DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Wiliński, Stanisław: Rzeźby Sebastiana Sali dla Krzysztofa Opalińskiego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41526#0078
STANISŁAW WILIŃSKI
II. 12. Alegoria przezorności i przenikliwości na
nagrobku P. Opalińskiego. (Fot. F. Maćkowiak)
61 Mańkowski T., Od renesansu włoskiego do pół-
nocnego, Biuletyn H. S. X (1948), nr 3/4, s. 280.
O2 Jw„ s. 276.
03 Łukasza Opalińskiego Obrona Polski, przetłu-
maczył i opracował K. Tyszkowski, Lwów-Warszawa
1921, s. VII, 30 i 31; Tomkiewicz W.,' jw., s. 98.
Herman Hutte-Czapek eksploatował złoża alabastru
twardego w Kąkolniku, skąd np. w r. 1569 wysyłał
go w surowych nieobrobionych bryłach do Warsza-
wy 01. Henryk Horst osiadły od r. 1572 we Lwowie
przez pewien czas prowadził eksploatację łomów ala-
bastrowych w Żórawnier’2. Dodać można, że Łukasz
Opaliński w Obronie Polski, pisanej w Rytwianach po
r. 1641, przeciw paszkwilowi Barclaya, z dumą mó-
wi o występowaniu w Polsce: „wszelakiego marmuru
a nawet alabastru" 63.
*
W zespole podobnych nagrobków, zwanych ów-
cześnie, jak to stwierdził Tatarkiewicz, ,,in forma al-
taris“, zajmuje pomnik sierakowski pozycję central-
ną, reprezentując pełny wykształcony typ, charakte-
rystyczny dla całej seriiCJ. Barokowość wyraziła się
najpełniej w jego kompozycji architektonicznej, za-
leżnej od typowych dla tego okresu fasad jezuickich
budowli sakralnych, wywodzących się od II Gesu.
Z nich też przyjęto trójosiowy podział oraz woluty
ponad belkowaniem skrzydeł bocznych65. Tróijosio-
wość podkreśla również kontrast kolorystyczny alaba-
strowych figur pełnoplastycznyeh, ustawionych we
wnękach, z czarnym marmurem całej architektury.
64 Tatarkiewicz W., Czarny marmur, s. 41 oraz Na-
grobek Marcina Leśniowolskiego, s. 18, 19 i 20. W Wiel-
kopolsce były to najczęściej nagrobki dygnitarzy ko-
ścielnych związanych z dworem królewskim.
65 Katalog zabytków sztuki pow. międzychodzkie-
go, wykonany pod kierunkiem i przy współudziale
autora przez P. Skubiszewskiego, E. Smulikowską
i M. Żółtowską, maszynopis P.I.S., s. 29 i 30. Cytuję
zamieszczony tam opis nagrobka: „Z marmuru dęb-
nickiego, motywy dekoracyjne i figuralne z alabastru
z widocznymi śladami złoceń. Architektoniczny, jed-
nokondygnacjowy, trójpolowy, na wysokim cokole
z nasadą; na cokole alabastrowe płaskorzeźbione panop-
lia militari. Pole środkowe flankowane dwoma kolum-
nami z kapitelami jońskimi, z girlandą liściastą łą-
czącą woluty. We wnęce zamkniętej lukiem koszo-
wym, sarkofag z legendą epitafijną na kartuszu, na
nim pełnoplastyczna postać zmarłego w półzbroi, klę-
cząca ze złożonymi rękami u stóp wiszącego krucy-
fiksu. Obok leżący szyszak i rękawice. Nad wnęką
dwa aniołki w locie. W półkolistych wnękach pól bocz-
nych flankowanych od zewnątrz podwójnymi pila-
strami, figury alegoryczne, powyżej profilowany
gzyms. Na architrawie fryz z masek kobiecych z dia-
demami, maszkaronów oraz rozet z festonami. Nad
polem środkowym przerwany fronton, silnie profilo-
wany, w kluczu tarcza z uszakami, z herbami: Ło-
dzią, Nałęcz, Gryżyna i Jastrzębiec. Na gzymsie
w przedłużeniu pilastrów dwie sterczyny obeliskowe
na postumentach. Nasada po bokach ujęta spływami
wolutowymi i hermowymi pilastrami, na których
wspiera się trójkątny tympanon z maską kobiecą
w diademie oraz dwoma festonami liściastymi. Na
gzymsie tympanonu trzy sterczyny cebulaste11.
68
II. 12. Alegoria przezorności i przenikliwości na
nagrobku P. Opalińskiego. (Fot. F. Maćkowiak)
61 Mańkowski T., Od renesansu włoskiego do pół-
nocnego, Biuletyn H. S. X (1948), nr 3/4, s. 280.
O2 Jw„ s. 276.
03 Łukasza Opalińskiego Obrona Polski, przetłu-
maczył i opracował K. Tyszkowski, Lwów-Warszawa
1921, s. VII, 30 i 31; Tomkiewicz W.,' jw., s. 98.
Herman Hutte-Czapek eksploatował złoża alabastru
twardego w Kąkolniku, skąd np. w r. 1569 wysyłał
go w surowych nieobrobionych bryłach do Warsza-
wy 01. Henryk Horst osiadły od r. 1572 we Lwowie
przez pewien czas prowadził eksploatację łomów ala-
bastrowych w Żórawnier’2. Dodać można, że Łukasz
Opaliński w Obronie Polski, pisanej w Rytwianach po
r. 1641, przeciw paszkwilowi Barclaya, z dumą mó-
wi o występowaniu w Polsce: „wszelakiego marmuru
a nawet alabastru" 63.
*
W zespole podobnych nagrobków, zwanych ów-
cześnie, jak to stwierdził Tatarkiewicz, ,,in forma al-
taris“, zajmuje pomnik sierakowski pozycję central-
ną, reprezentując pełny wykształcony typ, charakte-
rystyczny dla całej seriiCJ. Barokowość wyraziła się
najpełniej w jego kompozycji architektonicznej, za-
leżnej od typowych dla tego okresu fasad jezuickich
budowli sakralnych, wywodzących się od II Gesu.
Z nich też przyjęto trójosiowy podział oraz woluty
ponad belkowaniem skrzydeł bocznych65. Tróijosio-
wość podkreśla również kontrast kolorystyczny alaba-
strowych figur pełnoplastycznyeh, ustawionych we
wnękach, z czarnym marmurem całej architektury.
64 Tatarkiewicz W., Czarny marmur, s. 41 oraz Na-
grobek Marcina Leśniowolskiego, s. 18, 19 i 20. W Wiel-
kopolsce były to najczęściej nagrobki dygnitarzy ko-
ścielnych związanych z dworem królewskim.
65 Katalog zabytków sztuki pow. międzychodzkie-
go, wykonany pod kierunkiem i przy współudziale
autora przez P. Skubiszewskiego, E. Smulikowską
i M. Żółtowską, maszynopis P.I.S., s. 29 i 30. Cytuję
zamieszczony tam opis nagrobka: „Z marmuru dęb-
nickiego, motywy dekoracyjne i figuralne z alabastru
z widocznymi śladami złoceń. Architektoniczny, jed-
nokondygnacjowy, trójpolowy, na wysokim cokole
z nasadą; na cokole alabastrowe płaskorzeźbione panop-
lia militari. Pole środkowe flankowane dwoma kolum-
nami z kapitelami jońskimi, z girlandą liściastą łą-
czącą woluty. We wnęce zamkniętej lukiem koszo-
wym, sarkofag z legendą epitafijną na kartuszu, na
nim pełnoplastyczna postać zmarłego w półzbroi, klę-
cząca ze złożonymi rękami u stóp wiszącego krucy-
fiksu. Obok leżący szyszak i rękawice. Nad wnęką
dwa aniołki w locie. W półkolistych wnękach pól bocz-
nych flankowanych od zewnątrz podwójnymi pila-
strami, figury alegoryczne, powyżej profilowany
gzyms. Na architrawie fryz z masek kobiecych z dia-
demami, maszkaronów oraz rozet z festonami. Nad
polem środkowym przerwany fronton, silnie profilo-
wany, w kluczu tarcza z uszakami, z herbami: Ło-
dzią, Nałęcz, Gryżyna i Jastrzębiec. Na gzymsie
w przedłużeniu pilastrów dwie sterczyny obeliskowe
na postumentach. Nasada po bokach ujęta spływami
wolutowymi i hermowymi pilastrami, na których
wspiera się trójkątny tympanon z maską kobiecą
w diademie oraz dwoma festonami liściastymi. Na
gzymsie tympanonu trzy sterczyny cebulaste11.
68