DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Przegląd literaturz i wzstaw
DOI Artikel:Purc-Stępniak, Beata: [Rezension von: P. Jezlera (Hrsg.), Himmel, Hölle, Fegefeuer. Das Jenseits im Mittelalter]
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48914#0399
PRZEGLĄD LITERATURY I WYSTAW
głównej mierze służyły na ogół rekonstrukcji pewnych wyda-
rzeń, dat czy szczegółów mogących przydać się w genealogii.
Zachowane dokumenty i teksty źródłowe zostały przebadane
przez twórców katalogu pod kątem troski o życie pozagrobo-
we i to właśnie było nowością. Z tak zebranego materiału
wyłonił się system doskonale funkcjonujący w wiekach mi-
nionych. Dotrwałe do naszych czasów obrazy ołtarzowe,
rzeźby, zabytki sztuki złotniczej, gmachy klasztorów i kościo-
łów, etc. to tylko niewielki punkt działalności fundatorskiej.
Do tej pory w literaturze tematu traktowano je jako najważ-
niejszy namacalny dowód akcji fundatorskiej; ale oto okazuje
się, że były to tylko dodatki do o wiele droższych darowizn,
zapisów testamentowych na rzecz kościoła, szpitali i bied-
nych. Owe darowizny dyktował strach przed wiecznym potę-
pieniem. O wiele ważniejsza była wiara w moc codziennie
odprawianych mszy za duszę i jałmużna niż fundowane do-
datki, na których pojawiał się ofiarodawca, aby przypomnieć
o swoich prawach i ulokowanych na duszę zasobach dobrych
uczynków (Seelgerdt). To był główny cel umieszczania po-
rtretu fundatora na ofiarowanych Kościołowi i Bogu dziełach
sztuki. W omawianej pracy poruszono także problemy socjal-
ne średniowiecza, wraz z którymi wyrosła cała nadbudowa
uformowana przez wczesnych Ojców Kościoła, a potem teo-
logię scholastyczną. Wyjaśniono tu ideę życia przyszłego
funkcjonującego na wszystkich szczeblach społecznych hie-
rarchii oraz problem opieki nad chorymi, w której za bardziej
wartościową uznano posługę duchową niż lekarską. Autorzy
dostrzegli także wadliwość tego systemu, który zrodził prote-
sty w formie ruchu Waldensów i późniejszego procesu Refor-
macji. Ukazano też sposób działania mechanizmu ekonomi-
cznej podbudowy całego wytworzonego przez średniowiecze
obrazu troski o zabezpieczenie duszy na życie przyszłe, a
także modelu tego życia, opartego na ściśle określonej wizji
Piekła, Nieba i Czyśćca.
Katalog składa się z trzech części. Pierwsza z nich zawiera
piętnaście artykułów (s. 13--168), zajmujących się różnymi
aspektami średniowiecznej troski o duszę, z których najcie-
kawszymi wydają się być: Petera Jezlera Jenseitsmodelle und
Jenseitsvorsorge-Eine Einfiihrung / Modele życia przyszłego
i troska o życie przyszłe - Wprowadzenie (s. 13-26), Hansa-
Dietricha Altendorfa Die Entstehung des theologischen
Hollenbildes in der Alten Kirche / Powstanie teologicznego
obrazu Piekła w Starym Kościele (s. 27-32), Brigitty Rotach
Der Durst der Toten und die zwischenzeitliche Erquickung
(Refrigerium Interim) / Pragnienie zmarłych i tymczasowe
pokrzepienie (Refrigerium Interim) (s. 33-40), Susany Marti-
Danieli Mondini Ich manen dich der brusten min, Das du dem
siinder wellest milte sin! - Marienbruste und Marienmilch im
Heilsgeschehen / (...!) - Biust i mleko Marii w Dziele Zbawie-
nia (s. 79-90), Bodo Brinkmanna Zur Rolle von
Stundenbiichern in Jenseitsvorsorge / Rola Godzinek w trosce
o zaświaty (s. 91-100), Wolfganga Schmida Zwischen Tod
und Auferstehung - Zur Selbstdarstellung stddtischer Eliten
des ausgehenden Mittelalters im Spiegel von Stifterbildern /
Między śmiercią a zmartwychwstaniem - o samoprzedstawie-
niu miejskiej elity kończącego się średniowiecza w lustrze
obrazów z fundatorem (s. 101-116), Rogera Seilera Mittelal-
II. I. H. Fries, „Ratowanie biednych dusz Z Czyśćca",
ok. 1506/07. Repr. wg „Himmel, Hblle..."
III. I. H. Fries, „ The saving ofpoor souls trapped
in Purgatory", c. 1506-07. Repr. after „Himmel, Hblle..."
381
głównej mierze służyły na ogół rekonstrukcji pewnych wyda-
rzeń, dat czy szczegółów mogących przydać się w genealogii.
Zachowane dokumenty i teksty źródłowe zostały przebadane
przez twórców katalogu pod kątem troski o życie pozagrobo-
we i to właśnie było nowością. Z tak zebranego materiału
wyłonił się system doskonale funkcjonujący w wiekach mi-
nionych. Dotrwałe do naszych czasów obrazy ołtarzowe,
rzeźby, zabytki sztuki złotniczej, gmachy klasztorów i kościo-
łów, etc. to tylko niewielki punkt działalności fundatorskiej.
Do tej pory w literaturze tematu traktowano je jako najważ-
niejszy namacalny dowód akcji fundatorskiej; ale oto okazuje
się, że były to tylko dodatki do o wiele droższych darowizn,
zapisów testamentowych na rzecz kościoła, szpitali i bied-
nych. Owe darowizny dyktował strach przed wiecznym potę-
pieniem. O wiele ważniejsza była wiara w moc codziennie
odprawianych mszy za duszę i jałmużna niż fundowane do-
datki, na których pojawiał się ofiarodawca, aby przypomnieć
o swoich prawach i ulokowanych na duszę zasobach dobrych
uczynków (Seelgerdt). To był główny cel umieszczania po-
rtretu fundatora na ofiarowanych Kościołowi i Bogu dziełach
sztuki. W omawianej pracy poruszono także problemy socjal-
ne średniowiecza, wraz z którymi wyrosła cała nadbudowa
uformowana przez wczesnych Ojców Kościoła, a potem teo-
logię scholastyczną. Wyjaśniono tu ideę życia przyszłego
funkcjonującego na wszystkich szczeblach społecznych hie-
rarchii oraz problem opieki nad chorymi, w której za bardziej
wartościową uznano posługę duchową niż lekarską. Autorzy
dostrzegli także wadliwość tego systemu, który zrodził prote-
sty w formie ruchu Waldensów i późniejszego procesu Refor-
macji. Ukazano też sposób działania mechanizmu ekonomi-
cznej podbudowy całego wytworzonego przez średniowiecze
obrazu troski o zabezpieczenie duszy na życie przyszłe, a
także modelu tego życia, opartego na ściśle określonej wizji
Piekła, Nieba i Czyśćca.
Katalog składa się z trzech części. Pierwsza z nich zawiera
piętnaście artykułów (s. 13--168), zajmujących się różnymi
aspektami średniowiecznej troski o duszę, z których najcie-
kawszymi wydają się być: Petera Jezlera Jenseitsmodelle und
Jenseitsvorsorge-Eine Einfiihrung / Modele życia przyszłego
i troska o życie przyszłe - Wprowadzenie (s. 13-26), Hansa-
Dietricha Altendorfa Die Entstehung des theologischen
Hollenbildes in der Alten Kirche / Powstanie teologicznego
obrazu Piekła w Starym Kościele (s. 27-32), Brigitty Rotach
Der Durst der Toten und die zwischenzeitliche Erquickung
(Refrigerium Interim) / Pragnienie zmarłych i tymczasowe
pokrzepienie (Refrigerium Interim) (s. 33-40), Susany Marti-
Danieli Mondini Ich manen dich der brusten min, Das du dem
siinder wellest milte sin! - Marienbruste und Marienmilch im
Heilsgeschehen / (...!) - Biust i mleko Marii w Dziele Zbawie-
nia (s. 79-90), Bodo Brinkmanna Zur Rolle von
Stundenbiichern in Jenseitsvorsorge / Rola Godzinek w trosce
o zaświaty (s. 91-100), Wolfganga Schmida Zwischen Tod
und Auferstehung - Zur Selbstdarstellung stddtischer Eliten
des ausgehenden Mittelalters im Spiegel von Stifterbildern /
Między śmiercią a zmartwychwstaniem - o samoprzedstawie-
niu miejskiej elity kończącego się średniowiecza w lustrze
obrazów z fundatorem (s. 101-116), Rogera Seilera Mittelal-
II. I. H. Fries, „Ratowanie biednych dusz Z Czyśćca",
ok. 1506/07. Repr. wg „Himmel, Hblle..."
III. I. H. Fries, „ The saving ofpoor souls trapped
in Purgatory", c. 1506-07. Repr. after „Himmel, Hblle..."
381