DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Rozprawy
DOI article:Wiliński, Stanisław: Rzeźby Sebastiana Sali dla Krzysztofa Opalińskiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41526#0092
STANISŁAW WILIŃSKI
II. 26. Włoszakowice, kościół parafialny, widok od
frontu. (Fot. F. Maćkowiak)
cypować et graviter ad morem antiąum."103 Łukasz
nie spełniał prośby brata — ponawia więc ją w dwóch
następnych listach: „Alterum est o inskrypcję na mar-
murze facyjaty kościoła włoszakowskiego proszę, pro-
szę jako najpilniej"104. W następnym: „Także o in-
skrypcję na kościół włoszakowski toties expetitam.
Jedna to kwatera godziny sprawi."105 Wreszcie w li-
stopadzie odpisuje: „Napis podoba mi się na kościół
nihil immutando dziękuję zań wielce"108. Tablica ta
w „szczycie kościoła" we Włoszakowicach nie zacho-
wała sdę. W fasadzie, nad portalem głównym znajduje
się prostokątna płycina, która jest może śladem po
pierwotnie istniejącej płycie, jeżeli Krzysztof swój
zamiar zrealizował. Umieszczony w niej kartusz her-
bowy z czarnego marmuru odnosi się do książąt An-
halt-Dessau, którzy w r. 1782 stali się właścicielami
dóbr włoszakowickich. Może usunęli oni wówczas ta-
blicę Krzysztofa Opalińskiego i wstawili na jej miej-
sce swój własny herb ,07.
*
* *
Opalińskich łączyły z Salą stosunki nie tylko z ty-
tułu dzieł wykonywanych na ich zlecenie. Ujawnia
je fragment listu z r. 1642: „Księga intytułowana
«Fabriche di Domenico Fontana» w której o podnie-
sieniu piramid tempore Slxti Papae traktuje, jest tam
przy WMci. Pan Sebastian upomina się jej pilnie ja-
ko pożyczanej. Proszę niech przez tego kozaka ode-
słana będzie, bo się przysięgał, że nie jego jest."108
W następnym liście donosi Krzysztof: „Księga ta zna-
lazła się i oddana Sebastianowi..." 109.
W Polsce budzić musiał szczególne zainteresowanie
opis transportu i ustawienia obelisku antycznego w
r. 1586 na placu przed bazyliką św. Piotra w Rzymie 1I0.
Montowanie tego obelisku opisał M. Rywocki w swych
księgach peregrynackich (1584—58) m. Może zaintere-
sowanie to wywołane było ustawieniem w Warszawie
kolumny przed zamkiem, o czym pisał Łukasz w
Obronie Polski: „Król Zygmunt III rozkazał wy-
kuć z marmuru w pobliżu Chęcin dwie kolumny, wy-
sokie na 41 stóp. Lecz w czasie wydobywania machi-
ny nie wytrzymały ciężaru i jedna z kolumn złama-
ła się na dwoje, drugą zaś niedawno król Władysław
z wielkimi trudnościami ustawił w Warszawie i po-
święcił pamięci ojca."112 Książkę Fontany posiadał
również w swej bibliotece Tylman z Gameren; oka-
103 List z dn. 15.IX.1643.
104 List z dn. 20.VIII.1643.
105 List z dn. 6.X.1643.
106 List z dn. 10.XI.1643.
107 Słownik Geograficzny XIII, s. 721. Łukasze-
wicz J., jw., s. 314, podaje że obecny kościół zbudowa-
ny został w „środku 17 w." z legatu Mikołaja Tarno-
wieckiego dworzanina Opalińskich, fundatorem uzna-
no Jana Karola Opalińskiego, syna Krzysztofa.
W świetle korespondencji trzeba przeprowadzić tu ko-
rektę — kościół musiał już istnieć w chwili, gdy fun-
dował do niego ołtarz wojewoda poznański — po-
nadto wyraźnie mówi, że jest on jego „nakładu". Ko-
ściół poświęcony został w r. 1660. Łukaszewicz poda-
je, że istniał tam od ok. r. 1580 kościół drewniany.
Trudno jednakże sobie wyobrazić, by w szczycie jego
zamierzał Krzysztof umieścić tablicę marmurową, jak
również by w nim miał się pomieścić omawiany oł-
tarz. Architektura kościoła we Włoszakowicach zosta-
nie omówiona przez autora w przygotowywanym arty-
kule.
108 List z dn. 8.IX.1642.
109 List z dn. 21.IX.1642. Mowa jest o książce D.
Fontany, przedstawiciela rzymskiego baroku końca
XVI w., która ukazała się drukiem w Rzymie w r. 1590
pt. Della transportatione dell’ obelisco uaticano delle
fabriche di nostro signore Papa Sisto V; frontispis ma
tytuł: Del modo tenuto nel transportare l’obelisco Va-
ticano e delle fabriche fatte di Nostro Signore Sisto V.
110 Donati, jw., s. 24, 25 i 29, oraz s. 49, tabl. 2, s. 59,
tabl. 23; tam też zebrana bibliografia szczegółowa
s. 43.
111 Tomkiewicz W., Pisuarze polskiego Odrodzenia,
s. 43, przyp. 12, s. 45, 98, 150 i 151.
112 Obrona Polski, jw., s. 31.
82
II. 26. Włoszakowice, kościół parafialny, widok od
frontu. (Fot. F. Maćkowiak)
cypować et graviter ad morem antiąum."103 Łukasz
nie spełniał prośby brata — ponawia więc ją w dwóch
następnych listach: „Alterum est o inskrypcję na mar-
murze facyjaty kościoła włoszakowskiego proszę, pro-
szę jako najpilniej"104. W następnym: „Także o in-
skrypcję na kościół włoszakowski toties expetitam.
Jedna to kwatera godziny sprawi."105 Wreszcie w li-
stopadzie odpisuje: „Napis podoba mi się na kościół
nihil immutando dziękuję zań wielce"108. Tablica ta
w „szczycie kościoła" we Włoszakowicach nie zacho-
wała sdę. W fasadzie, nad portalem głównym znajduje
się prostokątna płycina, która jest może śladem po
pierwotnie istniejącej płycie, jeżeli Krzysztof swój
zamiar zrealizował. Umieszczony w niej kartusz her-
bowy z czarnego marmuru odnosi się do książąt An-
halt-Dessau, którzy w r. 1782 stali się właścicielami
dóbr włoszakowickich. Może usunęli oni wówczas ta-
blicę Krzysztofa Opalińskiego i wstawili na jej miej-
sce swój własny herb ,07.
*
* *
Opalińskich łączyły z Salą stosunki nie tylko z ty-
tułu dzieł wykonywanych na ich zlecenie. Ujawnia
je fragment listu z r. 1642: „Księga intytułowana
«Fabriche di Domenico Fontana» w której o podnie-
sieniu piramid tempore Slxti Papae traktuje, jest tam
przy WMci. Pan Sebastian upomina się jej pilnie ja-
ko pożyczanej. Proszę niech przez tego kozaka ode-
słana będzie, bo się przysięgał, że nie jego jest."108
W następnym liście donosi Krzysztof: „Księga ta zna-
lazła się i oddana Sebastianowi..." 109.
W Polsce budzić musiał szczególne zainteresowanie
opis transportu i ustawienia obelisku antycznego w
r. 1586 na placu przed bazyliką św. Piotra w Rzymie 1I0.
Montowanie tego obelisku opisał M. Rywocki w swych
księgach peregrynackich (1584—58) m. Może zaintere-
sowanie to wywołane było ustawieniem w Warszawie
kolumny przed zamkiem, o czym pisał Łukasz w
Obronie Polski: „Król Zygmunt III rozkazał wy-
kuć z marmuru w pobliżu Chęcin dwie kolumny, wy-
sokie na 41 stóp. Lecz w czasie wydobywania machi-
ny nie wytrzymały ciężaru i jedna z kolumn złama-
ła się na dwoje, drugą zaś niedawno król Władysław
z wielkimi trudnościami ustawił w Warszawie i po-
święcił pamięci ojca."112 Książkę Fontany posiadał
również w swej bibliotece Tylman z Gameren; oka-
103 List z dn. 15.IX.1643.
104 List z dn. 20.VIII.1643.
105 List z dn. 6.X.1643.
106 List z dn. 10.XI.1643.
107 Słownik Geograficzny XIII, s. 721. Łukasze-
wicz J., jw., s. 314, podaje że obecny kościół zbudowa-
ny został w „środku 17 w." z legatu Mikołaja Tarno-
wieckiego dworzanina Opalińskich, fundatorem uzna-
no Jana Karola Opalińskiego, syna Krzysztofa.
W świetle korespondencji trzeba przeprowadzić tu ko-
rektę — kościół musiał już istnieć w chwili, gdy fun-
dował do niego ołtarz wojewoda poznański — po-
nadto wyraźnie mówi, że jest on jego „nakładu". Ko-
ściół poświęcony został w r. 1660. Łukaszewicz poda-
je, że istniał tam od ok. r. 1580 kościół drewniany.
Trudno jednakże sobie wyobrazić, by w szczycie jego
zamierzał Krzysztof umieścić tablicę marmurową, jak
również by w nim miał się pomieścić omawiany oł-
tarz. Architektura kościoła we Włoszakowicach zosta-
nie omówiona przez autora w przygotowywanym arty-
kule.
108 List z dn. 8.IX.1642.
109 List z dn. 21.IX.1642. Mowa jest o książce D.
Fontany, przedstawiciela rzymskiego baroku końca
XVI w., która ukazała się drukiem w Rzymie w r. 1590
pt. Della transportatione dell’ obelisco uaticano delle
fabriche di nostro signore Papa Sisto V; frontispis ma
tytuł: Del modo tenuto nel transportare l’obelisco Va-
ticano e delle fabriche fatte di Nostro Signore Sisto V.
110 Donati, jw., s. 24, 25 i 29, oraz s. 49, tabl. 2, s. 59,
tabl. 23; tam też zebrana bibliografia szczegółowa
s. 43.
111 Tomkiewicz W., Pisuarze polskiego Odrodzenia,
s. 43, przyp. 12, s. 45, 98, 150 i 151.
112 Obrona Polski, jw., s. 31.
82