DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Dayczak, Maria: Kamienica mieszczańska w Jarosławiu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41526#0057
KAMIENICA MIESZCZAŃSKA W JAROSŁAWIU
II. 27. Elewacje domów północnej strony ul. Grodzkiej. (Fot. A. Domanasiewicz)
5. ZAGADNIENIE PODCIENI
Podcienia posiada kamienica Orsettich oraz trzy
sąsiadujące ze sobą domy pierzei północno-wschodniej
rynku (nr 13, 14, 15)84. Każde z nich jest trójprzęsło-
we, kryte sklepieniem kolebkowym z lunetami. Duża
rozpiętość podcieni trzech sąsiadujących domów (ok.
7 m), przy równoczesnej dużej szerokości arkad świad-
czy o przystosowaniu ich do pomieszczenia znacznej
ilości ludzi i towarów. Podcienie kamienicy Orsettich,
w przeciwieństwie do pozostałych jest założone na
rzucie nieregularnym: arkady nie idąc równolegle do
lica fasady, ku wschodowi odbiegają od niej.
Podcienie jest elementem domu mieszczańskiego
o zbliżonej do wiaty funkcji komunikacyjno-handlo-
wej. Najczęściej zresztą w budownictwie mieszczań-
skim stanowi jej jedyny wyraz. Występując najczę-
ściej w miastach małych i średnich, skupia ono całe
handlowe, a częściowo produkcyjne życie tych śro-
dowisk. Taka jest . przyczyna jego powszechności.
84 Podcienie kamienicy Rynek 15 jest rekonstruk-
cją z roku 1929.
Funkcja zaś estetyczna, jako czynnika scalającego za-
budowę miejską jest sprawą wtórną.
Zarówno przekazy archiwalne, jak i analiza archi-
tektoniczna obiektów wskazują, że domów z podcie-
niami było w Jarosławiu więcej. Bardzo możliwe, że
oprócz kamienicy Orsettich posiadała je reszta do-
mów pierzei południowo-zachodniej rynku. Przemawia
za tym bok podcienia kamienicy Orsettich od strony
wschodniej, stanowiący w górnej kondygnacji nie wy-
korzystaną ścianę (por. il. 14). Przypuszczenie to zdaje
się potwierdzać ciąg piwnic podsiennych, przebiegają-
cy przed fasadami kamienic wspomnianej pierzei. Ten
ostatni argument odnosi się również do trzech domów
pierzei południowo-zachodniej (Rynek 26, 27, 28). Piw-
nice te występujące w domach z zachowanym podcie-
niem, wykazują z nim bardzo ścisłą relację funkcjo-
nalną i konstrukcyjną. W dawnej kamienicy Muchar-
skich oraz domu przy ul. Grodzkiej 3 istnienie pod-
cieni stwierdzono archiwalnie 85. Wprawdzie na planie
85 Rkps A. M. Jar., nr 55, s. 343; nr 4, s. 699, 700.
47
II. 27. Elewacje domów północnej strony ul. Grodzkiej. (Fot. A. Domanasiewicz)
5. ZAGADNIENIE PODCIENI
Podcienia posiada kamienica Orsettich oraz trzy
sąsiadujące ze sobą domy pierzei północno-wschodniej
rynku (nr 13, 14, 15)84. Każde z nich jest trójprzęsło-
we, kryte sklepieniem kolebkowym z lunetami. Duża
rozpiętość podcieni trzech sąsiadujących domów (ok.
7 m), przy równoczesnej dużej szerokości arkad świad-
czy o przystosowaniu ich do pomieszczenia znacznej
ilości ludzi i towarów. Podcienie kamienicy Orsettich,
w przeciwieństwie do pozostałych jest założone na
rzucie nieregularnym: arkady nie idąc równolegle do
lica fasady, ku wschodowi odbiegają od niej.
Podcienie jest elementem domu mieszczańskiego
o zbliżonej do wiaty funkcji komunikacyjno-handlo-
wej. Najczęściej zresztą w budownictwie mieszczań-
skim stanowi jej jedyny wyraz. Występując najczę-
ściej w miastach małych i średnich, skupia ono całe
handlowe, a częściowo produkcyjne życie tych śro-
dowisk. Taka jest . przyczyna jego powszechności.
84 Podcienie kamienicy Rynek 15 jest rekonstruk-
cją z roku 1929.
Funkcja zaś estetyczna, jako czynnika scalającego za-
budowę miejską jest sprawą wtórną.
Zarówno przekazy archiwalne, jak i analiza archi-
tektoniczna obiektów wskazują, że domów z podcie-
niami było w Jarosławiu więcej. Bardzo możliwe, że
oprócz kamienicy Orsettich posiadała je reszta do-
mów pierzei południowo-zachodniej rynku. Przemawia
za tym bok podcienia kamienicy Orsettich od strony
wschodniej, stanowiący w górnej kondygnacji nie wy-
korzystaną ścianę (por. il. 14). Przypuszczenie to zdaje
się potwierdzać ciąg piwnic podsiennych, przebiegają-
cy przed fasadami kamienic wspomnianej pierzei. Ten
ostatni argument odnosi się również do trzech domów
pierzei południowo-zachodniej (Rynek 26, 27, 28). Piw-
nice te występujące w domach z zachowanym podcie-
niem, wykazują z nim bardzo ścisłą relację funkcjo-
nalną i konstrukcyjną. W dawnej kamienicy Muchar-
skich oraz domu przy ul. Grodzkiej 3 istnienie pod-
cieni stwierdzono archiwalnie 85. Wprawdzie na planie
85 Rkps A. M. Jar., nr 55, s. 343; nr 4, s. 699, 700.
47