DOI Artikel:
Petrus, Jerzy T.: Portrety infantek hiszpańskich, córek Filipa III, z klasztoru SS. Wizytek w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48235#0052
JERZY T. PETRUS
Dla określenia czasu powstania warszawskiego obrazu
pomocą jest rycina wykonana w r. 1643 przez Jeremiasza
Falcka według Justusa d’Egmonta37 (il. 16). Oba przedsta-
wienia reprezentują identyczny typ ujęcia portretowego,
bardzo podobne są szczegóły stroju i uczesania. Ze względu
jednak na wiek królowej wydaje się, iż portret olejny pow-
stał kilka lat wcześniej. Możliwy jest również jego związek
z nieznanym portretem Egmonta, którego istnienie sugeru-
je wspomniana rycina. Bliskich analogii co do stroju — nie-
bieskiej sukni pokrytej złotymi liliami burbońskimi, płaszcza
podbitego gronostajem i charakterystycznej formy stanika
pokrytego perłami i klejnotami — dostarcza portret królo-
wej Anny przechowywany w Wersalu (il. 17), datowany na
czas około r. 16 2 5 38. Znacznie młodsza twarz, obecność na
tym portrecie wielkiej krezy wychodzącej z mody w latach
trzydziestych w. XVII oraz porównanie ze wspomnianą
grafiką Falcka, pozwalają uznać portret warszawski za pow-
stały w latach 1635—40.
Portret Anny Austriaczki został najpewniej przywiezio-
ny do Polski w r. 1646 przez Ludwikę Marię Gonzagę, która
według przewijających się przez kroniki klasztorne wspom-
nień pozostawionych przez samą królową, cieszyła się szcze-
gólnie łaskami i opieką żony Ludwika XIII39. Królowa fran-
cuska należała też do protektorek zakonnic zgromadzenia Na-
wiedzenia Najświętszej Marii Panny we Francji. Przechowa-
ły się wiadomości o kilku portretach królowej Anny będących
niegdyś własnością polskiej rodziny królewskiej. Najwcześ-
niejszy z nich, zapewne miniatura, ofiarowany został Wła-
37 Kraków, Gab. Ryc. Bibl. PAN, nr inw. 35089, miedzioryt, 40x30,5
cm, sygn.: Justus d’Egmont, Pictor Regius inrentor, dicat, consecrat. /Anno
16431 A. Paris, chez Justin d’Egmont rue de Richelieu. a Louis (13) le Juste.
Cum Primllegio Regis Christianiss. et Ordinum confederatorum Falek fecit.
— por. .T. C. BŁOCK, Jeremias Falek, sein Leben und seine Werke, Danzig-
Leipzig-Wien 1890, s. 164—166, poz. 209. Portret królowej stanowi pendant
wydanego w tym samym roku miedziorytniczego wizerunku Ludwika XIII,
wykonanego przez wspomnianych artystów — BŁOCK, o.c., poz. 259.
Identyczne obramienie i kompozycję posiada portret małego Ludwika XIV
z r. 1646, wykonany również przez Falcka według Egmonta — BŁOCK,
o.c., poz. 262.
38 J. LAVER, Le costume des Tudor a Louis XIII, Paris 1950, pl. 28
(do artykułu A. BLI1M, Le costume en France sous Henri IV et Louis XIII).
39 Arch. Wizytek, rkps bez sygn.: Kronika klasztoru naszego..., t. II
(1658—1668), s. 281: Królowa Ludwika Maria, poniosła w tym roku [1666]
bolesne dla serca straty, przez śmierć paru osób z rodziny. Najboleśniejszą
była śmierć królowej francuskiej, Anny Austriackiej, matki panującego obec-
nie króla Ludwika XIV, zmarłej dnia 20 stycznia, z nieuleczalnej choroby
raka, w wieku 66 lat życia. Nieboszczka była jakby przybraną matką naszej
królowej — za jej zabiegami wydaną została za mąż do Polski za Władysława
IV. Por. też K. TARGOSZ, Uczony dwór Ludwiki Marii Gonzagi (1646—
—1667). Z dziejów polsko-francuskich stosunków naukowych, Wrocław-War-
szawa... 1975, s. 29, 36, 37. O żałobie dworu polskiego po śmierci królowej
matki francuskiej i uroczystościach żałobnych por. B. FABIANI, Maria
Ludwika Gonzaga. Szkic biograficzno-ikonograficzny 1645—1667, „Roczn.
Muz. Naród, w Warszawie” XVIII, 1973, s. 227—229.
II. 10. Portret Cecylii Renaty, kopia obrazu Fransa Luycxa(?).
Kunsthistorisches Museum w Wiedniu. (Fot. Kunsthistorisches
Museum )
II. 11. Portret Cecylii Renaty, kopia obrazu Fransa Luycxa (?).
Kunsthistorisches Museum w Wiedniu. (Fot. Kunsthistorisches
Museum )
40
Dla określenia czasu powstania warszawskiego obrazu
pomocą jest rycina wykonana w r. 1643 przez Jeremiasza
Falcka według Justusa d’Egmonta37 (il. 16). Oba przedsta-
wienia reprezentują identyczny typ ujęcia portretowego,
bardzo podobne są szczegóły stroju i uczesania. Ze względu
jednak na wiek królowej wydaje się, iż portret olejny pow-
stał kilka lat wcześniej. Możliwy jest również jego związek
z nieznanym portretem Egmonta, którego istnienie sugeru-
je wspomniana rycina. Bliskich analogii co do stroju — nie-
bieskiej sukni pokrytej złotymi liliami burbońskimi, płaszcza
podbitego gronostajem i charakterystycznej formy stanika
pokrytego perłami i klejnotami — dostarcza portret królo-
wej Anny przechowywany w Wersalu (il. 17), datowany na
czas około r. 16 2 5 38. Znacznie młodsza twarz, obecność na
tym portrecie wielkiej krezy wychodzącej z mody w latach
trzydziestych w. XVII oraz porównanie ze wspomnianą
grafiką Falcka, pozwalają uznać portret warszawski za pow-
stały w latach 1635—40.
Portret Anny Austriaczki został najpewniej przywiezio-
ny do Polski w r. 1646 przez Ludwikę Marię Gonzagę, która
według przewijających się przez kroniki klasztorne wspom-
nień pozostawionych przez samą królową, cieszyła się szcze-
gólnie łaskami i opieką żony Ludwika XIII39. Królowa fran-
cuska należała też do protektorek zakonnic zgromadzenia Na-
wiedzenia Najświętszej Marii Panny we Francji. Przechowa-
ły się wiadomości o kilku portretach królowej Anny będących
niegdyś własnością polskiej rodziny królewskiej. Najwcześ-
niejszy z nich, zapewne miniatura, ofiarowany został Wła-
37 Kraków, Gab. Ryc. Bibl. PAN, nr inw. 35089, miedzioryt, 40x30,5
cm, sygn.: Justus d’Egmont, Pictor Regius inrentor, dicat, consecrat. /Anno
16431 A. Paris, chez Justin d’Egmont rue de Richelieu. a Louis (13) le Juste.
Cum Primllegio Regis Christianiss. et Ordinum confederatorum Falek fecit.
— por. .T. C. BŁOCK, Jeremias Falek, sein Leben und seine Werke, Danzig-
Leipzig-Wien 1890, s. 164—166, poz. 209. Portret królowej stanowi pendant
wydanego w tym samym roku miedziorytniczego wizerunku Ludwika XIII,
wykonanego przez wspomnianych artystów — BŁOCK, o.c., poz. 259.
Identyczne obramienie i kompozycję posiada portret małego Ludwika XIV
z r. 1646, wykonany również przez Falcka według Egmonta — BŁOCK,
o.c., poz. 262.
38 J. LAVER, Le costume des Tudor a Louis XIII, Paris 1950, pl. 28
(do artykułu A. BLI1M, Le costume en France sous Henri IV et Louis XIII).
39 Arch. Wizytek, rkps bez sygn.: Kronika klasztoru naszego..., t. II
(1658—1668), s. 281: Królowa Ludwika Maria, poniosła w tym roku [1666]
bolesne dla serca straty, przez śmierć paru osób z rodziny. Najboleśniejszą
była śmierć królowej francuskiej, Anny Austriackiej, matki panującego obec-
nie króla Ludwika XIV, zmarłej dnia 20 stycznia, z nieuleczalnej choroby
raka, w wieku 66 lat życia. Nieboszczka była jakby przybraną matką naszej
królowej — za jej zabiegami wydaną została za mąż do Polski za Władysława
IV. Por. też K. TARGOSZ, Uczony dwór Ludwiki Marii Gonzagi (1646—
—1667). Z dziejów polsko-francuskich stosunków naukowych, Wrocław-War-
szawa... 1975, s. 29, 36, 37. O żałobie dworu polskiego po śmierci królowej
matki francuskiej i uroczystościach żałobnych por. B. FABIANI, Maria
Ludwika Gonzaga. Szkic biograficzno-ikonograficzny 1645—1667, „Roczn.
Muz. Naród, w Warszawie” XVIII, 1973, s. 227—229.
II. 10. Portret Cecylii Renaty, kopia obrazu Fransa Luycxa(?).
Kunsthistorisches Museum w Wiedniu. (Fot. Kunsthistorisches
Museum )
II. 11. Portret Cecylii Renaty, kopia obrazu Fransa Luycxa (?).
Kunsthistorisches Museum w Wiedniu. (Fot. Kunsthistorisches
Museum )
40