DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Rozprawy
DOI article:Zagórowski, Olgierd: Architekt Kacper Bażanka
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41526#0122
OLGIERD ZAGÓROWSKI
klasztoru w r. 1717llfi, roboty przerwano na skutek
śmierci architekta w końcu r. 1725 m. Sam kościół roz-
poczęto budować w r. 1719. Z tego czasu w kronice
klasztornej pozostał bardzo ciekawy opis uroczystości
wmurowania kamienia węgielnego 118. Kościół i klasz-
tor uległ pożarowi w r. 1825 119. Przeróbki dokonane
w r. 1926 zatarły dawny wygląd klasztoru.
Piętrowe zabudowania klasztorne grupują się wo-
kół dużego prostokątnego dziedzińca, przedzielonego
w środku parterowym krytym korytarzem. Przed ko-
ściołem znajduje się dziedziniec ujęty dwoma budyn-
kami, odgrodzony od ulicy wysokim murem, który
obiega ogród łącznie z zabudowaniami klasztornymi.
Kościół karmelitanek założony jest na rzucie krzy-
ża zbliżonego do greckiego. W fasadzie (ił. 22) stwier-
dzić można pewnego rodzaju zgrubienie form, a także
nieskoordynowanie czynników dekoracji. Podobna
rozbieżność zaznaczyła się również we wnętrzu. Zgru-
powanie pełnych kolumn u skrzyżowania naw ko-
ścioła nasuwa myśl, że miały stanowić silną podstawę
118 [Kalinowski] Rafał, Klasztor św. Marcina,
Klasztory karmelitanek bosych w Polsce, na Litwie
i na Rusi I, Kraków 1904, s. 253 i 258.
117 Wiadomość ustna oparta o tradycję miejscową.
118 „Fundamenta także na kościół i klasztor są nad
ziemią wywyższone, w tych co są na kościół miejsce
tylko na wprost za wielkim ołtarzem zostawione,
gdzie kamień pryncypalny jest założony. Nad temy
tedy fundamentami kościoła przyszłego misternie
z tarcic obicia i facjatą osobliwą na ten sam akt za-
łożenia kamienia jest wystawiony, niby to nowy ko-
ściół, wszystek wewnątrz z podniebiem i kopułą obi-
ty wspaniale, z kaplicami, bo przez środek szły ko-
lumny sześć obite, należycie adoptowane na jednej
stronie, na drugiej stronie znowu sześć, między ko-
lumnami był w środku jak w kopule (bo z namiotów
kopuła się uczyniła, a z obicia sklepienie po wszyst-
kim kościele i kaplicy) baldachim wielki, pod któ-
rym obraz był lokowany na ołtarzu św. Matki naszej
pod kopułę. Pokrywająca kolebkowe sklepienie silnie
zapóźniona dekoracja stiukowa o podziale geometrycz-
nym wskazuje na przerwanie prac i zmianę kierow-
nika budowli. Ołtarz główny (ii. 24), wykonany z czar-
nego marmuru, pochodzi z fundacji biskupa Szaniaw-
skiego 12°. Obecne jego zwieńczenie dodano po pożarze
w r. 1825, kiedy zamurowano znajdujące się tutaj
okno, pierwotnie zapewne włączone w kompozycję
ołtarza. Niedostosowanie obrazu do ramy, silne wy-
sunięcie jego płaszczyzny d wreszcie sposób ustawie-
nia tabernakulum w kształcie centralnej świątyni po-
zwala przypuszczać, że pomiędzy kolumnami był pier-
wotnie — podobnie jak w Imbramowicach — otwór,
przez który widać było obraz, umieszczony w prze-
strzeni zaołtarzowej, oświetlony prawdopodobnie stud-
nią świetlną.
Silne podziały ścian za pomocą kolumn, ozdobna
rama komunikalna na prawo od ołtarza i odpowia-
dający jej po przeciwnej stronie portal do zakrystii,
a wreszcie charakterystyczne kartusze przypominają
Teresy misternie przybrany, ściany kaplic w koło były
obite szpalerami i dwa chóry muzyczne w kaplicach
ustawiono, wysokie od ziemi na pięć łokci, ambona
była przy średniej .kolumnie ubrana. Obrazy Ojca św.,
Cesarza, Króla Jegomości i Królewicza, z inskrypcja-
mi także z bramami triumfalnymi11 (tamże, s. 260).
Nasuwa się przypuszczenie, że autorem tej dekoracji
był Bażanka, który niewątpliwie zaznajomił się z ta-
kimi pracami w Rzymie, i jak wiemy wykonał ca-
stra doloris na pogrzebach obojga Branickich.
119 Archiwum klasztoru karmelitanek bosych na
Wesołej w Krakowie, Wykaz expensy na reperacją
kościoła i klasztoru pp. karmelitanek na Wesołej, któ-
ry spłonął z dnia 12/13 maja ok. godz. 12 w nocy
1825 r.
120 Zapewne identyczny z nim będzie ołtarz „na no-
wą fundację11 opłacany w grudniu 1725 r. w Czernej
przez bpa krakowskiego (Computus accepti, jw.).
112
klasztoru w r. 1717llfi, roboty przerwano na skutek
śmierci architekta w końcu r. 1725 m. Sam kościół roz-
poczęto budować w r. 1719. Z tego czasu w kronice
klasztornej pozostał bardzo ciekawy opis uroczystości
wmurowania kamienia węgielnego 118. Kościół i klasz-
tor uległ pożarowi w r. 1825 119. Przeróbki dokonane
w r. 1926 zatarły dawny wygląd klasztoru.
Piętrowe zabudowania klasztorne grupują się wo-
kół dużego prostokątnego dziedzińca, przedzielonego
w środku parterowym krytym korytarzem. Przed ko-
ściołem znajduje się dziedziniec ujęty dwoma budyn-
kami, odgrodzony od ulicy wysokim murem, który
obiega ogród łącznie z zabudowaniami klasztornymi.
Kościół karmelitanek założony jest na rzucie krzy-
ża zbliżonego do greckiego. W fasadzie (ił. 22) stwier-
dzić można pewnego rodzaju zgrubienie form, a także
nieskoordynowanie czynników dekoracji. Podobna
rozbieżność zaznaczyła się również we wnętrzu. Zgru-
powanie pełnych kolumn u skrzyżowania naw ko-
ścioła nasuwa myśl, że miały stanowić silną podstawę
118 [Kalinowski] Rafał, Klasztor św. Marcina,
Klasztory karmelitanek bosych w Polsce, na Litwie
i na Rusi I, Kraków 1904, s. 253 i 258.
117 Wiadomość ustna oparta o tradycję miejscową.
118 „Fundamenta także na kościół i klasztor są nad
ziemią wywyższone, w tych co są na kościół miejsce
tylko na wprost za wielkim ołtarzem zostawione,
gdzie kamień pryncypalny jest założony. Nad temy
tedy fundamentami kościoła przyszłego misternie
z tarcic obicia i facjatą osobliwą na ten sam akt za-
łożenia kamienia jest wystawiony, niby to nowy ko-
ściół, wszystek wewnątrz z podniebiem i kopułą obi-
ty wspaniale, z kaplicami, bo przez środek szły ko-
lumny sześć obite, należycie adoptowane na jednej
stronie, na drugiej stronie znowu sześć, między ko-
lumnami był w środku jak w kopule (bo z namiotów
kopuła się uczyniła, a z obicia sklepienie po wszyst-
kim kościele i kaplicy) baldachim wielki, pod któ-
rym obraz był lokowany na ołtarzu św. Matki naszej
pod kopułę. Pokrywająca kolebkowe sklepienie silnie
zapóźniona dekoracja stiukowa o podziale geometrycz-
nym wskazuje na przerwanie prac i zmianę kierow-
nika budowli. Ołtarz główny (ii. 24), wykonany z czar-
nego marmuru, pochodzi z fundacji biskupa Szaniaw-
skiego 12°. Obecne jego zwieńczenie dodano po pożarze
w r. 1825, kiedy zamurowano znajdujące się tutaj
okno, pierwotnie zapewne włączone w kompozycję
ołtarza. Niedostosowanie obrazu do ramy, silne wy-
sunięcie jego płaszczyzny d wreszcie sposób ustawie-
nia tabernakulum w kształcie centralnej świątyni po-
zwala przypuszczać, że pomiędzy kolumnami był pier-
wotnie — podobnie jak w Imbramowicach — otwór,
przez który widać było obraz, umieszczony w prze-
strzeni zaołtarzowej, oświetlony prawdopodobnie stud-
nią świetlną.
Silne podziały ścian za pomocą kolumn, ozdobna
rama komunikalna na prawo od ołtarza i odpowia-
dający jej po przeciwnej stronie portal do zakrystii,
a wreszcie charakterystyczne kartusze przypominają
Teresy misternie przybrany, ściany kaplic w koło były
obite szpalerami i dwa chóry muzyczne w kaplicach
ustawiono, wysokie od ziemi na pięć łokci, ambona
była przy średniej .kolumnie ubrana. Obrazy Ojca św.,
Cesarza, Króla Jegomości i Królewicza, z inskrypcja-
mi także z bramami triumfalnymi11 (tamże, s. 260).
Nasuwa się przypuszczenie, że autorem tej dekoracji
był Bażanka, który niewątpliwie zaznajomił się z ta-
kimi pracami w Rzymie, i jak wiemy wykonał ca-
stra doloris na pogrzebach obojga Branickich.
119 Archiwum klasztoru karmelitanek bosych na
Wesołej w Krakowie, Wykaz expensy na reperacją
kościoła i klasztoru pp. karmelitanek na Wesołej, któ-
ry spłonął z dnia 12/13 maja ok. godz. 12 w nocy
1825 r.
120 Zapewne identyczny z nim będzie ołtarz „na no-
wą fundację11 opłacany w grudniu 1725 r. w Czernej
przez bpa krakowskiego (Computus accepti, jw.).
112