DOI issue:
Nr. 3-4
DOI article:Przegląd literaturz i wzstaw
DOI article:Ryszkiewicz, Andrzej: [Rezension von: Georg Höltl (Hrsg.): Das böhmische Glas 1700-1950, Bd. 1-7]
DOI article:Gwiazdowska, Ewa: Wystawa rysunków z kolekcji Państwowego Muzeum w Schwerinie Szczecin, Muzeum Narodwe, 25.XI.1994 - 15.I.1995 r.
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48914#0407
PRZEGLĄD LITERATURY I WYSTAW
w nurtach Elstery, reprodukowana w grafice, kopiowana i
naśladowana, powtarza się wciąż (jedną z tych kopii re-
produkowano niedawno jako nieznany obraz Januarego
Suchodolskiego). Nie przypuszczałemjednak, że samą postać
ks. Józefa na koniu spotkam na pucharze wykonanym w
1850 r. w hucie Harracha dla jakiegoś Anglika, który przy-
jechał do Karlsbadzkich wód (nr II 164) i że nie jest to
wypadek odosobniony (inny, czerwony kieliszek czy szklan-
kę reprodukuje S. Baumgartner, Portrdtgldser, Monachium
1981 nr 294). Albo że pojawi się wspaniały, złocisty wazon
firmy Lótz (nr IV 63) noszący fałszywą sygnaturę Tiffany'e-
go.
Jeszcze słówko o manufakturach dolnośląskich położo-
nych opodal Jeleniej Góry. Omawiane wydawnictwo uwz-
ględnia dwie z nich - Piechowice (Rafinerie und Glasfabrik
Fritz Heckert, Petersdorf) oraz hutę Józefina w Szklarskiej
Porębie (Grafflich Schaffgotschsche Josephinenhiitte, Schrei-
berhau). Piechowice miały jeszcze tuż po wojnie zachowane
archiwum i wzorcownię na miejscu. Kolekcje szkieł z obu
posiada przede wszystkim Muzeum Okręgowe w Jeleniej
Górze (a kustosz tego działu, p. Mieczysław Buczyński, jest
doskonałym ich znawcą). Już byłby czas, żeby przygotować
polskie monografie tych hut. Omawiana książka, choć cenię
ją bardzo wysoko, nie może ich zastąpić.
Andrzej Ryszkiewicz
Wystawa rysunków z kolekcji Państwowego Muzeum w Schwerinie Szczecin,
Muzeum Narodowe, 25.XI.1994 - 15.1.1995 r.
W Gabinecie Rycin Państwowego Muzeum w Schwerinie
(Kupferstichkabinett des Staatlichen Museums Schwerin)
znajduje się kolekcja 8 tysięcy rysunków z XV-XX w. Dzięki
kontaktom kulturalno-naukowym pomiędzy Pomorzem Za-
chodnim i Meklemburgią-Przedpomorzem w oparciu o ten
zespół p. Hela Baudis, pracownik PMS, przygotowała dla
polskiej publiczności wystawę 100 rysunków zpięciu wieków.
Był to pierwszy zagraniczny pokaz zbioru. Towarzyszył mu
katalog 120 Zeichnungen ausfiinfJahrhunderten opracowany
przez p. Baudis przy współpracy K. Hegner i K. Róder,
wydany w Berlinie w 1993 r. w związku z pierwszą monogra-
ficzną ekspozycją rysunków, która miała miejsce w macierzy-
stym muzeum*.
Doboru dzieł dokonano tak, by odzwierciedlić charakter
zbioru. Na wystawie znalazły się rysunki nie tylko sławnych
mistrzów, ale i artystów mniej znanych, m.in. związanych z
dworem meklemburskim. Większość stanowiły rysunki twór-
ców niemieckich XVI-XX w., pokazano również kilkanaście
prac niderlandzkich z XV-XVIII w. i kika francuskich z
XVII-XVIII w.
Przeważały obiekty z dawnych zbiorów, związane z dzia-
łalnością książąt meklemburskich, miłośników sztuki, kole-
kcjonerów i mecenasów: Christiana II Ludwiga (1683-1756),
jego syna Friedricha (1717-1785) oraz wielkiego księcia Frie-
dricha Franza (1756-1837). Ten ostatni szczególnie przyczy-
nił się do rozwoju kolekcji nabywając w 1817 r. 1500 rysun-
ków ze zbiorów po zmarłym arcyksięciu austriackim i elekto-
rze kolońskim Maksymilianie (1756-1801) i zakładając Ga-
binet Rycin na zamku w Schwerinie. Po jego śmierci kolekcję
uzupełniali intendenci zbiorów sztuki, m.in. Eduard Porsch,
mecenas młodych artystów i inicjator budowy gmachu muze-
alnego, otwartego w 1882 r. W latach dwudziestych XX w.,
po detronizacji książąt, zbiory upaństwowiono.
W Szczecinie kolekcja została pokazana w układzie chro-
nologicznym i otrzymała tradycyjną formę. Rysunki dawne
znalazły się w trzech połączonych ze sobą salach, tworząc
ciąg ekspozycyjny. Rysunki XX-wieczne umieszczono w sali
obok, z osobnym wejściem. Zarówno pod względem tematy-
cznym, formalnym, stylistycznym jak i z uwagi na funkcje
rysunków i zastosowanie techniki wystawa pokazywała prze-
krój możliwości artystycznych.
W pierwszej sali zgromadzono rysunki niemieckie i ni-
derlandzkie z XV-XVII w. związane stylistycznie z gotykiem,
renesansem i manieryzmem. Były to głównie przedstawienia
figuralne: rysunki piórkiem w tonach czerni i brązu, niektóre
lawowane i uzupełniane bielą, część na tonowanych tłach.
Najwcześniejsza kompozycja, niderlandzkiego artysty z
ok. poł.XV w., to studium postaci św. Andrzeja siedzącego na
ławie na tle pejzażu, być może do sceny "Sacra conversatio-
ne", wykonane pod wpływem Hugona van der Goes i Jana van
Eycka.
Wczesne rysunki niemieckie związane były ze szkołą
naddunajską: pejzaż Wolfa Hubera (ok. 1480-1553) i norym-
berską: projekt witraża z postacią św. Grzegorza Veita Hir-
schvoglaMł. (1485-1553), projekt monstrancji wieżyczkowej
Hansa Sussa z Kulmbachu (ok. 1480-1522) zawierający sym-
boliczne przesłanie nauki Chrystusa wyrażone przez dobór
figur wplecionych w architektoniczną strukturę, projekt ilu-
stracji książkowej Josta Ammana (1539-1591), projekt obra-
zu ołtarzowego do kościoła zamkowego w Dessau Lucasa
Cranacha Mł. z przedstawieniem Ostatniej Wieczerzy, jednej
z kluczowych scen teologii protestanckiej, zawierającej kryp-
toportrety reformatorów kościoła i ich uczniów, książąt von
Anhalt, fundatorów ołtarza.
Rysunki manierystyczne związane były ze środowiskiem
augsburskim: Przyniesienie ryb gościom Neptuna Johanna
Rottenhammera (1564-1625) to personifikacja żywiołu Wody
zakomponowanajako fryz, wewnątrz którego postacie tworzą
spiralę, "Alegoria" z parą kochanków Franziskusa Asprucka
(1570/80 - po 1604), Fama prowadząca Sztuki na Olimp
Hansa Friedricha Schorera (ok. 1585 - po 1614) wg wzoru
Bartholomaeusa Sprangera - charakterystyczny przykład
389
w nurtach Elstery, reprodukowana w grafice, kopiowana i
naśladowana, powtarza się wciąż (jedną z tych kopii re-
produkowano niedawno jako nieznany obraz Januarego
Suchodolskiego). Nie przypuszczałemjednak, że samą postać
ks. Józefa na koniu spotkam na pucharze wykonanym w
1850 r. w hucie Harracha dla jakiegoś Anglika, który przy-
jechał do Karlsbadzkich wód (nr II 164) i że nie jest to
wypadek odosobniony (inny, czerwony kieliszek czy szklan-
kę reprodukuje S. Baumgartner, Portrdtgldser, Monachium
1981 nr 294). Albo że pojawi się wspaniały, złocisty wazon
firmy Lótz (nr IV 63) noszący fałszywą sygnaturę Tiffany'e-
go.
Jeszcze słówko o manufakturach dolnośląskich położo-
nych opodal Jeleniej Góry. Omawiane wydawnictwo uwz-
ględnia dwie z nich - Piechowice (Rafinerie und Glasfabrik
Fritz Heckert, Petersdorf) oraz hutę Józefina w Szklarskiej
Porębie (Grafflich Schaffgotschsche Josephinenhiitte, Schrei-
berhau). Piechowice miały jeszcze tuż po wojnie zachowane
archiwum i wzorcownię na miejscu. Kolekcje szkieł z obu
posiada przede wszystkim Muzeum Okręgowe w Jeleniej
Górze (a kustosz tego działu, p. Mieczysław Buczyński, jest
doskonałym ich znawcą). Już byłby czas, żeby przygotować
polskie monografie tych hut. Omawiana książka, choć cenię
ją bardzo wysoko, nie może ich zastąpić.
Andrzej Ryszkiewicz
Wystawa rysunków z kolekcji Państwowego Muzeum w Schwerinie Szczecin,
Muzeum Narodowe, 25.XI.1994 - 15.1.1995 r.
W Gabinecie Rycin Państwowego Muzeum w Schwerinie
(Kupferstichkabinett des Staatlichen Museums Schwerin)
znajduje się kolekcja 8 tysięcy rysunków z XV-XX w. Dzięki
kontaktom kulturalno-naukowym pomiędzy Pomorzem Za-
chodnim i Meklemburgią-Przedpomorzem w oparciu o ten
zespół p. Hela Baudis, pracownik PMS, przygotowała dla
polskiej publiczności wystawę 100 rysunków zpięciu wieków.
Był to pierwszy zagraniczny pokaz zbioru. Towarzyszył mu
katalog 120 Zeichnungen ausfiinfJahrhunderten opracowany
przez p. Baudis przy współpracy K. Hegner i K. Róder,
wydany w Berlinie w 1993 r. w związku z pierwszą monogra-
ficzną ekspozycją rysunków, która miała miejsce w macierzy-
stym muzeum*.
Doboru dzieł dokonano tak, by odzwierciedlić charakter
zbioru. Na wystawie znalazły się rysunki nie tylko sławnych
mistrzów, ale i artystów mniej znanych, m.in. związanych z
dworem meklemburskim. Większość stanowiły rysunki twór-
ców niemieckich XVI-XX w., pokazano również kilkanaście
prac niderlandzkich z XV-XVIII w. i kika francuskich z
XVII-XVIII w.
Przeważały obiekty z dawnych zbiorów, związane z dzia-
łalnością książąt meklemburskich, miłośników sztuki, kole-
kcjonerów i mecenasów: Christiana II Ludwiga (1683-1756),
jego syna Friedricha (1717-1785) oraz wielkiego księcia Frie-
dricha Franza (1756-1837). Ten ostatni szczególnie przyczy-
nił się do rozwoju kolekcji nabywając w 1817 r. 1500 rysun-
ków ze zbiorów po zmarłym arcyksięciu austriackim i elekto-
rze kolońskim Maksymilianie (1756-1801) i zakładając Ga-
binet Rycin na zamku w Schwerinie. Po jego śmierci kolekcję
uzupełniali intendenci zbiorów sztuki, m.in. Eduard Porsch,
mecenas młodych artystów i inicjator budowy gmachu muze-
alnego, otwartego w 1882 r. W latach dwudziestych XX w.,
po detronizacji książąt, zbiory upaństwowiono.
W Szczecinie kolekcja została pokazana w układzie chro-
nologicznym i otrzymała tradycyjną formę. Rysunki dawne
znalazły się w trzech połączonych ze sobą salach, tworząc
ciąg ekspozycyjny. Rysunki XX-wieczne umieszczono w sali
obok, z osobnym wejściem. Zarówno pod względem tematy-
cznym, formalnym, stylistycznym jak i z uwagi na funkcje
rysunków i zastosowanie techniki wystawa pokazywała prze-
krój możliwości artystycznych.
W pierwszej sali zgromadzono rysunki niemieckie i ni-
derlandzkie z XV-XVII w. związane stylistycznie z gotykiem,
renesansem i manieryzmem. Były to głównie przedstawienia
figuralne: rysunki piórkiem w tonach czerni i brązu, niektóre
lawowane i uzupełniane bielą, część na tonowanych tłach.
Najwcześniejsza kompozycja, niderlandzkiego artysty z
ok. poł.XV w., to studium postaci św. Andrzeja siedzącego na
ławie na tle pejzażu, być może do sceny "Sacra conversatio-
ne", wykonane pod wpływem Hugona van der Goes i Jana van
Eycka.
Wczesne rysunki niemieckie związane były ze szkołą
naddunajską: pejzaż Wolfa Hubera (ok. 1480-1553) i norym-
berską: projekt witraża z postacią św. Grzegorza Veita Hir-
schvoglaMł. (1485-1553), projekt monstrancji wieżyczkowej
Hansa Sussa z Kulmbachu (ok. 1480-1522) zawierający sym-
boliczne przesłanie nauki Chrystusa wyrażone przez dobór
figur wplecionych w architektoniczną strukturę, projekt ilu-
stracji książkowej Josta Ammana (1539-1591), projekt obra-
zu ołtarzowego do kościoła zamkowego w Dessau Lucasa
Cranacha Mł. z przedstawieniem Ostatniej Wieczerzy, jednej
z kluczowych scen teologii protestanckiej, zawierającej kryp-
toportrety reformatorów kościoła i ich uczniów, książąt von
Anhalt, fundatorów ołtarza.
Rysunki manierystyczne związane były ze środowiskiem
augsburskim: Przyniesienie ryb gościom Neptuna Johanna
Rottenhammera (1564-1625) to personifikacja żywiołu Wody
zakomponowanajako fryz, wewnątrz którego postacie tworzą
spiralę, "Alegoria" z parą kochanków Franziskusa Asprucka
(1570/80 - po 1604), Fama prowadząca Sztuki na Olimp
Hansa Friedricha Schorera (ok. 1585 - po 1614) wg wzoru
Bartholomaeusa Sprangera - charakterystyczny przykład
389