Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (58.1996)

KRO N I K A

NAUKO W A

Biuletyn Historii Sztuki
R.LVIII, 1996, Nr 1-2
PL ISSN 0006-3967

HISTORIA SZTUKI NA UNIWERSYTECIE ŁÓDZKIM*

Rok 1945 rozpoczyna dzieje uniwersyteckiej historii sztu-
ki w Łodzi. Wiążą się one najściślej z początkiem istnienia i
rozwojem Uniwersytetu, który powstał w naszym mieście już
wkrótce po zakończeniu działań wojennych. Ówczesny profesor
nadzwyczajny, Wacław Husarski (1883-1951) objął kierownic-
two Zakładu Historii Sztuki (który zaczął organizować tuż po
wyzwoleniu w ramach Wydziału Humanistycznego), a profesor
nadzwyczajny dr Mieczysław Wallis (1895-1975) został kierow-
nikirm pokrewnej placówki - Zakładu Estetyki1. Rozpoczęły się
studia na kierunku historia sztuki.
Profesor Husarski przedwojenny docent w Wolnej
Wszechnicy Polskiej (uzyskał tam habilitację z zakresu histo-
rii sztuki w 1932 r.), malarz (należał do grupy "Rytm") i krytyk
artystyczny, autor znaczących prac z historii sztuki2 (zwłasz-
cza zaś architektury renesansowej w Polsce), wśród których
na pierwsze miejsce wysuwa się, opublikowana pośmiertnie,
książka o Kazimierzu Dolnym3 poświęcał, mimo bardzo po-
ważnej choroby, cały swój czas i energię pracy uniwersytec-
kiej (godząc ją nawet początkowo z obowiązkami konserwa-
tora zabytków województwa łódzkiego).
Profesor Wallis, po wszechstronnych studiach uniwersy-
teckich - przede wszystkim filozoficznych - w Warszawie i
Heidelbergu, uzyskał stopień doktora na Uniwersytecie War-
szawskim w 1921 r., a habilitację w 1945 r. na tej samej
Uczelni. Już w 1919 r. rozpoczął na łamach "Robotnika"
swoją długoletnią, bo trwającą tam do 1934 r. działalność
krytyka sztuki, a w latach 1936-1937 wykładał w Państwo-
wym Instytucie Sztuki Teatralnej w Warszawie, opracowując
jednocześnie biografie współczesnych artystów polskich do
słynnego międzynarodowego słownika artystów pod redakcją
Thiemego i Beckera w Lipsku. Prof. Wallis przybył do Łodzi
z ciężkim bagażem doświadczeń obozowych (jako oficer
Wojska Polskiego osadzony został przez Niemców w Wol-
denbergu), co znalazło także swój wyraz w kilku artykułach,
zamieszczonych tuż po wojnie w "Życiu Literackim"4. Jed-
nakże, już wówczas na plan pierwszy zainteresowań prof.
Wallisa, zarówno w pracy naukowej jak dydaktycznej wysu-
wają się, obok zagadnień estetycznych, problemy historii
sztuki. Wyrazem tego było opublikowanie w 1954 r. książki
Canaletto - malarz Warszawy5 oraz w 1956 r. Dzieje zwier-
ciadła i jego rola w różnych dziedzinach kultury'. W pier-
wszych latach działalności na Uniwersytecie Łódzkim, jesz-
cze jako kierownik Zakładu Estetyki, prof. Wallis wykładał
nie tylko Dzieje estetyki i prowadził zajęci a seminaryjne z tego
przedmiotu, lecz również podejmował problemy Nauki o
sztuce i wiele tematów monograficznych z historii sztuki jak

przykładowo, Koncepcja baroku, czy Zagadnienia związane
z autoportretem. Wykładał też wówczas w Państwowej Wy-
ższej Szkole Teatralnej w Łodzi (1946-1949) oraz Państwo-
wej Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi (1949-1950). W
związku z pogarszającym się stanem zdrowia prof. Husarskie-
go i jego częstymi urlopami zdrowotnymi, zwiększała się
liczba zajęć prof. Wallisa z zakresu historii sztuki, obejmując
sztukę polską i europejską, jak również - sztuki pozaeuropej-
skie, nie licząc wspomnianych już tematów monograficz-
nych.
Wykłady zlecone na kierunku historii sztuki prowadził
także w roku akademickim 1946/1947 i w latach 1950-1952
dr Marian Minich (późniejszy docent od 1955 r.) wychowanek
lwowskiego Uniwersytetu Jana Kazimierza, gdzie był asy-
stentem profesorów: Władysława Kozickiego i Władysława
Podlachy i doktoryzował się w 1932 r. Twórca i wieloletni
dyrektor łódzkiego Muzeum Sztuki (od 1935 r.), autor poważ-
nej monografii o Andrzeju Grabowskim7, wybitny znawca
sztuki nowoczesnej, przekazywał słuchaczom swoją wiedzę
w formie wykładów i ćwiczeń dotyczących Encyklopedii i
metodologii historii sztuki oraz Źródeł i metod sztuki nowo-
czesnej, uzupełnianych wykładem Estetyka i paradoksy natu-
ralizmu i ćwiczeniami z Opisu i analizy dzieł sztuki.
Wykłady i ćwiczenia z historii sztuki starożytnej prowa-
dził wtedy znany specjalista z zakresu archeologii klasycznej,
przedwojenny profesor Uniwersytetu Wileńskiego, Rajmund
Gostkowski. Problematykę architektury średniowiecznej w
Polsce pozwalał zgłębiać studentom na swoich wykładach i
ćwiczeniach, dojeżdżający z Warszawy, świetny znawca
przedmiotu, inż. Bogdan Guerquin, a historię średniowiecznej
sztuki - także przyjeżdżający z Warszawy - dr Jan Białosto-
cki, przyszły profesor, wschodząca gwiazda polskiej historii
sztuki. Zajęcia zlecone z zakresu ochrony i konserwacji za-
bytków prowadził przez kilka lat, niezmiernie zasłużony w tej
dziedzinie dla Łodzi, długoletni konserwator zabytków-mgr
Zbigniew Ciekliński. Zakres zajęć na studiach historii sztuki
poszerzały jeszcze specjalne wykłady z socjologii sztuki prof.
dr. Stanisława Ossowskiego.
Ciężka choroba płuc uniemożliwiła w końcu prof. Husar-
skiemu prowadzenie zajęć (które odbywały się nawet przez
pewien czas u niego w domu) i zmusiła do rezygnacji z
zajmowanego stanowiska jesienią 1949 r. Kuratorem Zakładu
Historii Sztuki został wówczas prof. Wallis (nadal jako kie-
rownik Zakładu Estetyki), który po śmierci prof. Husarskiego
w 1951 r. objął formalnie już kierownictwo tej placówki
(Zakład Estetyki został wówczas zlikwidowany). W omawia-

227