DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Rozprawy
DOI article:Wiliński, Stanisław: Rzeźby Sebastiana Sali dla Krzysztofa Opalińskiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41526#0086
STANISŁAW WILIŃSKI
U. 21. Figura św. biskupa na nagrobku W. Gembickiego.
(Fot. F. Maćkowiak)
83 Chmarzyński G., Rzeźba 1590—1650, s. 197 i ostat-
nio Kozakiewiczowa H., jw., s. 47, przyp. 75, gdzie
przyjęto francusko-niderlandzką genezę zwyczaju
przedstawiania postaci zmarłego w postawie klęczącej,
rozpowszechnioną przez warsztaty gdańskie. Zob.
Bruhns, jw., przyp. 68, gdzie zebrany materiał fakto-
graficzny wykazuje raczej obcość profilowego ujęcia
godnie, ale m. in. w plastycznym widzeniu elemen-
tów dekoracyjnych 8j. Może tłumaczyć to należy orien-
tacją artystyczną fundatorów i ich ingerencją.
*
* *
Zabytek sierakowski swą koncepcją pomnika na-
grobnego wykazuje analogie z szeregiem innych pom-
ników pochodzących z końca XVI i pierwszej połowy
XVII w.86 Nie jest on w Wielkopolsce odosobniony,
co świadczy o dalszej atrakcyjności krakowskiego
środowiska artystycznego. Omówienie tego zagadnie-
nia wykracza poza ramy tematu artykułu87. Poruszo-
ne ono będzie tutaj w związku z dziełem wią-
żącym się z pomnikiem Opalińskich, z nagrob-
kiem prymasa Wawrzyńca Gembickiego w katedrze
gnieźnieńskiej, powstałym w latach 1638—1642, sump-
tem bratanka biskupa, Piotra Gembickiego88. Przy-
postaci klęczącej we Włoszech; występuje ono pow-
szechnie w XVII w. w Niderlandach, Niemczech i An-
glii; por. też Esdaille K., English church monuments
1510 to 1840, London 1946, s. 54 i n.; Tatarkiewicz W.,
Nagrobek Marcina Leśnio wolskie go, s. 30, ustala nastę-
pującą genealogię większości klęczących nagrobków
w Polsce: „...jedną ich linię wywodzi się z krajów ro-
mańskich, z południowych Włoch, drugą zaś z północy,
z Niderlandów i ze Śląska. Najmniej przodków miały
nagrobki z Łowicza, Płocka, Warszawy: te zabytki wy-
różniające się prostotą, strukturą i ciemną barwą,
były najbardziej własne, choćby motywy, jakimi się
posługiwały, były ogólnoeuropejskie'1.
88 Tatarkiewicz W., Nagrobek Marcina Leśniowol-
skiego, s. 18 i 19.
87 Znajdzie ono miejsce w przygotowanej do dru-
ku rozprawie pt. Monumentalna rzeźba w Wielkopol-
sce za Wazów, która była tematem badań autora, pro-
wadzonych w ramach prac badawczych Poznańskiego
Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
88 Eckhardt J., Geneza nagrobków barokowych
w stylu Florisa na Pomorzu i Wielkopolsce, Biule-
tyn H. S. i K. II (1933), nr 1, s. 63, 64, 65, przyp. 11,
12 i 15, tam zebrana bibliografia; powstanie pomnika
określono po r. 1636; Łętowski L. ks., Katalog bi-
skupów, prałatów i kanoników krakowskich II, Kra-
ków 1852, s. 105 i 206; Wyczawski H., Przemyskie
biskupstwo Piotra Gembickiego 1636—1642, Polonia
Sacra IV (1951), nr 2/3, s. 184 i 220. Piotr Gembicki
fundator nagrobka otrzymał 2.XI.1635 r. biskupstwo
przemyskie, zaś 18.III.1638 pieczęć wielką. Godności
te wymieniono w legendzie... „Posuit Petrus Gem-
bicki Episcopus Premislensis Decanus Cracoviensis
Praepositus Generalis Miechoviensis et Plocensis; su-
premus regni cancellarius"; por. Starowolski S., jw.,
s. 564. Nominację królewsską na biskupstwo otrzymał
w marcu 1642 r., prekanonizacja papieska nastąpiła
w listopadzie. Kanclerstwo złożył 23.11.1643 r. Nagro-
bek więc powstał po r. 1638 a przed r. 1642, gdyż nie
wymieniono w legendzie tytułu biskupa krakowskie-
go; por. Polski Słownik Biblio graf iczmy VII, s. 379;
Dettloff Sz., jw., s. 79 określił czas powstania ok.
r. 1640, za nim Chmarzyński G., Rzeźba polska, jw.,
s. 197.
76
U. 21. Figura św. biskupa na nagrobku W. Gembickiego.
(Fot. F. Maćkowiak)
83 Chmarzyński G., Rzeźba 1590—1650, s. 197 i ostat-
nio Kozakiewiczowa H., jw., s. 47, przyp. 75, gdzie
przyjęto francusko-niderlandzką genezę zwyczaju
przedstawiania postaci zmarłego w postawie klęczącej,
rozpowszechnioną przez warsztaty gdańskie. Zob.
Bruhns, jw., przyp. 68, gdzie zebrany materiał fakto-
graficzny wykazuje raczej obcość profilowego ujęcia
godnie, ale m. in. w plastycznym widzeniu elemen-
tów dekoracyjnych 8j. Może tłumaczyć to należy orien-
tacją artystyczną fundatorów i ich ingerencją.
*
* *
Zabytek sierakowski swą koncepcją pomnika na-
grobnego wykazuje analogie z szeregiem innych pom-
ników pochodzących z końca XVI i pierwszej połowy
XVII w.86 Nie jest on w Wielkopolsce odosobniony,
co świadczy o dalszej atrakcyjności krakowskiego
środowiska artystycznego. Omówienie tego zagadnie-
nia wykracza poza ramy tematu artykułu87. Poruszo-
ne ono będzie tutaj w związku z dziełem wią-
żącym się z pomnikiem Opalińskich, z nagrob-
kiem prymasa Wawrzyńca Gembickiego w katedrze
gnieźnieńskiej, powstałym w latach 1638—1642, sump-
tem bratanka biskupa, Piotra Gembickiego88. Przy-
postaci klęczącej we Włoszech; występuje ono pow-
szechnie w XVII w. w Niderlandach, Niemczech i An-
glii; por. też Esdaille K., English church monuments
1510 to 1840, London 1946, s. 54 i n.; Tatarkiewicz W.,
Nagrobek Marcina Leśnio wolskie go, s. 30, ustala nastę-
pującą genealogię większości klęczących nagrobków
w Polsce: „...jedną ich linię wywodzi się z krajów ro-
mańskich, z południowych Włoch, drugą zaś z północy,
z Niderlandów i ze Śląska. Najmniej przodków miały
nagrobki z Łowicza, Płocka, Warszawy: te zabytki wy-
różniające się prostotą, strukturą i ciemną barwą,
były najbardziej własne, choćby motywy, jakimi się
posługiwały, były ogólnoeuropejskie'1.
88 Tatarkiewicz W., Nagrobek Marcina Leśniowol-
skiego, s. 18 i 19.
87 Znajdzie ono miejsce w przygotowanej do dru-
ku rozprawie pt. Monumentalna rzeźba w Wielkopol-
sce za Wazów, która była tematem badań autora, pro-
wadzonych w ramach prac badawczych Poznańskiego
Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
88 Eckhardt J., Geneza nagrobków barokowych
w stylu Florisa na Pomorzu i Wielkopolsce, Biule-
tyn H. S. i K. II (1933), nr 1, s. 63, 64, 65, przyp. 11,
12 i 15, tam zebrana bibliografia; powstanie pomnika
określono po r. 1636; Łętowski L. ks., Katalog bi-
skupów, prałatów i kanoników krakowskich II, Kra-
ków 1852, s. 105 i 206; Wyczawski H., Przemyskie
biskupstwo Piotra Gembickiego 1636—1642, Polonia
Sacra IV (1951), nr 2/3, s. 184 i 220. Piotr Gembicki
fundator nagrobka otrzymał 2.XI.1635 r. biskupstwo
przemyskie, zaś 18.III.1638 pieczęć wielką. Godności
te wymieniono w legendzie... „Posuit Petrus Gem-
bicki Episcopus Premislensis Decanus Cracoviensis
Praepositus Generalis Miechoviensis et Plocensis; su-
premus regni cancellarius"; por. Starowolski S., jw.,
s. 564. Nominację królewsską na biskupstwo otrzymał
w marcu 1642 r., prekanonizacja papieska nastąpiła
w listopadzie. Kanclerstwo złożył 23.11.1643 r. Nagro-
bek więc powstał po r. 1638 a przed r. 1642, gdyż nie
wymieniono w legendzie tytułu biskupa krakowskie-
go; por. Polski Słownik Biblio graf iczmy VII, s. 379;
Dettloff Sz., jw., s. 79 określił czas powstania ok.
r. 1640, za nim Chmarzyński G., Rzeźba polska, jw.,
s. 197.
76