DOI Artikel:
Polak-Trajdos, Ewa: Ze studiów nad twórczością Mistrza Krucyfiksów Siedmiogrodzkich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48235#0024
EWA POLAK-TRAJDOS
II. 14. Krucyfiks ze Starego Wiśnicza (niegdyś w Podolińcu).
(Fot. E. Polak-Trajdos)
II. 15. Głowa Chrystusa z Apold, wg H. Stanescu, Wit Stosz
fiks lewocki według Radocsay’a powstał około 1490 r., a za-
tem byłby najwcześniejszym naśladownictwem Ukrzyżowa-
nego kamiennego Stosza. Należałoby jednak datę jego pow-
stania przesunąć o kilka lat naprzód40. Warto zaznaczyć,
że Maria Magdalena z lewockiej grupy Kalwarii żywo przy-
pomina tę samą postać z kwatery Ukrzyżowania ołtarza Mar-
riackiego. Homolka widzi w tej figurze lewockiej wpływy
pogerhaertowskie41. Jednakże niezwykle sugestywny profil
ku górze zwróconej twarzy Marii Magdaleny niewątpliwie
odpowiada identycznemu profilowi z kwatery Ukrzyżowa-
nia Mariackiego ołtarza Stosza. Krucyfiks lewocki, mimo
wzorca stoszowskiego, nie ma w sobie tej dramatycznej si-
ły wyrazu, jaka cechuje krucyfiksy siedmiogrodzkie.
Należałoby tu wspomnieć jeszcze o krucyfiksie z tęczy
kościoła Mariackiego w Krakowie, który ostatnio był znów
omawiany. Z. Rozanow i E. Smulikowska w swym artykule
twierdzą, że powszechnie uważa się go za dzieło norymber-
skiego ucznia Wita Stosza z lat około 1520—30 lub może
nieco wcześniej42. Tymczasem badania nad warsztatami spis-
kimi pozwalają, stwierdzić istniejące pokrewieństwo między
krucyfiksem z tęczy kościoła Mariackiego a grupą krucyfik-
sów spiskich, a nawet w pewnych szczegółach siedmiogrodz-
kich43. Istnieją niewątpliwie podobieństwa typu, które wraz
z grupą Ukrzyżowanych spiskich wiążą to dzieło z epigonami
krakowskiego warsztatu Stosza. Rysy twarzy Chrystusa
z tęczy kościoła Mariackiego najsihiiej odpowiadają Ukrzy-
żowanemu z Kieżmarku (il. 17). Gruby i wydłużony nos oraz
wydatne usta to cechy występujące w obu tych krucyfiksach.
Jednakże zarówno głowa, jak i cały korpus Chrystusa z tę-
czy kościoła Mariackiego zostały nadmiernie wydłużone. Ta
cecha występuje w torsie Chrystusa z Muzeum w Ostrzyho-
miu, o którym już pisano44 (il. 18). Chrystus ten niewątpli-
wie wykazuje w swej pociągłej twarzy niezwykłe podobień-
stwo do Ukrzyżowanego z tęczy kościoła Mariackiego. Chrys-
tus ostrzyhomski pochodzi z nieznanej miejscowości na Gór-
nych Węgrzech, a zatem należy do grupy krucyfiksów spis-
kich. Wydaj o się zupełnym nieporozumieniem wiązanie kru-
cyfiksu z tęczy z tak krańcowo odmiennym Chrystusem Jas-
40 RADOCSAY, Das Hermannstddter..., o.c., s. 291.
41 J. HOMOLKA, Galicka plastiku na Slocensku, Bratislava 1972,
w. 170.
42 Z. KOZA NO W, E. SMULIKOWSKA, Problem autorstwa krucyfiksu
Jasnogórskiego, „Biul. Hist. Sztuki” XXXVI, 1974, nr 2, s. 136.
43 TRAJDOS, Krucyfiks..., o.c.. s. 69 — RADOCSAY, Das Hermann-
stddter..., o.c., s. 292. Problem pochodzenia krucyfiksu z tęczy kościoła
Mariackiego był poruszany przez powyższych autorów i jego proweniencja
interpretowana w sposób odmienny niż czyni to S. Dettloff, o czym Z. Ro-
zanow i E. Smulikowska nie wspomniały w swej pracy.
44 TRAJDOS, Krucyfiks..., o.c.
14
II. 14. Krucyfiks ze Starego Wiśnicza (niegdyś w Podolińcu).
(Fot. E. Polak-Trajdos)
II. 15. Głowa Chrystusa z Apold, wg H. Stanescu, Wit Stosz
fiks lewocki według Radocsay’a powstał około 1490 r., a za-
tem byłby najwcześniejszym naśladownictwem Ukrzyżowa-
nego kamiennego Stosza. Należałoby jednak datę jego pow-
stania przesunąć o kilka lat naprzód40. Warto zaznaczyć,
że Maria Magdalena z lewockiej grupy Kalwarii żywo przy-
pomina tę samą postać z kwatery Ukrzyżowania ołtarza Mar-
riackiego. Homolka widzi w tej figurze lewockiej wpływy
pogerhaertowskie41. Jednakże niezwykle sugestywny profil
ku górze zwróconej twarzy Marii Magdaleny niewątpliwie
odpowiada identycznemu profilowi z kwatery Ukrzyżowa-
nia Mariackiego ołtarza Stosza. Krucyfiks lewocki, mimo
wzorca stoszowskiego, nie ma w sobie tej dramatycznej si-
ły wyrazu, jaka cechuje krucyfiksy siedmiogrodzkie.
Należałoby tu wspomnieć jeszcze o krucyfiksie z tęczy
kościoła Mariackiego w Krakowie, który ostatnio był znów
omawiany. Z. Rozanow i E. Smulikowska w swym artykule
twierdzą, że powszechnie uważa się go za dzieło norymber-
skiego ucznia Wita Stosza z lat około 1520—30 lub może
nieco wcześniej42. Tymczasem badania nad warsztatami spis-
kimi pozwalają, stwierdzić istniejące pokrewieństwo między
krucyfiksem z tęczy kościoła Mariackiego a grupą krucyfik-
sów spiskich, a nawet w pewnych szczegółach siedmiogrodz-
kich43. Istnieją niewątpliwie podobieństwa typu, które wraz
z grupą Ukrzyżowanych spiskich wiążą to dzieło z epigonami
krakowskiego warsztatu Stosza. Rysy twarzy Chrystusa
z tęczy kościoła Mariackiego najsihiiej odpowiadają Ukrzy-
żowanemu z Kieżmarku (il. 17). Gruby i wydłużony nos oraz
wydatne usta to cechy występujące w obu tych krucyfiksach.
Jednakże zarówno głowa, jak i cały korpus Chrystusa z tę-
czy kościoła Mariackiego zostały nadmiernie wydłużone. Ta
cecha występuje w torsie Chrystusa z Muzeum w Ostrzyho-
miu, o którym już pisano44 (il. 18). Chrystus ten niewątpli-
wie wykazuje w swej pociągłej twarzy niezwykłe podobień-
stwo do Ukrzyżowanego z tęczy kościoła Mariackiego. Chrys-
tus ostrzyhomski pochodzi z nieznanej miejscowości na Gór-
nych Węgrzech, a zatem należy do grupy krucyfiksów spis-
kich. Wydaj o się zupełnym nieporozumieniem wiązanie kru-
cyfiksu z tęczy z tak krańcowo odmiennym Chrystusem Jas-
40 RADOCSAY, Das Hermannstddter..., o.c., s. 291.
41 J. HOMOLKA, Galicka plastiku na Slocensku, Bratislava 1972,
w. 170.
42 Z. KOZA NO W, E. SMULIKOWSKA, Problem autorstwa krucyfiksu
Jasnogórskiego, „Biul. Hist. Sztuki” XXXVI, 1974, nr 2, s. 136.
43 TRAJDOS, Krucyfiks..., o.c.. s. 69 — RADOCSAY, Das Hermann-
stddter..., o.c., s. 292. Problem pochodzenia krucyfiksu z tęczy kościoła
Mariackiego był poruszany przez powyższych autorów i jego proweniencja
interpretowana w sposób odmienny niż czyni to S. Dettloff, o czym Z. Ro-
zanow i E. Smulikowska nie wspomniały w swej pracy.
44 TRAJDOS, Krucyfiks..., o.c.
14