Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (18.1956)

OLGIERD ZAGÓROWSKI


II. 19. Kraków, kościół pijarów. Rzut poziomy,
skala 1:400.


II. 20. Kraków, kościół pijarów. Rzut poziomy krypty,
skala 1:400.

5. OŁTARZ ZWIASTOWANIA W KOŚCIELE N. P. MARII W KRAKOWIE

Ostatnim potwierdzonym archiwalnie dziełem Ba-
żanki jest ołtarz Zwiastowania w kościele Mariackim
w Krakowie fundowany przez Jacka Łopackiego (od
r. 1723 archiprezbitera tego kościoła), przypisywany
dawniej Placidiemu 102. Dopiero po odkryciu w czasie
restauracji daty 1726 na retabulum ołtarza, Lepiar-
czyk i Przybyszewski złączyli go z imieniem Bażanki.
Autorstwo to znalazło potwierdzenie w archiwum
czerneńskim. Ołtarz spłacany był we wrześniu lub
w październiku 1725: dwukrotnie przez archiprezbi-
tera — niezawodnie Łopackiego — i w końcu łącznie
z przewozem przez Bażankę, przy czym wyraźnie

z owej wzmianki wynika, że on go kontraktowałlos.
W takim świetle nie może ulegać wątpliwości autor-
stwo Bażanki w odniesieniu do owego marmurowego
ołtarza (il. 16), będącego prototypem tamtejszych ołta-
rzy przy filarach (powstałych przed r. 1750) oraz ołta-
rzy przyściennych.
Architektura jego tkwi dobrze w twórczości nasze-
go architekta. Szczególnie zwracają uwagę ulubione
jego motywy: kartusz ponad ramą — przypominający
kompozycje imbramowickie oraz stylizowana musz-
la — u szczytu zwieńczenia.

III. PRACE PRZYPISANE BAŻANCE
1. NAGROBEK STEFANA BRANICKIEGO W BIAŁYMSTOKU

W Białymstoku, w rezydencji Branickich, w nie-
wielkim dawnym kościółku, obecnie kaplicy przy no-
wej bazylice, znajduje się nagrobek Stefana Branic-
kiego, wojewody podlaskiego. Pomnik ten skompono-
wany jest na zasadzie form wklęsłych i wypukłych
(il. 17). Wybiegające skośnie ku przodowi kolumny
dźwigające belkowanie z segmentami przyczółka osła-
niają sarkofag ustawiony na eliptycznie wygiętym co-
kole. Kolumny i zwielokratniające je pilastry mają za
zadanie pogłębić architekturę nagrobka.
Założenie nagrobka, traktowanie jego przestrzeni
oraz forma szczegółów, jak sarkofag czy kartusz z her-
bami zmarłego i jego żony, wykazują analogie z twór-

czością Bażanki. Możemy również wskazać Rzym jako
źródło inspiracji tego nagrobka: posiada on tam pro-
totyp w fontannie przed pałacem Massimi, wykona-
nej według projektu C. Fontany, w którego dziełach
Bażanka wielokrotnie szukał natchnienia. Na pomni-
ku widnieje data 7 sierpnia 1711, jako czas postawie-
nia monumentu 104 przez wdowę, Katarzynę z Sapie-
hów. Wypada raz jeszcze podkreślić związek Bażanki
z Branickimi, architektem których można go na-
zwać 105. Tatarkiewicz pisze o nagrobku mylnie pod
datą 1720; gdzie indziej zaś podaje, że sprawę jego za-
łatwiał w Czernej' architekt Zielsk!106. Wobec tego
musimy przyjąć, że nieznany poza tym Zielski był
wykonawcą projektu Bażanki.

2. NAGROBEK PRYMASA MICHAŁA RADZIEJOWSKIEGO W KOŚCIELE ŚW. KRZYŻA W WARSZAWIE

W warszawskim kościele św. Krzyża znajduje się
nagrobek prymasa Michała Radziejowskiego (il. 18)
102 Lepiarczyk, Kilka uwag, s. 254—55.
103 Computus accepti, jw.
104 Zgodne z czasem pobytu Bażanki na Podlasiu
(por. przyp. 3).

wykonany w Czernej, w latach 1719—1722 107. Jest on
tak podobny do nagrobka białostockiego, iż trzeba go
105 Por. s. 91 i 102.
100 Tatarkiewicz, jw., s. 148 i 111.
107 Za ogólną sumę 1260 fi.; Computus accepti, jw.

106