DOI Artikel:
Widacka, Hanna: Działalność Hirsza Leybowicza i innych rytowników na dworze nieświeskim Michała Kazimierza Radziwiłła "Rybeńki" w świetle badań archiwalnych$h
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48235#0079
DZIAŁALNOŚĆ HIRSZA LEYBOWICZA
II. 8. Portret Jana XIV Władysława Radziwiłła, fragment.
Icones, tabl. 78
Ił. 9. Portret Michała II Karola Radziwiłła, fragment. Icones,
tabl. 79
gółowo tu przedstawione perypetie sztycharza mogą znów
wydać się nieistotne, niemnej są one ciekawym dokumentem
obyczajowym nieświeskiego środowiska rzemieślniczego, w wię-
kszości żydowskiego w XVIII w. Powtarza się znane z listów
Wobego ustawiczne „przeszkadzanie w robocie” natrętnego
teścia, co wzbudza zrozumiałą irytację Hirsza. Uwagę zwra-
ca fakt otrzymania od księcia (w ramach zaliczki lub może
którejś z kolejnych rat) sumy czterdziestu kilku dukatów za
pracę. Wspomniane dalej w tekście jakieś należne w przysz-
łości pieniądze za blachy sugerują bliżej nie znane uregulo-
wanie zobowiązań, być może dotyczące Icones.
Druga suplika — skarga do radziwiłłowskich komisarzy,
powstała już po śmierci rodziców Leybowicza32. Pisana dość
chaotycznie, nie wspomina nic o pracach rytownika, odsłania
natomiast kulisy długotrwałych chyba zatargów jego i jego
rodziny z niejakim Howszejem Michałowiczem, arendarzem
generalnym mirskim i świerżeńskim „Rybeńki”. Zarzuty
stawiane temu urzędnikowi przez autora supliki, o ile ich nie
przekoloryzował, są poważne: przez napaść Howszejową matka
Hirsza siedziała w zamku mirskim przez niedziel dziewiętnaście,
a ojciec, wspomniany już uprzednio Leyba Zyskielowicz
przytłoczony ciężkimi zgryzotami, stosunkowo szybko za-
kończył życie33. Co więcej, tegoż Howszeja obwinia Leybo-
wicz o spowodowanie niesłusznego ukarania chłostą jego
brzemiennej (nie znanej z imienia) siostry i osadzenia jej
w więzieniu w zamku mirskim34.
Nie wiadomo, czy powyższe dwie supliki odniosły zamie-
rzony skutek. Z całą pewnością można jednak twierdzić, że
Radziwiłł nieraz interweniował w sprawach swoich poddanych,
co zdarzyło się też i w odniesieniu do Leybowicza. Znany
jest bowiem dokument, wystawiony przez „Rybeńkę” w dniu
26 kwietnia 1752 r., a skierowany do kahału nieświeskiego
w sprawie zwolnienia rytownika, jako przyjezdnego, od wszel-
kich obciążeń, związanych z narzzicaniem soli35.
32 AGAD, AR V, tamże.
33 ... Ojciec Moy Tale że umarł Ze wstydu Wielkiego i kłopotu Niesłusznie
cierpiącego i Przez to Jeżdżąc i Prawuiąc Się Do więcznej Zguby Przyszedł
i Otrącił Na dwa Tysiące Jeżdżąc Za J : 0 XJ Cmsm po rożnych drogach
Z Suplikami i Zynkwizyciami ... — fragment supliki do komisarzy. AGAD,
AR V, tamże.
34 ... Siostra moja Siedziała Wzamku ciężarna Ktwa Zwielkiej Alter-
acy Dziecie niewpore Miała i to Dziecie umarło Zekazał Jej przez Rynek
prowadząc Do zamku Rózgami Cwiczyc ... — fragment supliki do komisarzy.
AGAD, AR V, tamże. ,
35. Przykazuję Kachdlowi memu Nieswiskiemu ażeby Hirsza Leybo-
wicza Sztycharza roboty mojej pilnującego i nienalezącego do tego jako Z in-
szego Miasta Narzucaniem soli nie obciążał i w cale na niego nie narzucał
Datto w Zamku moim Nieświeskim d: 26 Aprilis 1752. AGAD, AR XXIX,
t. 7.
67
II. 8. Portret Jana XIV Władysława Radziwiłła, fragment.
Icones, tabl. 78
Ił. 9. Portret Michała II Karola Radziwiłła, fragment. Icones,
tabl. 79
gółowo tu przedstawione perypetie sztycharza mogą znów
wydać się nieistotne, niemnej są one ciekawym dokumentem
obyczajowym nieświeskiego środowiska rzemieślniczego, w wię-
kszości żydowskiego w XVIII w. Powtarza się znane z listów
Wobego ustawiczne „przeszkadzanie w robocie” natrętnego
teścia, co wzbudza zrozumiałą irytację Hirsza. Uwagę zwra-
ca fakt otrzymania od księcia (w ramach zaliczki lub może
którejś z kolejnych rat) sumy czterdziestu kilku dukatów za
pracę. Wspomniane dalej w tekście jakieś należne w przysz-
łości pieniądze za blachy sugerują bliżej nie znane uregulo-
wanie zobowiązań, być może dotyczące Icones.
Druga suplika — skarga do radziwiłłowskich komisarzy,
powstała już po śmierci rodziców Leybowicza32. Pisana dość
chaotycznie, nie wspomina nic o pracach rytownika, odsłania
natomiast kulisy długotrwałych chyba zatargów jego i jego
rodziny z niejakim Howszejem Michałowiczem, arendarzem
generalnym mirskim i świerżeńskim „Rybeńki”. Zarzuty
stawiane temu urzędnikowi przez autora supliki, o ile ich nie
przekoloryzował, są poważne: przez napaść Howszejową matka
Hirsza siedziała w zamku mirskim przez niedziel dziewiętnaście,
a ojciec, wspomniany już uprzednio Leyba Zyskielowicz
przytłoczony ciężkimi zgryzotami, stosunkowo szybko za-
kończył życie33. Co więcej, tegoż Howszeja obwinia Leybo-
wicz o spowodowanie niesłusznego ukarania chłostą jego
brzemiennej (nie znanej z imienia) siostry i osadzenia jej
w więzieniu w zamku mirskim34.
Nie wiadomo, czy powyższe dwie supliki odniosły zamie-
rzony skutek. Z całą pewnością można jednak twierdzić, że
Radziwiłł nieraz interweniował w sprawach swoich poddanych,
co zdarzyło się też i w odniesieniu do Leybowicza. Znany
jest bowiem dokument, wystawiony przez „Rybeńkę” w dniu
26 kwietnia 1752 r., a skierowany do kahału nieświeskiego
w sprawie zwolnienia rytownika, jako przyjezdnego, od wszel-
kich obciążeń, związanych z narzzicaniem soli35.
32 AGAD, AR V, tamże.
33 ... Ojciec Moy Tale że umarł Ze wstydu Wielkiego i kłopotu Niesłusznie
cierpiącego i Przez to Jeżdżąc i Prawuiąc Się Do więcznej Zguby Przyszedł
i Otrącił Na dwa Tysiące Jeżdżąc Za J : 0 XJ Cmsm po rożnych drogach
Z Suplikami i Zynkwizyciami ... — fragment supliki do komisarzy. AGAD,
AR V, tamże.
34 ... Siostra moja Siedziała Wzamku ciężarna Ktwa Zwielkiej Alter-
acy Dziecie niewpore Miała i to Dziecie umarło Zekazał Jej przez Rynek
prowadząc Do zamku Rózgami Cwiczyc ... — fragment supliki do komisarzy.
AGAD, AR V, tamże. ,
35. Przykazuję Kachdlowi memu Nieswiskiemu ażeby Hirsza Leybo-
wicza Sztycharza roboty mojej pilnującego i nienalezącego do tego jako Z in-
szego Miasta Narzucaniem soli nie obciążał i w cale na niego nie narzucał
Datto w Zamku moim Nieświeskim d: 26 Aprilis 1752. AGAD, AR XXIX,
t. 7.
67