Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (18.1956)

MARIA DAYCZAK


II. 31. Sklepienie przepołowionej sieni frontowej domu Grodzka 3.
(Fot. A. Domanasiewicz)

stałych domów podcieniowych pierzei północno-
wschodniej w stanie dzisiejszym jest właściwie po-
zbawiona fasad w sensie rozwiązania dekoracyjnego.
Wszystkie trzy są jednopiętrowe i nawiązują do jed-
nej wysokości Domy te mogły posiadać attyki. Zdają
się na to wskazywać proporcje fasad, bowiem stosun-
kowo wysmukłe arkady podsienne stanowią optycz-
nie za wysoki cokół dla niskiej strefy piętra (ił. 25).
Można zresztą przypuszczać, że zwieńczenia attyko-
we występowały na wielu domach Jarosławia. Jak
powszechnym motywem była tu attyka świadczy do-
chowany jej fragment na fasadzie kościoła kolegium
jezuickiego z końca XVI wieku (ił. 26). Domy północ-
nej strony ul. Grodzkiej i ul. Sobieskiego zachowały
prawie analogiczne, skromne, pozbawione artykula-
cji trójosiowe fasady, dyktowane „znormalizowaną11

szerokością frontów 8 do 9 m. Ich ustalona kompo-
zycja nasuwa przypuszczenie, że są one wynikiem kon-
kretnego przepisu budowlanego o silnym aspekcie
społecznym. Pochodzą zapewne z XVIII wieku (il. 27).
Bardzo silnie na zewnętrznym wyglądzie miasta za-
ciążył wiek XIX. Dwie elewacje narożnej kamienicy
Rynek 12, o podziale przeprowadzonym za pomocą
płaskich kanelowanych pilastrów, zdają się pochodzić
z przełomu XVIII/XIX w. Kilka fasad o gładkich pła-
szczyznach ścian i półkoliście zwieńczonych otworach
okiennych zachowało pewne reminiscencje empire’u.
Reszta utrzymana jest w stylu eklektyzmu końca
XIX wieku. Szczególnie fasady kamienic południowo-
wschodniej pierzei rynku, powstałe w następstwie nad-
budowy drugiego piętra nad pierwszym traktem, sta-
nowią pompatyczne kulisy dla jednopiętrowych domów.

8. SZCZEGÓŁY ARCHITEKTONICZNE I ELEMENTY STYLOWE WNĘTRZ

W chwili obecnej przedstawiają się one bardzo
skromnie pod względem ilościowym, przy czym ich
stan zachowania jest częstokroć bardzo zły. Taki stan
rzeczy chyba najbardziej dobitnie wyraża koleje, ja-
kie przechodziły kamienice jarosławskie od czasu za-
łamania się rozwoju miasta. Czego nie dokonał proces
powolnego niszczenia, dopełniła gruntowna przebu-

dowa wielu domów w XIX w., która wiele wnętrz
i fasad pozbawiła bezpowrotnie ich stylowego cha-
rakteru.
Nie mniej jednak dochowane fragmenty pozwala-
ją na uchwycenie stylowej specyficzności renesanso-
wej dekoracji plastycznej domów jarosławskich. Cha-
rakterystycznym przykładem dekoracyjnej kamieniar-

50