DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Wiliński, Stanisław: Rzeźby Sebastiana Sali dla Krzysztofa Opalińskiego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41526#0075
RZEŹBY SEBASTIANA SALI
Wzmianki w listach o nagrobku sierakowskim nie
ujawniają wysokości wynagrodzenia, które otrzymał
Sala za dostarczony materiał i wykonaną pracę. Czę-
sto pisze Krzysztof o pieniądzach, które mu zostaną
wypłacone, nie wymienia jednak dokładnie całej su-
my. Sala otrzymywał w miarę postępu prac zaliczki,
które potwierdził później kwitem, wystawionym na ca-
łą sumę. W rok prawie po wzniesieniu nagrobka, Łu-
kasz jest proszony by: „Sali niemieszkanie odeśli
W.M. te 100 fl., a kwit niech da ex toto.“ 50 Wypłata
ta dotyczyła najpewniej nagrobka. Wszystkie warunki
wykonania zawarte były w umowie, która służyła za
podstawę do rozliczeń. Respektując ją Krzysztof, po
przewiezieniu nagrobka do Sierakowa zawiadamia
brata, że: „Kontrakty Sali są przy mnie i zechcę się
z nim porachować." 51
Na podstawie fragmentów listów można było od-
tworzyć koleje nagrobka po wykonaniu go w warszta-
cie mistrza w Krakowie, jego transport do Solca a póź-
niej do Sierakowa oraz montaż w kościele. Wzywany
przez Krzysztofa czeladnik Sali („...którego Piotr zo-
wią“) do przewiezienia marmurów i rzeźb z Solca do
Sierakowa jest najprawdopodobniej identyczny z wpi-
sanym w regestr uczniów Sali Piotrem Babtystą52.
Znamienne, że był on znany z imienia Krzysztofowi.
Świadczy to o dobrej orientacji Opalińskiego w zespole
warsztatu rzeźbiarza krakowskiego, orientacja ugrunto-
wanej niezawodnie bliskimi jego kontaktami z Salą.
Czarny marmur sierakowskiego nagrobka jest po-
chodzenia dębnickiego 33. Nie zachowały się dane doty-
czące kupna przez Salę przed r. 1642 marmuru w Dęb-
nikach54. Popularność tego materiału w całej Polsce
uzasadniona była położeniem kamieniołomów przy Wi-
śle, co umożliwiało spław łomu i gotowych wyrobów55.
Jako zbyt ciemny i miękki nie nadawał się on jednak
do rzeźby figuralnej, dla której wykorzystywano ala-
baster 5(l. Przez połączenie tych dwóch materiałów
o odmiennej konsystencji i kontrastowym zróżnicowa-
niu barwnym osiągnięto w pomniku sierakowskim sil-
ne efekty walorowe57. Z alabastru wykonano figury
w sprawie badań nad sztuką polską epoki Odrodze-
nia; por. sprawozdanie J. Ł[ozińskiego], Biuletyn
H. S. XIV (1952), nr 4, s. 194; por. także Hornung Ź.,
Rzeźba z lat 1520—90, w pracy zbiorowej Sztuka pol-
ska czasów nowożytnych. Cz. I. Lata 1450—1650, War-
szawa 1952, s. 132; Kozakiewiczowa H., Renesansowe
nagrobki piętrowe w Polsce, Biuletyn H. S. XVII
(1955), nr 1, s. 47.
30 List z dnia 2.VII.1643 r.
51 Por. przyp. 40.
52 „Regestr wpisu uczniów", s. 111—178, co stwier-
dził łaskawie mgr Zbigniew Rewski, por. przyp. 7.
53 Tatarkiewicz W., Czarny marmur, s. 43, 52, 61,
przyp. 1.
54 Tamże w r. 1661 Łukasz Opaliński zakupił mar-
mur za 27 fl., jw., s. 68: „Pro marmoribus ab JM-mo
Opaliński Marescalco Curiae Rep. fl. 27." oraz s. 46,
przyp. 1, s. 32.
55 Jw., s. 1, 60—62.
II. 9. Głowica kolumny i fragment architrawu
nagrobka P. Opalińskiego. (Pot. F. Maćkowiak).
5fi Jw.. s. 4 i 5.
57 Efekty te spotęgowane były działaniem światła,
padającego z góry przez okna umieszczone w połud-
niowej ścianie transeptu. Nie przyjmują światła par-
tie marmurowe pomnika o powierzchni gładkiej,
błyszczącej. Części alabastrowe natomiast, przy swoi-
stych właściwościach materiału, prześwietlone świa-
tłem, przy pozłoceniu niektórych elementów podno-
siły w sposób świadomie przewidziany przepych za-
łożenia, który nadal i dzisiaj jest częściowo widoczny.
Polichromia ta oparta na przeciwstawnych walorach
była charakterystyczna dla powściągliwego wczesne-
go baroku czasów kontrreformacji, por. Dettloff S.
ks., Rzeźba polska do wieku XVIII, w wyd. Wiedza
o Polsce, Warszawa fo.r., s. 79; Chmarzyński G., Rzeź-
ba 1590—1650, w pracy zbiorowej Sztuka polska cza-
sów nowożytnych. Cz. I, s. 197.
65
Wzmianki w listach o nagrobku sierakowskim nie
ujawniają wysokości wynagrodzenia, które otrzymał
Sala za dostarczony materiał i wykonaną pracę. Czę-
sto pisze Krzysztof o pieniądzach, które mu zostaną
wypłacone, nie wymienia jednak dokładnie całej su-
my. Sala otrzymywał w miarę postępu prac zaliczki,
które potwierdził później kwitem, wystawionym na ca-
łą sumę. W rok prawie po wzniesieniu nagrobka, Łu-
kasz jest proszony by: „Sali niemieszkanie odeśli
W.M. te 100 fl., a kwit niech da ex toto.“ 50 Wypłata
ta dotyczyła najpewniej nagrobka. Wszystkie warunki
wykonania zawarte były w umowie, która służyła za
podstawę do rozliczeń. Respektując ją Krzysztof, po
przewiezieniu nagrobka do Sierakowa zawiadamia
brata, że: „Kontrakty Sali są przy mnie i zechcę się
z nim porachować." 51
Na podstawie fragmentów listów można było od-
tworzyć koleje nagrobka po wykonaniu go w warszta-
cie mistrza w Krakowie, jego transport do Solca a póź-
niej do Sierakowa oraz montaż w kościele. Wzywany
przez Krzysztofa czeladnik Sali („...którego Piotr zo-
wią“) do przewiezienia marmurów i rzeźb z Solca do
Sierakowa jest najprawdopodobniej identyczny z wpi-
sanym w regestr uczniów Sali Piotrem Babtystą52.
Znamienne, że był on znany z imienia Krzysztofowi.
Świadczy to o dobrej orientacji Opalińskiego w zespole
warsztatu rzeźbiarza krakowskiego, orientacja ugrunto-
wanej niezawodnie bliskimi jego kontaktami z Salą.
Czarny marmur sierakowskiego nagrobka jest po-
chodzenia dębnickiego 33. Nie zachowały się dane doty-
czące kupna przez Salę przed r. 1642 marmuru w Dęb-
nikach54. Popularność tego materiału w całej Polsce
uzasadniona była położeniem kamieniołomów przy Wi-
śle, co umożliwiało spław łomu i gotowych wyrobów55.
Jako zbyt ciemny i miękki nie nadawał się on jednak
do rzeźby figuralnej, dla której wykorzystywano ala-
baster 5(l. Przez połączenie tych dwóch materiałów
o odmiennej konsystencji i kontrastowym zróżnicowa-
niu barwnym osiągnięto w pomniku sierakowskim sil-
ne efekty walorowe57. Z alabastru wykonano figury
w sprawie badań nad sztuką polską epoki Odrodze-
nia; por. sprawozdanie J. Ł[ozińskiego], Biuletyn
H. S. XIV (1952), nr 4, s. 194; por. także Hornung Ź.,
Rzeźba z lat 1520—90, w pracy zbiorowej Sztuka pol-
ska czasów nowożytnych. Cz. I. Lata 1450—1650, War-
szawa 1952, s. 132; Kozakiewiczowa H., Renesansowe
nagrobki piętrowe w Polsce, Biuletyn H. S. XVII
(1955), nr 1, s. 47.
30 List z dnia 2.VII.1643 r.
51 Por. przyp. 40.
52 „Regestr wpisu uczniów", s. 111—178, co stwier-
dził łaskawie mgr Zbigniew Rewski, por. przyp. 7.
53 Tatarkiewicz W., Czarny marmur, s. 43, 52, 61,
przyp. 1.
54 Tamże w r. 1661 Łukasz Opaliński zakupił mar-
mur za 27 fl., jw., s. 68: „Pro marmoribus ab JM-mo
Opaliński Marescalco Curiae Rep. fl. 27." oraz s. 46,
przyp. 1, s. 32.
55 Jw., s. 1, 60—62.
II. 9. Głowica kolumny i fragment architrawu
nagrobka P. Opalińskiego. (Pot. F. Maćkowiak).
5fi Jw.. s. 4 i 5.
57 Efekty te spotęgowane były działaniem światła,
padającego z góry przez okna umieszczone w połud-
niowej ścianie transeptu. Nie przyjmują światła par-
tie marmurowe pomnika o powierzchni gładkiej,
błyszczącej. Części alabastrowe natomiast, przy swoi-
stych właściwościach materiału, prześwietlone świa-
tłem, przy pozłoceniu niektórych elementów podno-
siły w sposób świadomie przewidziany przepych za-
łożenia, który nadal i dzisiaj jest częściowo widoczny.
Polichromia ta oparta na przeciwstawnych walorach
była charakterystyczna dla powściągliwego wczesne-
go baroku czasów kontrreformacji, por. Dettloff S.
ks., Rzeźba polska do wieku XVIII, w wyd. Wiedza
o Polsce, Warszawa fo.r., s. 79; Chmarzyński G., Rzeź-
ba 1590—1650, w pracy zbiorowej Sztuka polska cza-
sów nowożytnych. Cz. I, s. 197.
65