DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Artykuły
DOI article:Kossowska, Irena: Julian Stańczak: "optyczne obrazy" czy "wyselekcjonowana energia wizualna"?
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48914#0117
Biuletyn Historii Sztuki
R.LVIII, 1996, Nr 1-2
PLISSN 0006-3967
IRENA KOSSOWSKA
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
JULIAN STAŃCZAK
"OPTYCZNE OBRAZY" CZY "WYSELEKCJONOWANA ENERGIA WIZUALNA"?
Julian Stańczak należy do tych twórców, którzy
swymi poszukiwaniami i dokonaniami wyznaczyli no-
we kierunki rozwoju sztuki modernistycznej, nadali no-
wą dynamikę przekształceniom malarstwa abstrakcyj-
nego w Stanach Zjednoczonych. Pojawienie się prac
Stańczaka w 1964 r. na rynku wystawienniczym Nowe-
go Jorku przyczyniło się zarówno do ukucia terminu
"Op Art" jak i do uzyskania przez ten dotychczas nieza-
uważany nurt malarstwa nie figuratywnego statusu uz-
nanego i promowanego przez krytykę ruchu artystycz-
nego.
W połowie lat 50., w dobie żarliwych dyskusji nad
abstrakcją ekspresyjną, w czasach gdy przyswajano so-
bie ideę radykalnego odrzucenia akademickiego ćwi-
czenia oka i ręki artysty na rzecz pozornie niczym nie
skrępowanego wyrażania emocji, bardzo zdyscypli-
nowana formuła abstrakcyjnego malarstwa proponowa-
na przez Stańczaka musiała wydawać się nie do za-
akceptowania. W przeciwieństwie do intensywności
ekspresji i spontaniczności gestu actionpainting sztuka
Stańczaka oparta była na restrykcyjnych zasadach, osz-
czędnych środkach wyrazu i rygorystycznej metodzie
warsztatowej. Zgodnie z tą koncepcją, artysta w akcie
tworzenia dekomponuje obraz empirycznej rzeczywi-
stości i z masy szczegółów na niego się składających
wydobywa elementy najbardziej podstawowe po to, by
zrekonstruować z nich syntetyczny model wizualnej
percepcji natury. Badając wzajemne oddziaływanie
barw i form, malarz kreuje wizualne bodźce analogiczne
do tych, których doświadczamy w zmysłowym konta-
kcie z otaczającą nas rzeczywistością.
Sztuka Stańczaka zaczęła intrygować i fascynować
dopiero w okresie zmierzchu międzynarodowej hege-
monii "gorącej" abstrakcji. Martha Jackson, która z
dużym powodzeniem promowała w swej renomowanej
galerii na 69-ej ulicy w New York City ekspresyjny nurt
Julian Stańczak, 1989. Repr. wg "Julian Stanczak. Decades
ofLight"
Julian Stanczak, 1989. Repr. after "Julian Stanczak. Decades
ofLight"
abstrakcji, wiedziona niezawodnym instynktem dobre-
go dealera sztuki zdecydowała się zmienić profil galerii
i zaproponowała Stańczakowi wystawę. Jego prace zo-
baczyła po raz pierwszy w Dayton Art Institute na
wiosnę 1964. Był to pierwszy większy pokaz obrazów
artysty, który dotychczas prezentował swą twórczość
sporadycznie i w peryferyjnych ośrodkach, nie przycią-
107
R.LVIII, 1996, Nr 1-2
PLISSN 0006-3967
IRENA KOSSOWSKA
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
JULIAN STAŃCZAK
"OPTYCZNE OBRAZY" CZY "WYSELEKCJONOWANA ENERGIA WIZUALNA"?
Julian Stańczak należy do tych twórców, którzy
swymi poszukiwaniami i dokonaniami wyznaczyli no-
we kierunki rozwoju sztuki modernistycznej, nadali no-
wą dynamikę przekształceniom malarstwa abstrakcyj-
nego w Stanach Zjednoczonych. Pojawienie się prac
Stańczaka w 1964 r. na rynku wystawienniczym Nowe-
go Jorku przyczyniło się zarówno do ukucia terminu
"Op Art" jak i do uzyskania przez ten dotychczas nieza-
uważany nurt malarstwa nie figuratywnego statusu uz-
nanego i promowanego przez krytykę ruchu artystycz-
nego.
W połowie lat 50., w dobie żarliwych dyskusji nad
abstrakcją ekspresyjną, w czasach gdy przyswajano so-
bie ideę radykalnego odrzucenia akademickiego ćwi-
czenia oka i ręki artysty na rzecz pozornie niczym nie
skrępowanego wyrażania emocji, bardzo zdyscypli-
nowana formuła abstrakcyjnego malarstwa proponowa-
na przez Stańczaka musiała wydawać się nie do za-
akceptowania. W przeciwieństwie do intensywności
ekspresji i spontaniczności gestu actionpainting sztuka
Stańczaka oparta była na restrykcyjnych zasadach, osz-
czędnych środkach wyrazu i rygorystycznej metodzie
warsztatowej. Zgodnie z tą koncepcją, artysta w akcie
tworzenia dekomponuje obraz empirycznej rzeczywi-
stości i z masy szczegółów na niego się składających
wydobywa elementy najbardziej podstawowe po to, by
zrekonstruować z nich syntetyczny model wizualnej
percepcji natury. Badając wzajemne oddziaływanie
barw i form, malarz kreuje wizualne bodźce analogiczne
do tych, których doświadczamy w zmysłowym konta-
kcie z otaczającą nas rzeczywistością.
Sztuka Stańczaka zaczęła intrygować i fascynować
dopiero w okresie zmierzchu międzynarodowej hege-
monii "gorącej" abstrakcji. Martha Jackson, która z
dużym powodzeniem promowała w swej renomowanej
galerii na 69-ej ulicy w New York City ekspresyjny nurt
Julian Stańczak, 1989. Repr. wg "Julian Stanczak. Decades
ofLight"
Julian Stanczak, 1989. Repr. after "Julian Stanczak. Decades
ofLight"
abstrakcji, wiedziona niezawodnym instynktem dobre-
go dealera sztuki zdecydowała się zmienić profil galerii
i zaproponowała Stańczakowi wystawę. Jego prace zo-
baczyła po raz pierwszy w Dayton Art Institute na
wiosnę 1964. Był to pierwszy większy pokaz obrazów
artysty, który dotychczas prezentował swą twórczość
sporadycznie i w peryferyjnych ośrodkach, nie przycią-
107