Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (18.1956)

JANINA OBIDZINSKA


II. 4. J. B. Plersch, „Cerera, Bachus i Wenus“, szkic do plafonu w pokoju
Bachusa w pałacu Łazienkowskim. Gab. Rycin Ossolineum we Wrocławiu.

formą zaś i tematyką wykazuje ona zdecydowany
zwrot ku klasycyzmowi24.
W latach 1787—1788 dekoruje Plersch teatr w Po-
marańczami. W r. 1787 maluje plafon „Rydwan Apol-
lina“ 25, w roku następnym wykonuje dekorację ścien-
ną, zatrudniając przy sobie liczny zespół pracowni-
ków28. Spośród różnorodnych iluzj on is tycznych malo-
wideł ściennych bogato dekorowanego wnętrza, na
specjalną uwagę zasługuje fryz, przedstawiający dzie-
więć lóż, w których na tle nieba z drobnymi gwiazd-
kami siedzą postacie widzów w strojach francuskich
i polskich. Motyw lóż, wywodzący się jeszcze z malar-
stwa barokowego, wzbogaca Plersch elementem nie-
mal rodzajowym w postaci grup osób, niewątpliwie
zaobserwowanych w otoczeniu. Charakterystyka ty-
pów polskich w strojach szlacheckich łączy tę poli-
chromię z nurtem narodowym malarstwa polskiego
końca XVIII wieku. Polichromia Teatru w Poma-

24 Tatarkiewicz W., Ujazdów, jw., s. 18.
25 Batowski Z., Plersch, jw., s. 150; Rastawiecki E.,
jw., s. 110; Rulikowski M., Teatr w Pomarańczami.
Pamiątka z przedstawienia inauguracyjnego dnia
27 maja 1916 r., s. 4; Tatarkiewicz W., Pięć studiów
o Łazienka.ch Stanisława Augusta, Lwów-Warszawa
1925, s. 90; Szymanowski W.. Trzysta portretów zasłu-
żonych w narodzie Polaków i Polek, Warszawa 1860,
s. 162.
28 Acihevement de Łazienki et diverses depenses re-
latives au sejour du roi en 1785. Archiwum Główne
Akt Dawnych, zb. Popielów nr 389. Materiały te po raz
pierwszy referowała M. Fiedorowicz na zebraniu Sto-
warzyszenia Historyków Sztuki 3.X.1952 r. Por. Król.

rańczarni przetrwała szczęśliwie lata wojny. Przepro-
wadzona tu w 1951 r. konserwacja malowideł, dopro-
wadziła do odnalezienia sygnatury Plerscha mieszczą-
cej się obok nazwiska Staggiego po prawej stronie
proscenium.
Ponadto wiadomo, iż dla Pomarańczami wykony-
wał Plersch liczne dekoracje teatralne. Z dokumentów
archiwalnych wynika, że malował transparenty i kur-
tyny 27. O charakterze tych prac świadczą rysunki, co
do których nie wiadomo zresztą, czy były wykorzy-
stywane przy realizacji. Tematami projektów rysun-
kowych są przedstawienia mitologiczne i alegoryczne:
„Muzy na Helikonie“, „Apoteoza Sztuki Dramatycz-
nej“, „Apoteoza Muzyki“ itp.28 Dwa projekty „Muzy
na Helikonie“ być może dadzą się powiązać z kurty-
ną, niegdyś wykonaną przez Plerscha dla tego tea-
tru29. Na uwagę zasługuje projekt kurtyny „Apoteoza
Sztuki Dramatycznej“, pokrycie bowiem rysunku siat-

B., jw., s. 154, oraz tamże, Teatr w Starej Pomarań-
czami w Łazienkach, Pamiętnik Teatralny 1952, nr 2/3.
27 Nota Expenzy na penzle do malowania sali Tea-
tralnej w Łazienkach 26 Czerwca 1787. Archiwum
Główne Akt Dawnych w Warszawie, Arch. Kom. Ekon.
Skarbu J.Kr.M-ci, nr 89 (z materiałów M. Fiedorowicz).
28 Gab. Rycin Biibl. Zakł. Nar. im. Ossolińskich we
Wrocławiu, nr inw.: I. g. 5390, 32,4X29,5 cm, pióro, la-
wowany tuszem; I. g. 5391, 34,6X37,4 cm, pióro, lawo-
wany tuszem; I. g. 5392, 30,2X37,1 cm, pióro, lawowa-
ny tuszem; I. g. 5393, 33,5X45 cm, pióro, lawowany tu-
szem; Bołoz-Antoniewicz J., Katalog ilustrowany wy-
stawy sztuki polskiej od roku 1764 do 1886, Lwów 1894,
s. 31—36, nr 182, 183.
29 Król B.„ Działalność teatralna, jw., s. 155 przyp. 33.

154