DOI Artikel:
Widacka, Hanna: Działalność Hirsza Leybowicza i innych rytowników na dworze nieświeskim Michała Kazimierza Radziwiłła "Rybeńki" w świetle badań archiwalnych$h
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48235#0080
HANNA WIDACKA
H. 10. Portret Aleksandry z Belchackich Radziwiłlowej, fragment.
Icones, tabl. 116
II. 11. Portret Karoliny z Pociejów Radziwiłlowej, fragment.
Icones, tabl. 138
W liście z dnia 14 grudnia 1755 r., Wobe relacjonował
księciu m.in., iż ... z innemi Kupersztycharzami ile mogę kluce
się, aby w kontinuacji Portretów oraz Inskrypcji coraz dalej
postępowali36. Mowa jest więc wyraźnie o jeszcze innych ry-
townikach, zatrudnionych nie tylko przy obszernych napi-
sach pod wizerunkami, ale i przy samych portretach. Równo-
cześnie, jak widać ze skrupulatnego zestawienia w liście Da-
wida Hirszowicza, Hirsz Leybowicz (być może sam lub razem
z ojcem) wykonał w latach 1754, 1755 i 1756 dodatkowo
15 portretów poza kontraktem, otrzymując za nie 37 i pół
dukata.
Istnieją zatem poważne przesłanki do twierdzenia, że
przy albumie nieświeskim pracował cały zespół sztycharzy,
spośród których znane są na pewno zaledwie dwa nazwiska.
Należy przy tym zaznaczyć, że działalność Leybowdcza
i Zyskielowicza przy Icones, zamykająca się w latach 1747—
56, nie obejmuje pełnego, co najmniej trzynastoletniego okre-
su trwania całokształtu prac (1745—58). Zaangażowanie obu
sokalskich rytowników nie wyklucza więc równoczesnego
zatrudnienia innych artystów, bądź lokalnych, bądź też za-
miejscowych. Znany jest np. jeszcze jeden sztycharz nieświe-
ski, niejaki Wołodko, który w r. 1753 miał rytować bliżej
36 List z Nieświeża z dn. 14 XII 1755. AGAD, AR V, teka 441, poz.
17017.
37 List ks. Tomasza Żebrowskiego do „Rybeńki”, z Nieświeża, z dn.
25 I 1753 (... P. Wołodko żadnego jeszcze konia nie łcy sztychował ... AGAD,
nie znaną Hippikę31, a w r. 1755 wykonał miary kominków...
na blachy35. Jego udział w pracach nad portretami pozosta-
je jednak tylko w sferze domysłów.
Na jesieni r. 1758 album Icones został odbity w drukarni
nieświeskiej w nakładzie 50 egzemplarzy, o czym świadczy
książęca assygnacja do Arędy Swierzenskiej35:
Arędarzu Generalny Swierzenski za tą assygnacją moją
masz wypłacić Drukarni Nieswieskiej za wydrukowanie pięciu-
dziesiąt Ezemplarzow z Portretami Familij JOO Xiążąf- Tchm
z Summy u siebie vigore Kalkulacji przez Jm Pana Mikucia
Sekretarza uczynionej za lata przeszłe restującej tynfow Siedm-
set Czterydziescie Siedm Szostak Jeden groszy sześć dico tn°
747 Szo: 2 Gr 6 przykazuje co ci czasu Kalkulacji ettc Datt
w Nieswizu d 12 8bris 1758 Anno.
Należy jeszcze wspomnieć, iż dwukrotnie ponawiane pre-
tensje Dawida Hirszowicza w sprawne nie wypłaconych, za-
ległych należności za prace nie żyjącego ojca, a także zmar-
łego dziada, pozostają w pewnej sprzeczności z dwoma do-
kumentami, jakie wystawił w Nieświeżu Michał Kazimierz
Radziwiłł za zapłacenie roboty Kopersztycharskiej. W pierwT-
szym, z dnia 30 listopada 1751 r., polecał arendarzom ołyc-
kim wypłacenie na ręce Wobego sumy 143 czerwonych zło-
AR V, teka 48, nr 18944, wypis u E. Łopacińskiego — Teki Łopac. AR III
s. 207).
38 List Jana Hilla do „Rybeńki”, z dn. 121 1755 r. AGAD, AR V,
teka 112, nr 5194. Wypis u E. Łopacińskiego — Teki Łopac. AR IV, s. 13.
39 AGAD, AR XXIX, t. 9.
68
H. 10. Portret Aleksandry z Belchackich Radziwiłlowej, fragment.
Icones, tabl. 116
II. 11. Portret Karoliny z Pociejów Radziwiłlowej, fragment.
Icones, tabl. 138
W liście z dnia 14 grudnia 1755 r., Wobe relacjonował
księciu m.in., iż ... z innemi Kupersztycharzami ile mogę kluce
się, aby w kontinuacji Portretów oraz Inskrypcji coraz dalej
postępowali36. Mowa jest więc wyraźnie o jeszcze innych ry-
townikach, zatrudnionych nie tylko przy obszernych napi-
sach pod wizerunkami, ale i przy samych portretach. Równo-
cześnie, jak widać ze skrupulatnego zestawienia w liście Da-
wida Hirszowicza, Hirsz Leybowicz (być może sam lub razem
z ojcem) wykonał w latach 1754, 1755 i 1756 dodatkowo
15 portretów poza kontraktem, otrzymując za nie 37 i pół
dukata.
Istnieją zatem poważne przesłanki do twierdzenia, że
przy albumie nieświeskim pracował cały zespół sztycharzy,
spośród których znane są na pewno zaledwie dwa nazwiska.
Należy przy tym zaznaczyć, że działalność Leybowdcza
i Zyskielowicza przy Icones, zamykająca się w latach 1747—
56, nie obejmuje pełnego, co najmniej trzynastoletniego okre-
su trwania całokształtu prac (1745—58). Zaangażowanie obu
sokalskich rytowników nie wyklucza więc równoczesnego
zatrudnienia innych artystów, bądź lokalnych, bądź też za-
miejscowych. Znany jest np. jeszcze jeden sztycharz nieświe-
ski, niejaki Wołodko, który w r. 1753 miał rytować bliżej
36 List z Nieświeża z dn. 14 XII 1755. AGAD, AR V, teka 441, poz.
17017.
37 List ks. Tomasza Żebrowskiego do „Rybeńki”, z Nieświeża, z dn.
25 I 1753 (... P. Wołodko żadnego jeszcze konia nie łcy sztychował ... AGAD,
nie znaną Hippikę31, a w r. 1755 wykonał miary kominków...
na blachy35. Jego udział w pracach nad portretami pozosta-
je jednak tylko w sferze domysłów.
Na jesieni r. 1758 album Icones został odbity w drukarni
nieświeskiej w nakładzie 50 egzemplarzy, o czym świadczy
książęca assygnacja do Arędy Swierzenskiej35:
Arędarzu Generalny Swierzenski za tą assygnacją moją
masz wypłacić Drukarni Nieswieskiej za wydrukowanie pięciu-
dziesiąt Ezemplarzow z Portretami Familij JOO Xiążąf- Tchm
z Summy u siebie vigore Kalkulacji przez Jm Pana Mikucia
Sekretarza uczynionej za lata przeszłe restującej tynfow Siedm-
set Czterydziescie Siedm Szostak Jeden groszy sześć dico tn°
747 Szo: 2 Gr 6 przykazuje co ci czasu Kalkulacji ettc Datt
w Nieswizu d 12 8bris 1758 Anno.
Należy jeszcze wspomnieć, iż dwukrotnie ponawiane pre-
tensje Dawida Hirszowicza w sprawne nie wypłaconych, za-
ległych należności za prace nie żyjącego ojca, a także zmar-
łego dziada, pozostają w pewnej sprzeczności z dwoma do-
kumentami, jakie wystawił w Nieświeżu Michał Kazimierz
Radziwiłł za zapłacenie roboty Kopersztycharskiej. W pierwT-
szym, z dnia 30 listopada 1751 r., polecał arendarzom ołyc-
kim wypłacenie na ręce Wobego sumy 143 czerwonych zło-
AR V, teka 48, nr 18944, wypis u E. Łopacińskiego — Teki Łopac. AR III
s. 207).
38 List Jana Hilla do „Rybeńki”, z dn. 121 1755 r. AGAD, AR V,
teka 112, nr 5194. Wypis u E. Łopacińskiego — Teki Łopac. AR IV, s. 13.
39 AGAD, AR XXIX, t. 9.
68