Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (18.1956)

RZEŹBY SEBASTIANA SALI


II. 14-16. Alegorie wg Iconologii C. Ripy: przezorność i przenikliwość, siła, wyższość stanowiska.
(repr. wg edycji Baudoina z r. 1643)

obrazów. Za ich podkład literacki uważać można
treść kazania, wygłoszonego podczas egzekwii po-
grzebowych, które odbyły się w r. 1624 w kościele
sierakowskim 71. Mowa pogrzebowa, tak jak i sceny na
trumnie cynowej, przesycone były sarmatyzmem78.
W nagrobku znalazły odbicie tendencje kontrre-
formacji, będące wyrazem ideologicznej postawy
obu fundatorów 7B.
Dzieło sierakowskie umożliwia podjęcie prób usta-
lenia języka plastycznego Sebastiana Sali, tym bar-
dziej, że reprezentuje ono zarówno architekturę jak
gura ma być Horati Collitis z napisem imienia je-
go na wierzchu; a na spodku tymi literami Solus pro
patria, sam ma bydź odlany iako żołnierz Rzymski —
podług obrysowania malarzowego. Druga po tejże
stronie figura ma bydź Mufti Scaevollae [Mucjusz
Scevolla] z napisem y odrysowaniem od malarza po-
danym. Trzecia figura ma być Marty Curty [Marek
Kurcjusz] de equo m specum ignis se deiicientis z na-
pisem y odrysowaniem od malarza podanym. Po dru-
giej stronie-Pierwsza figura ma bydź króla sie-
dzącego w Senacie nad niemi śmierć Orła trzymają-
ca, który kamień nad głową nieboszczykowi spusz-
cza z napisem y odrysowaniem od malarzy podanym.
Druga figura Alexandra Wielkiego między żołnier-
stwem swym umierającego-Trzecia figura Reipu-
blicae collabentis-Te wszystkie figury na osob-
nych tablicach odlewane mają bydź — — do trum-
ny nitowane, na czterech rogach tei trumny maią
stać cztery Aniołowie — — w głowach tej trumny
ma bydź odlana na tablicy fidei simulacrum w ta-
kiey sposób: Białogłowa odlewana z koroną Papie-
ską na głowie w iednei ręce krzysz misteria passio-
nis trzymaiąca w drugiej księgi i pacierze, y pas
Bernardyński z napisem służącym iako od malarza od-
rysowana będzie — W nogach trumny odlani maią
bydź cztery cherby Jego Mci — Tasz to trumna tak

i rzeźbę80. Zabytek ten cechuje logika zasad kompo-
zycji i harmonii osiągniętej zrównoważeniem propor-
cji wszystkich jego elementów. Ramy dla całości
pomnika wyznaczyło ukształtowanie ściany wschod-
niej południowego ramienia transeptu świątyni, przy
której został on ustawiony. Stosunkowo umiejętnie
podporządkowano motywy dekoracyjne formom archi-
tektonicznym. Podkreślają one silnie tektonikę archi-
tektury81, operującej formami spokojnymi — o skali
ludzkiej — przy wyczuwalnej tendencji nadania kilku-
planowości: od tła nisz poprzez profilowany tympanon
wystawiona ma bydź robotą przednią konwisar-
ską — — y Historie — — tak podobnemi farbami,
iako y dobrym złotem przednim — — przez malarza
ma bydź gdzie y iako tego będzie potrzeba — —“.
77 Kazanie na pogrzebie... Piotra ze Bnina Opaliń-
skiego... przez O. Felicjana Turskiego... w Poznaniu
1624; Estreicher VIII, s. 18; Bibl. T.N.P. w Poznaniu
nr 59459.
78 Por. Mańkowski T., Genealogia sarmatyzmu,
Warszawa 1946 oraz ostatnio: Tomkiewicz W., Sztu-
ka polska na tle kultury sarmatyzmu, w pracy zbio-
rowej: Sztuka Polska czasów nowożytnych. Cz. II,
Warszawa 1955, s. 4—11.
79 Ujawniającym się w korespondencji, zwłaszcza
w latach późniejszych (por. przyp. 120); por. Chma-
rzyński G., Sztuka Poznania w dobie odrodzenia,
Przegląd Zachodni IX (1953), nr 11/12, s. 624.
80 Kompletniejsze poznanie dzieł Sali dopiero
pozwoli na pełną jego charakterystykę, przy czym
m. in. trzeba będzie ustalić stosunek Sali do Treva-
na. Zdaje się, że pozostawał on w orbicie jego arty-
stycznych wpływów. Nie wykluczone, że Sala rea-
lizował jeszcze po śmierci Trevana jego projekty;
por. przyp. 15.
81 Por. przyp. 65.

71