DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Rozprawy
DOI article:Więcek, Adam: Dawid i Jan Tscherningowie oraz ich ryciny o polskie tematyce: z dziejów śląsko-polskich stosunków artystycznych na przełomie XVII i XVIII stulecia
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41526#0507
DAWID I JAN TSCHERNINGOWlE
gnaturze: sculp. (lub: excud.) Bregae. Podobnie też
sygnował on niektóre ryciny powstałe w Krakowie
(sculp. — wzgl. — excud. Cracoviae).
Czy wyjeżdżał Tscherning z Brzegu w dłuższe pod-
róże — nie wiadomo. Możliwe że tak; na razie pew-
nym jest tylko, że odwiedził w tym czasie swego syna
Andrzeja bawiącego w Kopenhadze33.
Około r. 1686 opuszcza sztycharz Brzeg (mając już
ponad 76 lat) i udaje się do Ołomuńca ,gdzie spędza
ostatnie lata swego życia. I tam nie wypuszcza on ryl-
ca z ręki tworząc niemal do ostatniej chwili. Znanych
jest kilka rycin o tematyce religijnej, bardzo zresztą
już słabych, które powstały w Ołomuńcu. Umarł arty-
sta tamże w r. 1890 37.
III
Dawid Tscherning pozostawił dwóch dorosłych sy-
nów: Andrzeja oraz Jana. Pierwszy z nich Andrzej
poświęcił się malarstwu portretowemu i na tym odcin-
ku zdołał sobie pozyskać znaczną popularność. W la-
tach siedemdziesiątych pracuje on przez jakiś czas
w Brzegu, pod okiem ojca, tworząc wówczas znaczną
ilość średniej klasy portretów różnych lokalnych oso-
bistości. Na zlecenie księcia Krystiana wykonał on
również kilka malowideł do odnawianego w tym czasie
zamku piastowskiego w Oławie. Dzieła artysty z tego
okresu interesują nas jedynie pośrednio, o tyle tylko,
o ile wiążą się one z twórczością rytowniczą Jana.
Później wyjeżdża Andrzej przypuszczalnie do Berlina
a stamtąd do Kopenhagi, gdzie osiada już na stałe38.
Drugi syn Dawida Jan urodził się w 1650 r.
w Krakowie39 i podobnie jak jego brat odziedziczył
po ojcu zamiłowanie do sztuk pięknych. Pod wpływem
ojca wybrał też zapewne Jan zawód rytownika-ilu-
stratora.
Niektórzy spośród autorów słowników artystów, jak
Fuessli40, Nagler41 a z nowszych Toman42 zakładali
38 Tscherning O. F., Tschemingsches Vergissmein-
nicht, s. 35.
37 Por. Tscherning O. F„ Tscherningsche Gedenck-
blaetter, jw., s. LI.
38 Por. Tscherning O. F., Tschemingsches Vergiss-
meinnicht, jw., s. 36, oraz tabl. V. Andrzej zmarł w Ko-
penhadze w 1716 r.
39 Dotychczas zarówno data jak i miejsce urodzenia
Jana Tscherninga nie były znane. Wprawdzie Pawli-
kowski G., Wiadomości o rytownikach polskich i cu-
dzoziemcach u nas osiadłych..., (Czasopism Naukowy
księgozbioru publicznego imienia Ossolińskich, III,
Lwów 1830, cz. I, s. 102) oraz Rastawiecki, jw.., s. 294,
przypuszczali, że artysta mógł urodzić się w Krakowie
(nie znając jednak daty urodzenia), tym niemniej były
to wyłącznie hipotezy, oparte na domysłach. Ostatecz-
ne wyjaśnienie tego znajdujemy w księdze metrykal-
nej chrztu (nr 369) kościoła Archiprezb. N.P. Marii
w Krakowie: ,,Die 10. Juli 1656 a. Yenerabilis Pater
II. 12. Dawid Tscherning, Chrystus wymiatający
grzechy, ok. 1645—50, miedzioryt.
możliwość istnienia dwóch rytowników o tymże sa-
mym imieniu. Omawiany obecnie Jan miał być według
Martinus Gryźniewicz baptisavit Joannem Davidis
Czarnik et Mariae, coniugum legittimorum. Patrini
fuerunt: Joannes Romanowicz et Anna Kup:szowa“.
W tejże samej księdze pod datą 28 czerwca 1648 znaj-
duje się notatka o dokonanym jeszcze chrzcie córki
Dawida: „Annam — Davidis Czernik et Mariannae,
coniugum legittimorum filiam. Patrini fuerunt: Lucas
Kupisz et Mariae Egyptiaca Exorodophowa'‘. W obu
wymienionych wyżej wypadkach zostało nazwisko
artystów spolszczone na Czarnik wzgl. Czernik. (Wypi-
sy z ksiąg metrykalnych zostały dokonane przez pro-
boszcza parafii Archiprezb. kościoła N P. Marii w Kra-
kowie, za co niniejszym składam podziękowanie).
40 Por. Fuessli, jw., I, s. 679. Dalej jednak (II,
s. 1955—56), wysunięta poprzednio hipoteza o dwóch
rytownikach Janach Tscherningach (ojcu i synie) pod-
dana zostaje już w wątpliwość.
41 Por. Nagler, jw.,, s. 143—44.
42 Por. Toman, jw., s. 610.
493
gnaturze: sculp. (lub: excud.) Bregae. Podobnie też
sygnował on niektóre ryciny powstałe w Krakowie
(sculp. — wzgl. — excud. Cracoviae).
Czy wyjeżdżał Tscherning z Brzegu w dłuższe pod-
róże — nie wiadomo. Możliwe że tak; na razie pew-
nym jest tylko, że odwiedził w tym czasie swego syna
Andrzeja bawiącego w Kopenhadze33.
Około r. 1686 opuszcza sztycharz Brzeg (mając już
ponad 76 lat) i udaje się do Ołomuńca ,gdzie spędza
ostatnie lata swego życia. I tam nie wypuszcza on ryl-
ca z ręki tworząc niemal do ostatniej chwili. Znanych
jest kilka rycin o tematyce religijnej, bardzo zresztą
już słabych, które powstały w Ołomuńcu. Umarł arty-
sta tamże w r. 1890 37.
III
Dawid Tscherning pozostawił dwóch dorosłych sy-
nów: Andrzeja oraz Jana. Pierwszy z nich Andrzej
poświęcił się malarstwu portretowemu i na tym odcin-
ku zdołał sobie pozyskać znaczną popularność. W la-
tach siedemdziesiątych pracuje on przez jakiś czas
w Brzegu, pod okiem ojca, tworząc wówczas znaczną
ilość średniej klasy portretów różnych lokalnych oso-
bistości. Na zlecenie księcia Krystiana wykonał on
również kilka malowideł do odnawianego w tym czasie
zamku piastowskiego w Oławie. Dzieła artysty z tego
okresu interesują nas jedynie pośrednio, o tyle tylko,
o ile wiążą się one z twórczością rytowniczą Jana.
Później wyjeżdża Andrzej przypuszczalnie do Berlina
a stamtąd do Kopenhagi, gdzie osiada już na stałe38.
Drugi syn Dawida Jan urodził się w 1650 r.
w Krakowie39 i podobnie jak jego brat odziedziczył
po ojcu zamiłowanie do sztuk pięknych. Pod wpływem
ojca wybrał też zapewne Jan zawód rytownika-ilu-
stratora.
Niektórzy spośród autorów słowników artystów, jak
Fuessli40, Nagler41 a z nowszych Toman42 zakładali
38 Tscherning O. F., Tschemingsches Vergissmein-
nicht, s. 35.
37 Por. Tscherning O. F„ Tscherningsche Gedenck-
blaetter, jw., s. LI.
38 Por. Tscherning O. F., Tschemingsches Vergiss-
meinnicht, jw., s. 36, oraz tabl. V. Andrzej zmarł w Ko-
penhadze w 1716 r.
39 Dotychczas zarówno data jak i miejsce urodzenia
Jana Tscherninga nie były znane. Wprawdzie Pawli-
kowski G., Wiadomości o rytownikach polskich i cu-
dzoziemcach u nas osiadłych..., (Czasopism Naukowy
księgozbioru publicznego imienia Ossolińskich, III,
Lwów 1830, cz. I, s. 102) oraz Rastawiecki, jw.., s. 294,
przypuszczali, że artysta mógł urodzić się w Krakowie
(nie znając jednak daty urodzenia), tym niemniej były
to wyłącznie hipotezy, oparte na domysłach. Ostatecz-
ne wyjaśnienie tego znajdujemy w księdze metrykal-
nej chrztu (nr 369) kościoła Archiprezb. N.P. Marii
w Krakowie: ,,Die 10. Juli 1656 a. Yenerabilis Pater
II. 12. Dawid Tscherning, Chrystus wymiatający
grzechy, ok. 1645—50, miedzioryt.
możliwość istnienia dwóch rytowników o tymże sa-
mym imieniu. Omawiany obecnie Jan miał być według
Martinus Gryźniewicz baptisavit Joannem Davidis
Czarnik et Mariae, coniugum legittimorum. Patrini
fuerunt: Joannes Romanowicz et Anna Kup:szowa“.
W tejże samej księdze pod datą 28 czerwca 1648 znaj-
duje się notatka o dokonanym jeszcze chrzcie córki
Dawida: „Annam — Davidis Czernik et Mariannae,
coniugum legittimorum filiam. Patrini fuerunt: Lucas
Kupisz et Mariae Egyptiaca Exorodophowa'‘. W obu
wymienionych wyżej wypadkach zostało nazwisko
artystów spolszczone na Czarnik wzgl. Czernik. (Wypi-
sy z ksiąg metrykalnych zostały dokonane przez pro-
boszcza parafii Archiprezb. kościoła N P. Marii w Kra-
kowie, za co niniejszym składam podziękowanie).
40 Por. Fuessli, jw., I, s. 679. Dalej jednak (II,
s. 1955—56), wysunięta poprzednio hipoteza o dwóch
rytownikach Janach Tscherningach (ojcu i synie) pod-
dana zostaje już w wątpliwość.
41 Por. Nagler, jw.,, s. 143—44.
42 Por. Toman, jw., s. 610.
493