. Zachowany fragment attyki na kościele św. Jana w Jarosławiu. (Fot. A. Domanasiewicz)
46
ul. Sobieskiego. Domy przyrynkowe nie ustępują na
ogół pod względem szerokości frontów okazałym do-
mom wiatowym południowej części rynku (il. 18).
Domy w zabudowie ulicznej mają fronty szerokości
przeciętnie osiem do dziewięciu metrów. Wszystkie
są jednopiętrowe. Zasadniczym motywem kompozy-
cyjnym ich rzutu jest stosunkowo wąska, sklepiona
kolebką sień przechodowa, biegnąca przez całą dłu-
gość z reguły trzy traktowego domu. Po obu jej stro-
nach biegną pomieszczenia handlowe w układzie am-
fila-dowym (Rynek 17, 21, 22, Grodzka 18 i in.; il. 19).
Jeśli w domach tego typu doszło do późniejszej do-
budowy trzeciego traktu z izbą wielką, pociągnęło to
za sobą likwidację osiowości sieni przechodowej, któ-
rą musiano załamać ze względu na znaczne rozmiary
izby wielkiej; przykładem tego są m. in. domy przy
ul. Grodzkiej 6, 20, Rynek 18, 20 (il. 20).
Rzut piętra nawiązuje ściśle do rzutu przyziemia
przy czym odpowiednikiem sieni dolnej jest sień gór-
na, zwykle przebiegająca jedynie przez długość środ-
kowego traktu. Sposób oświetlenia wnętrza domu jest
różnorodny: bądź za pomocą świetlika nad klatką
schodową względnie przylegającego do niej, bądź za
pomocą pokrycia sieni górnej tzw. światłem górnym.
Duży stopień skomplikowania tego systemu oświetle-
niowego zdradza liczne przeróbki w ciągu XIX wieku.
Domy te cechuje również przystosowanie do celów
handlowych. Sienie dolna i górna decydują o kory-
tarzowym układzie całego wnętrza, który umożliwia
bezpośredni dostęp zarówno do składów i piwnic
w przyziemiu, jak i do izb mieszkalnych piętra. Sto-
sunkowo niezbyt grube mury i wysmukłe proporcje
wysokościowe wnętrz .oraz regularny, niejako szablo-
nowy charakter wykonania sklepień, pozwalają przy-
puszczać, że domy te w porównaniu z omówionymi
poprzednio są nieco późniejsze.
Najskromniej przedstawia się kilka domów przy
ul. Sobieskiego. Układ ich wnętrza grupuje się w ra-
mach dwu osi, z których jedna w przyziemiu mieści
przelotową sień. Rzuty ich są regularne, trzytrakto-
we, fasady jednopiętrowe, trójosiowe (il. 21).
II. 26. Zachowany fragment attyki na kościele św. Jana w Jarosławiu. (Fot. A. Domanasiewicz)
46