DOI Artikel:
Polak-Trajdos, Ewa: Ze studiów nad twórczością Mistrza Krucyfiksów Siedmiogrodzkich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48235#0022
EWA POLAK-TRAJDOS
II. 11. Warsztat siedmiogrodzki, Głowa Chrystusa z Sibiu,
obecnie w kość. Minorytów w Wiedniu. (Fot. E. Polak-Trajdos)
II. 12. Głowa Chrystusa z kwatery Ukrzyżowania ołtarza
Wita Stosza z kość. Mariackiego w Krakowie. (Fot. IS
PAN)
Oprócz przemożnego wpływu warsztatu krakowskiego
Stosza nie można pominąć także sztuki A. Diirera. Jego
wpływ uzewnętrznia się w apolłińskim ukształtowaniu torsu
Ukrzyżowanych z Sibiu i Cluj. Przykładem może być tutaj
drzeworyt przedstawiający Ukrzyżowanie z cyklu Wielkiej
Pasji Diirera powstałej przed r. 150035 (ił. 10). Promieniowa-
nie sztuki Diirera było w Siedmiogrodzie bardzo silne. Szcze-
gólnie odnosi się to do siedmiogrodzkich ołtarzy skrzydło-
wych36.
Przy całej oryginalności interpretacji rzeźbiarz z Siedmio-
grodu używa również motywu tradycyjnego w rzeźbie pół-
nocnej Europy (Bawarii), a mianowicie z lewego boku Ukrzy-
żowanego opuszcza koniec przepaski w formie korkociągu,
jak to ma miejsce w krucyfiksie z Jengen czy z Passawy37.
Motyw ten jednak nie występuje w siedmiogrodzkim krucy-
fiksie z Eremitul.
Trzeba zwrócić uwagę na niezwykłe podobieństwo sied-
miogrodzkiego typu Ukrzyżowanego do rysów Chrystusa
z kwatery Ukrzyżowania ołtarza Mariackiego Wita Stosza
w Krakowie (ił. Ili 12). Niemal identyczny jest ogólny wy-
raz twarzy oddającej sugestywnie moment gasnącego życia.
Powtarza się ten sam zarys oblicza o uwydatnionych kościach
policzkowych, o prostym nosie z garbkiem z wydętymi noz-
35 II. HOHN, Deutsche Ililzschnitte bis zum Ende des 16 Jahrhunderts,
Leipzig 1925, s. 48.
36 RADOCSAY, A Kuzepkoii .... lablak&vei..., o.c., s. 182; — SCHWOB,
o.c., s. 28, 29; — V. GUY MARICA, Durer-Werke ais Yorbilder fur die Gemdl-
de eins Siebenburgischen Flugeldltars, ,,Revue Roumaine d’Histoire de l’Art,
drzami, o podobnym wykroju skośnie opadających powiek.
Tu i tam bruzda z lewej strony skrzydełka nosa uwydatnia
grymas cierpienia, a usta nieco obrzmiałe, o identycznym
kształcie rozchylają się bezwiednie, by oddać ostatnie tchnie-
nie. Bliski jest także modelunek brody, wąsów i włosów uję-
tych w spiralnie zwinięte kędziory. Artysta z Siedmiogro-
du nie zakrył włosami prawego ramienią Chrystusa, jak uczy-
nił to rzeźbiarz kwatery mariackiego Ukrzyżowania. Rów-
nież ułożenie podkurczonych w kolanach nóg Chrystusa
z tejże kwatery nie odpowiadało zamierzeniom rzeźbiarza
siedmiogrodzkiego. Rzeźbiarz ten wyszedłszy niewątpliwie
z krakowskiej pracowni Stosza, w której zapewne ślad jęgo
ręki widzimy w scenie Ukrzyżowania z kwatery ołtarza Ma-
riackiego, u szczytu swej drogi artystycznej pozostał bar-
dziej wierny kanonowi starego Mistrza wracając do układu
wyprężonych nóg.
Ginhart uważał, że podobne do siedmiogrodzkich krucy-
fiksy znajdują się w Nowej Wsi Spiskiej, Bardiowie, Kieżmar-
ku, Spiskich Włochach i w Lewoczy38. Jednakże, wbrew
twierdzeniu Ginharta, krucyfiksy spiskie nie dorównują pod
względem opracowania formy i siły wyrazu grupie siedmio-
grodzkiej. Wystarczy porównać najbliższego im pod wzglę-
dem atletycznej budowy ciała i jego układu Chrystusa z Kież-
Serie Beaux-Arts” VIII, 1971, s. 13—25; — YATASIANU, Arta in Transil-
rania..., o.c., s. 423.
37 DETTLOKF, Ze studiów..., o.c., s. 24, 25, 37.
38 GINHART, o.c., s. 9—13.
12
II. 11. Warsztat siedmiogrodzki, Głowa Chrystusa z Sibiu,
obecnie w kość. Minorytów w Wiedniu. (Fot. E. Polak-Trajdos)
II. 12. Głowa Chrystusa z kwatery Ukrzyżowania ołtarza
Wita Stosza z kość. Mariackiego w Krakowie. (Fot. IS
PAN)
Oprócz przemożnego wpływu warsztatu krakowskiego
Stosza nie można pominąć także sztuki A. Diirera. Jego
wpływ uzewnętrznia się w apolłińskim ukształtowaniu torsu
Ukrzyżowanych z Sibiu i Cluj. Przykładem może być tutaj
drzeworyt przedstawiający Ukrzyżowanie z cyklu Wielkiej
Pasji Diirera powstałej przed r. 150035 (ił. 10). Promieniowa-
nie sztuki Diirera było w Siedmiogrodzie bardzo silne. Szcze-
gólnie odnosi się to do siedmiogrodzkich ołtarzy skrzydło-
wych36.
Przy całej oryginalności interpretacji rzeźbiarz z Siedmio-
grodu używa również motywu tradycyjnego w rzeźbie pół-
nocnej Europy (Bawarii), a mianowicie z lewego boku Ukrzy-
żowanego opuszcza koniec przepaski w formie korkociągu,
jak to ma miejsce w krucyfiksie z Jengen czy z Passawy37.
Motyw ten jednak nie występuje w siedmiogrodzkim krucy-
fiksie z Eremitul.
Trzeba zwrócić uwagę na niezwykłe podobieństwo sied-
miogrodzkiego typu Ukrzyżowanego do rysów Chrystusa
z kwatery Ukrzyżowania ołtarza Mariackiego Wita Stosza
w Krakowie (ił. Ili 12). Niemal identyczny jest ogólny wy-
raz twarzy oddającej sugestywnie moment gasnącego życia.
Powtarza się ten sam zarys oblicza o uwydatnionych kościach
policzkowych, o prostym nosie z garbkiem z wydętymi noz-
35 II. HOHN, Deutsche Ililzschnitte bis zum Ende des 16 Jahrhunderts,
Leipzig 1925, s. 48.
36 RADOCSAY, A Kuzepkoii .... lablak&vei..., o.c., s. 182; — SCHWOB,
o.c., s. 28, 29; — V. GUY MARICA, Durer-Werke ais Yorbilder fur die Gemdl-
de eins Siebenburgischen Flugeldltars, ,,Revue Roumaine d’Histoire de l’Art,
drzami, o podobnym wykroju skośnie opadających powiek.
Tu i tam bruzda z lewej strony skrzydełka nosa uwydatnia
grymas cierpienia, a usta nieco obrzmiałe, o identycznym
kształcie rozchylają się bezwiednie, by oddać ostatnie tchnie-
nie. Bliski jest także modelunek brody, wąsów i włosów uję-
tych w spiralnie zwinięte kędziory. Artysta z Siedmiogro-
du nie zakrył włosami prawego ramienią Chrystusa, jak uczy-
nił to rzeźbiarz kwatery mariackiego Ukrzyżowania. Rów-
nież ułożenie podkurczonych w kolanach nóg Chrystusa
z tejże kwatery nie odpowiadało zamierzeniom rzeźbiarza
siedmiogrodzkiego. Rzeźbiarz ten wyszedłszy niewątpliwie
z krakowskiej pracowni Stosza, w której zapewne ślad jęgo
ręki widzimy w scenie Ukrzyżowania z kwatery ołtarza Ma-
riackiego, u szczytu swej drogi artystycznej pozostał bar-
dziej wierny kanonowi starego Mistrza wracając do układu
wyprężonych nóg.
Ginhart uważał, że podobne do siedmiogrodzkich krucy-
fiksy znajdują się w Nowej Wsi Spiskiej, Bardiowie, Kieżmar-
ku, Spiskich Włochach i w Lewoczy38. Jednakże, wbrew
twierdzeniu Ginharta, krucyfiksy spiskie nie dorównują pod
względem opracowania formy i siły wyrazu grupie siedmio-
grodzkiej. Wystarczy porównać najbliższego im pod wzglę-
dem atletycznej budowy ciała i jego układu Chrystusa z Kież-
Serie Beaux-Arts” VIII, 1971, s. 13—25; — YATASIANU, Arta in Transil-
rania..., o.c., s. 423.
37 DETTLOKF, Ze studiów..., o.c., s. 24, 25, 37.
38 GINHART, o.c., s. 9—13.
12