DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:In Memoriam
DOI article:Jaworowski, Henryk: Irena Popławska (1924-1995)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48914#0234
IN MEMORIAM
W 1983 r. uzyskała stopień doktora habilitowanego nauk
technicznych, nadany przez Radę Wydziału Architektury
Politechniki Wrocławskiej. W 1984 r. została powołana na
stanowisko docenta. W tym samym roku powierzono Jej
funkcję Zastępcy Dyrektora Instytutu d/s dydaktycznych, któ-
rą pełniła przez dwie kolejne kadencje do 1990 r. przyczynia-
jąc się wydatnie do wzrostu poziomu kształcenia i doskona-
lenia programu studiów. W 1990 r. została mianowana na
stanowisko profesora nadzwyczajnego oraz wybrana do sena-
tu Politechniki Łódzkiej jako reprezentant profesorów Wy-
działu Budownictwa i Architektury.
W związku ze wznowieniem na Uniwersytecie Łódzkim
kierunku studiów z zakresu historii sztuki podjęła również
zajęcia dydaktyczne na tym kierunku oraz aktywnie uczestni-
czyła w pracach organizacyjnych i w kształtowaniu programu
studiów. Związki z Uniwersytetem Łódzkim utrzymała rów-
nież we wcześniejszym okresie prowadząc zajęcia z historii
sztuki dla studentów etnografii i słuchaczy studium podyplo-
mowego turystyki.
Dorobek naukowy prof. Ireny Popławskiej związany jest
ściśle z architekturą przemysłowej Łodzi. Już pierwsze pub-
likacje — począwszy od 1964 r. - dotyczą tej tematyki. Są to
prace dotyczące budownictwa domów robotniczych i domów
rzemieślniczych w Łodzi.1
W swej rozprawie doktorskiej podjęła, jako jedna z pier-
wszych badaczy, tematykę łódzkiej architektury przemysło-
wej.2 Była to w owych latach praca pionierska i prekursorska.
Zwróciła ona uwagę środowiska historyków architektury na
nie rozpoznaną dotychczas i całkowicie niedocenioną archi-
tekturę polskiego przemysłu oraz na swoisty fenomem gwał-
townej urbanizacji Łodzi związanej z jego rozwojem w ostat-
niej ćwierci XIX w.
Kolejnym przedmiotem badań dr Ireny Popławskiej stały
się wybrane rezydencje łódzkich przemysłowców, a w szcze-
gólności rezydencje występujące w związku przestrzennym z
zabudową przemysłową i kształtujące łącznie większe zało-
żenia urbanistyczne, takie jak zespół Księżego Młyna oraz
zespół fabryczno-rezydencjonalny J.K. Poznańskiego3.
Rozwinięciem problematyki wielkoprzemysłowych zało-
żeń przestrzennych były przeprowadzone na początku lat
siedemdziesiątych badania dotyczące stanu i wartości zabyt-
kowej substancji Łodzi. Badania te przeprowadzone przez
interdyscyplinarny zespół w oparciu o szczegółową analizę
procesu przestrzennego rozwoju miasta ujawniły szereg cech
i prawidłowości, dokumentujących niepowtarzalny charakter
tego procesu i unikatowe wartości jego komponentów prze-
strzennych4.Przyczyniły się one również do stopniowej zmia-
ny powszechnych do niedawna przekonań o negatywnych
cechach architektury z drugiej połowy XIX w. i o wadliwości
struktur urbanistycznych rozwijających się w tym okresie.
Przeprowadzone badania stanowiły podstawę do aktuali-
zacji spisu zabytków architektury w Łodzi5. W 1957 r. w
rejestrze zabytków znajdowało się zaledwie 14 obiektów,
głównie z pierwszej ćwierci XIX w. Stan taki utrzymywał się
bez większych zmian do końca lat sześćdziesiątych.
W 1973 r. ukazała się książka Ireny Popławskiej pt.
Architektura przemysłowa Łodzi w XIX w.6 Stanowiła ona
rozwinięcie problematyki omawianej w rozprawie doktor-
skiej, wzbogacone o późniejsze wyniki badań. Praca ta stano-
wiąca nadal dzieło o ch arakterze pionierskim posiada wartość
fundamentalną dla wszelkich badań dotyczących architektury
przemysłowej w Polsce, jakie podejmowane były w
późniejszym okresie. Spotkała się ona z dużym zainteresowa-
niem również za granicą w środowiskach akademickich Wiel-
kiej Brytanii, Niemiec, Belgii i Danii. Na zaproszenie tychże
ośrodków prof. Irena Popławska uczestniczyła w szeregu orga-
nizowanych przez nie międzynarodowych konferencjach nauko-
wych, wygłaszając referaty na temat łódzkiej architektury, a w
szczególności - architektury łódzkiego przemysłu oraz publiku-
jąc je w zagranicznych czasopismach fachowych7.
Następnym obszarem systematycznych badań prowadzo-
nych przez dr Irenę Popławską stała się architektura mieszka-
niowa Łodzi8. Zagadnieniu temu poświęciła dłuższy okres
badań na początku lat osiemdziesiątych. Ich podsumowaniem
była rozprawa habilitacyjna pt. Architektura mieszkaniowa
Łodzi w XIX wieku, która została opublikowana w 1983 r.
Rozszerzona znacznie o wyniki późniejszych badań ukazała
się ona w wydaniu książkowym w 1992 r. w serii prac "Studia
i Materiały do Teorii i Historii Architektury i Urbanistyki",
wydawanej przez Komitet Architektury i Urbanistyki Polskiej
Akademii Nauk.
Kolejne obszary badań prowadzonych przez doc. dr hab.
Irenę Popławską w latach osiemdziesiątych obejmowały ar-
chitekturę Łodzi w dwudziestoleciu międzywojennym ze
szczególnym uwzględnieniem architektury mieszkaniowej
oraz budynków użyteczności publicznej. Obejmowały one
również dziewiętnastowieczny detal architektoniczny Łodzi i
prace dokumentacyjne architektury przemysłowej10.
Wyodrębnionym wątkiem badań prowadzonych w tam-
tym okresie przez doc. Irenę Popławską była analiza wartości
kulturowych miast przemysłowych okręgu łódzkiego (Ale-
ksandrowa, Ozorkowa, Konstantynowa i Zgierza).
W oparciu o te badania opracowała na początku lat dzie-
więćdziesiątych obszerne studium pt.Architektura na tle roz-
woju przestrzennego Zgierza. Stało się ono istotną częścią
pracy zbiorowej Zgierz. Dzieje miasta, która opublikowana
została w roku bieżącym11.
W ostatnich latach głównym tematem badań prowadzo-
nych przez prof. Irenę Popławską były dziewiętnastowieczne
rezydencje przemysłowców Łodzi. Wyniki badań miały sta-
nowić materiał do obszernej monografii. Inicjatywa ta spot-
kała się z dużym zainteresowaniem władz miasta pragnących
dopomóc w opublikowaniu pracy.
Problematyka badań naukowych prowadzonych przez
prof. Irenę Popławską w przeważającej części związana była
z architekturą Łodzi.12 Badania te obejmowały kolejno w
sposób systematyczny zasadnicze typy architektury wykształ-
cone w procesie rozwoju miasta na przestrzeni XIX w. i w
początkach XX wieku.
Były to, jak wspomniano, prace o charakterze pionierskim
nie tylko jednak ze względu na rodzaj badanej struktury.
Rozwijały one bowiem warsztat badawczy historyka sztuki
wykorzystując elementy analizy funkcjonalnej i architektoni-
czno-przestrzennej.
224
W 1983 r. uzyskała stopień doktora habilitowanego nauk
technicznych, nadany przez Radę Wydziału Architektury
Politechniki Wrocławskiej. W 1984 r. została powołana na
stanowisko docenta. W tym samym roku powierzono Jej
funkcję Zastępcy Dyrektora Instytutu d/s dydaktycznych, któ-
rą pełniła przez dwie kolejne kadencje do 1990 r. przyczynia-
jąc się wydatnie do wzrostu poziomu kształcenia i doskona-
lenia programu studiów. W 1990 r. została mianowana na
stanowisko profesora nadzwyczajnego oraz wybrana do sena-
tu Politechniki Łódzkiej jako reprezentant profesorów Wy-
działu Budownictwa i Architektury.
W związku ze wznowieniem na Uniwersytecie Łódzkim
kierunku studiów z zakresu historii sztuki podjęła również
zajęcia dydaktyczne na tym kierunku oraz aktywnie uczestni-
czyła w pracach organizacyjnych i w kształtowaniu programu
studiów. Związki z Uniwersytetem Łódzkim utrzymała rów-
nież we wcześniejszym okresie prowadząc zajęcia z historii
sztuki dla studentów etnografii i słuchaczy studium podyplo-
mowego turystyki.
Dorobek naukowy prof. Ireny Popławskiej związany jest
ściśle z architekturą przemysłowej Łodzi. Już pierwsze pub-
likacje — począwszy od 1964 r. - dotyczą tej tematyki. Są to
prace dotyczące budownictwa domów robotniczych i domów
rzemieślniczych w Łodzi.1
W swej rozprawie doktorskiej podjęła, jako jedna z pier-
wszych badaczy, tematykę łódzkiej architektury przemysło-
wej.2 Była to w owych latach praca pionierska i prekursorska.
Zwróciła ona uwagę środowiska historyków architektury na
nie rozpoznaną dotychczas i całkowicie niedocenioną archi-
tekturę polskiego przemysłu oraz na swoisty fenomem gwał-
townej urbanizacji Łodzi związanej z jego rozwojem w ostat-
niej ćwierci XIX w.
Kolejnym przedmiotem badań dr Ireny Popławskiej stały
się wybrane rezydencje łódzkich przemysłowców, a w szcze-
gólności rezydencje występujące w związku przestrzennym z
zabudową przemysłową i kształtujące łącznie większe zało-
żenia urbanistyczne, takie jak zespół Księżego Młyna oraz
zespół fabryczno-rezydencjonalny J.K. Poznańskiego3.
Rozwinięciem problematyki wielkoprzemysłowych zało-
żeń przestrzennych były przeprowadzone na początku lat
siedemdziesiątych badania dotyczące stanu i wartości zabyt-
kowej substancji Łodzi. Badania te przeprowadzone przez
interdyscyplinarny zespół w oparciu o szczegółową analizę
procesu przestrzennego rozwoju miasta ujawniły szereg cech
i prawidłowości, dokumentujących niepowtarzalny charakter
tego procesu i unikatowe wartości jego komponentów prze-
strzennych4.Przyczyniły się one również do stopniowej zmia-
ny powszechnych do niedawna przekonań o negatywnych
cechach architektury z drugiej połowy XIX w. i o wadliwości
struktur urbanistycznych rozwijających się w tym okresie.
Przeprowadzone badania stanowiły podstawę do aktuali-
zacji spisu zabytków architektury w Łodzi5. W 1957 r. w
rejestrze zabytków znajdowało się zaledwie 14 obiektów,
głównie z pierwszej ćwierci XIX w. Stan taki utrzymywał się
bez większych zmian do końca lat sześćdziesiątych.
W 1973 r. ukazała się książka Ireny Popławskiej pt.
Architektura przemysłowa Łodzi w XIX w.6 Stanowiła ona
rozwinięcie problematyki omawianej w rozprawie doktor-
skiej, wzbogacone o późniejsze wyniki badań. Praca ta stano-
wiąca nadal dzieło o ch arakterze pionierskim posiada wartość
fundamentalną dla wszelkich badań dotyczących architektury
przemysłowej w Polsce, jakie podejmowane były w
późniejszym okresie. Spotkała się ona z dużym zainteresowa-
niem również za granicą w środowiskach akademickich Wiel-
kiej Brytanii, Niemiec, Belgii i Danii. Na zaproszenie tychże
ośrodków prof. Irena Popławska uczestniczyła w szeregu orga-
nizowanych przez nie międzynarodowych konferencjach nauko-
wych, wygłaszając referaty na temat łódzkiej architektury, a w
szczególności - architektury łódzkiego przemysłu oraz publiku-
jąc je w zagranicznych czasopismach fachowych7.
Następnym obszarem systematycznych badań prowadzo-
nych przez dr Irenę Popławską stała się architektura mieszka-
niowa Łodzi8. Zagadnieniu temu poświęciła dłuższy okres
badań na początku lat osiemdziesiątych. Ich podsumowaniem
była rozprawa habilitacyjna pt. Architektura mieszkaniowa
Łodzi w XIX wieku, która została opublikowana w 1983 r.
Rozszerzona znacznie o wyniki późniejszych badań ukazała
się ona w wydaniu książkowym w 1992 r. w serii prac "Studia
i Materiały do Teorii i Historii Architektury i Urbanistyki",
wydawanej przez Komitet Architektury i Urbanistyki Polskiej
Akademii Nauk.
Kolejne obszary badań prowadzonych przez doc. dr hab.
Irenę Popławską w latach osiemdziesiątych obejmowały ar-
chitekturę Łodzi w dwudziestoleciu międzywojennym ze
szczególnym uwzględnieniem architektury mieszkaniowej
oraz budynków użyteczności publicznej. Obejmowały one
również dziewiętnastowieczny detal architektoniczny Łodzi i
prace dokumentacyjne architektury przemysłowej10.
Wyodrębnionym wątkiem badań prowadzonych w tam-
tym okresie przez doc. Irenę Popławską była analiza wartości
kulturowych miast przemysłowych okręgu łódzkiego (Ale-
ksandrowa, Ozorkowa, Konstantynowa i Zgierza).
W oparciu o te badania opracowała na początku lat dzie-
więćdziesiątych obszerne studium pt.Architektura na tle roz-
woju przestrzennego Zgierza. Stało się ono istotną częścią
pracy zbiorowej Zgierz. Dzieje miasta, która opublikowana
została w roku bieżącym11.
W ostatnich latach głównym tematem badań prowadzo-
nych przez prof. Irenę Popławską były dziewiętnastowieczne
rezydencje przemysłowców Łodzi. Wyniki badań miały sta-
nowić materiał do obszernej monografii. Inicjatywa ta spot-
kała się z dużym zainteresowaniem władz miasta pragnących
dopomóc w opublikowaniu pracy.
Problematyka badań naukowych prowadzonych przez
prof. Irenę Popławską w przeważającej części związana była
z architekturą Łodzi.12 Badania te obejmowały kolejno w
sposób systematyczny zasadnicze typy architektury wykształ-
cone w procesie rozwoju miasta na przestrzeni XIX w. i w
początkach XX wieku.
Były to, jak wspomniano, prace o charakterze pionierskim
nie tylko jednak ze względu na rodzaj badanej struktury.
Rozwijały one bowiem warsztat badawczy historyka sztuki
wykorzystując elementy analizy funkcjonalnej i architektoni-
czno-przestrzennej.
224