DOI Artikel:
Gajewski, Jacek: O kilku portretach Jana Kazimierza. Przyczynek do twórczości Daniela Schultza i ikonografii króla
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48235#0065
O KILKU PORTRETACH JANA KAZIMIERZA
II. 6. D. Schultz, Portret Michała Korybuta Wiśnio-
wieckiego, fragment, Państw. Zb. Sztuki na Wawelu.
(Fot. J. Gajewski)
II. 7. D. Schultz, Portret Krzysztofa Zygmunta Paca,
fragment, Dailes Musieius w Kownie, pierwotnie w za-
krystii kościoła kamedulów w Pożajściu pod Kownem.
(Fot. M. Karpowicz)
portretu nieznanemu malarzowi pozostał T. Dobrowolski24
i atrybucja ta utrzymała się do dzisiaj25. Portret Jana Ka-
zimierza z Bielan pod Krakowem malowany jest „twardo”,
bez delikatnych przejść walorowych i subtelnej, stonowanej
kolorystyki charakterystycznych dla malarstwa Schultza.
Szczególnie odnosi się to do partii twarzy, będącej popraw-
nym, ale pozbawionym głębszej charakterystyki, wizerun-
kiem króla. Z tego przede wszystkim, względu rękę Schultza
w odniesieniu do tego pobieżnie malowanego portretu należy
całkowicie wykluczyć26.
Porównanie wymienionych trzech wizerunków króla
z portretami Jana Kazimierza z warszawskich Bielan i z wi-
zytkowskim wskazuje, że najbliższym im jest w partii twarzy
portret z Bielan warszawskich. Tak samo rozłożone są par-
tie cienia modelujące rysy twarzy, w tym samym miejscu
zaznaczone zostały refleksy na źrenicach, tą samą linią ry-
sują się workowate fałdy pod oczyma, fałdy nosowo-policz-
kowe, usta, wąsy, ten sam jest wreszcie, przy całym spłyce-
niu, wyraz twarzy. Prowadzi to do stwierdzenia wyraźnych
zbieżności w partii twarzy portretów z Cambrai, z warszaw-
skiego Muzeum Historycznego, portretu z zakrystii kościoła
kamedulów na. Bielanach pod Krakowem i z warszawskich
Bielan. Można się domyślać, że wszystkie one zależą w partii
twarzy od wspólnego, szulcowskiego pierwowzoru, którego
prawdopodobnie repliką autorską jest portret z warszaw-
skich Bielan.
Z portretem z Cambrai związany jest popiersiowy por-
tret z Muzeum Historycznego w Warszawie. Zwracają uwa-
gę te same szczegóły zbroi, identycznie poprowadzony łań-
cuch orderowy ze Złotym Runem, inne jest tylko, jak wspom-
niano, ułożenie przewiązanego wstążką żabotu. Istnienie tych
dwóch, zależnych od siebie portretów, będących wyraźnie
dziełami innej ręki, przy stwierdzonej w obu wizerunkach
w partii twarzy zależności od szulcowskiego pierwowzoru,
pozwala przypuszczać, że portrety z Cambrai i z Muzeum
Historycznego (w popiersiowej redukcji) wzorują się na tym
samym szulcowskim, nie znanym nam portrecie króla. Wska-
zują na to również inne zależności między portretem z Cam-
24 DOBROWOLSKI, l.c., omyłkowo podając, z błędnym powołaniem
się na .1. MYCIELSKIEGO (Portrety polskie, l.cj, że portret Jana Kazi-
mierza z zakrystii kościoła kamedulów na Bielanach pod Krakowem znaj-
duje się na Bielanach w Warszawie. Omyłkę Dobrowolskiego powtarza
Historia sztuki polskiej, l.c. oraz M. M. DROZDOWSKI, A. ZACHORSKI,
Historia Warszawy, wyd. 2, Warszawa 1975, s. 65.
25 Portrety osobistości polskich, l.c.; — Sztuka dworu Wazów, l.c.
26 Z portretu króla znajdującego się w zakrystii kościoła kamedulów
na Bielanach pod Krakowem nie określony malarz wykonał znajdującą się
również w zakrystii kościoła na podkrakowskich Bielanach, zredukowaną
do popiersia kopię (ol., pł.; 64,5x47,5 cm). O tej pochodzącej zapewne
z w. XIX kopii wzmiankują: TOMKOWICZ, [w:] Powiat, Bielany, l.c.
oraz, z datowaniem na w. XVII, Sztuka dworu Wazów, O.C., poz. 211, s. 89.
Kopia ta nie została wymieniona w szczegółowym inwentarzu spisanym
w 1873 r. (Archiwum klasztorne..., Inwentarz kościoła, o.c.). W pewnym
stopniu wskazywałoby to na okres jej powstania po r. 1873.
53
II. 6. D. Schultz, Portret Michała Korybuta Wiśnio-
wieckiego, fragment, Państw. Zb. Sztuki na Wawelu.
(Fot. J. Gajewski)
II. 7. D. Schultz, Portret Krzysztofa Zygmunta Paca,
fragment, Dailes Musieius w Kownie, pierwotnie w za-
krystii kościoła kamedulów w Pożajściu pod Kownem.
(Fot. M. Karpowicz)
portretu nieznanemu malarzowi pozostał T. Dobrowolski24
i atrybucja ta utrzymała się do dzisiaj25. Portret Jana Ka-
zimierza z Bielan pod Krakowem malowany jest „twardo”,
bez delikatnych przejść walorowych i subtelnej, stonowanej
kolorystyki charakterystycznych dla malarstwa Schultza.
Szczególnie odnosi się to do partii twarzy, będącej popraw-
nym, ale pozbawionym głębszej charakterystyki, wizerun-
kiem króla. Z tego przede wszystkim, względu rękę Schultza
w odniesieniu do tego pobieżnie malowanego portretu należy
całkowicie wykluczyć26.
Porównanie wymienionych trzech wizerunków króla
z portretami Jana Kazimierza z warszawskich Bielan i z wi-
zytkowskim wskazuje, że najbliższym im jest w partii twarzy
portret z Bielan warszawskich. Tak samo rozłożone są par-
tie cienia modelujące rysy twarzy, w tym samym miejscu
zaznaczone zostały refleksy na źrenicach, tą samą linią ry-
sują się workowate fałdy pod oczyma, fałdy nosowo-policz-
kowe, usta, wąsy, ten sam jest wreszcie, przy całym spłyce-
niu, wyraz twarzy. Prowadzi to do stwierdzenia wyraźnych
zbieżności w partii twarzy portretów z Cambrai, z warszaw-
skiego Muzeum Historycznego, portretu z zakrystii kościoła
kamedulów na. Bielanach pod Krakowem i z warszawskich
Bielan. Można się domyślać, że wszystkie one zależą w partii
twarzy od wspólnego, szulcowskiego pierwowzoru, którego
prawdopodobnie repliką autorską jest portret z warszaw-
skich Bielan.
Z portretem z Cambrai związany jest popiersiowy por-
tret z Muzeum Historycznego w Warszawie. Zwracają uwa-
gę te same szczegóły zbroi, identycznie poprowadzony łań-
cuch orderowy ze Złotym Runem, inne jest tylko, jak wspom-
niano, ułożenie przewiązanego wstążką żabotu. Istnienie tych
dwóch, zależnych od siebie portretów, będących wyraźnie
dziełami innej ręki, przy stwierdzonej w obu wizerunkach
w partii twarzy zależności od szulcowskiego pierwowzoru,
pozwala przypuszczać, że portrety z Cambrai i z Muzeum
Historycznego (w popiersiowej redukcji) wzorują się na tym
samym szulcowskim, nie znanym nam portrecie króla. Wska-
zują na to również inne zależności między portretem z Cam-
24 DOBROWOLSKI, l.c., omyłkowo podając, z błędnym powołaniem
się na .1. MYCIELSKIEGO (Portrety polskie, l.cj, że portret Jana Kazi-
mierza z zakrystii kościoła kamedulów na Bielanach pod Krakowem znaj-
duje się na Bielanach w Warszawie. Omyłkę Dobrowolskiego powtarza
Historia sztuki polskiej, l.c. oraz M. M. DROZDOWSKI, A. ZACHORSKI,
Historia Warszawy, wyd. 2, Warszawa 1975, s. 65.
25 Portrety osobistości polskich, l.c.; — Sztuka dworu Wazów, l.c.
26 Z portretu króla znajdującego się w zakrystii kościoła kamedulów
na Bielanach pod Krakowem nie określony malarz wykonał znajdującą się
również w zakrystii kościoła na podkrakowskich Bielanach, zredukowaną
do popiersia kopię (ol., pł.; 64,5x47,5 cm). O tej pochodzącej zapewne
z w. XIX kopii wzmiankują: TOMKOWICZ, [w:] Powiat, Bielany, l.c.
oraz, z datowaniem na w. XVII, Sztuka dworu Wazów, O.C., poz. 211, s. 89.
Kopia ta nie została wymieniona w szczegółowym inwentarzu spisanym
w 1873 r. (Archiwum klasztorne..., Inwentarz kościoła, o.c.). W pewnym
stopniu wskazywałoby to na okres jej powstania po r. 1873.
53