DOI article:
Jakubowski, Zbigniew: Madonna z Dzieciątkiem w krakowskim klasztorze kanoników regularnych - dzieło Łukasza Cranacha St.
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48235#0152
ZBIGNIEW JAKUBOWSKI
II. 21. Dzieciątko, fragment obrazu krakowskiego. (Fot. J.
Lang da)
obronno — widnieją na naszym obrazie i w prawej partii
portretu Cuspiniana (il. 4, 25, 26), oraz w tle Polowania.
Ważny dla analizy porównawczej przykład stanowią
zarośla, owe kępy krzewów, które artysta umieszcza na naszym
obrazie w części lewej, pomiędzy kamiennym parapetem
a zamkiem na górze. Z ziemi wybuchają ku górze kępy za-
rośla. Intensywna zieleń wspomagana cynobrem daje prze-
piękny efekt.
To co w pierwszym rzędzie nasuwa myśl o Cranachu jako
autorze obrazu Madonny w Krakowie, to właśnie sposób
malowania drzew, krzaków i owych zarośli, które sprawiają
wrażenie groźnych, tajemniczych, może nawet niebezpiecz-
nych (il. 27). Scena polowania (il. 28) rozgrywa się w takiej
scenerii, na portrecie Cuspiniana identycznie potraktowane
zarośla sięgają podnóża góry, na której stoi zamek (il. 29)
Święta Rodzina w czasie ucieczki do Egiptu odpoczywa rów-
nież wśród zarośli (il. 30). Jako przykład mogą tu posłużyć
także inne prace Cranacha, chociażby: Św. Hieronim z wie-
deńskiego Muzeum, Chrystus na Krzyżu z Pinakoteki w Mo-
nachium, portret żony Cuspiniana (il. 5), Apollo i Diana
w berlińskim Kaiser-Friedrich Museum czy wreszcie Caritas
(il. 6) w królewskim Muzeum w Antwerpii.
Porównywanie palety barwnej Cranacha z kolorytem
35 D RECKA, Polskie cranaehiana, o.c.
obrazu Madonny: oliwkowa zieleń kraj obrazu przechodząca
w błękitniejące na horyzoncie góry oraz skontrastowanie
tonów ciepłych i zimnych także nasuwają twierdzenie o jego
autorstwie. Obraz, jak wszystkie niemal cranachowskie
dzieła, sprawia wrażenie jakby patrzyło się na emalierską
powłokę35.
Również sposób posługiwania się przez Cranacha złotem
zgadza się z techniką zastosowaną na obrazie krakowskim
...Granach nie posługuje się złotymi płatkami w dużych płasz-
czyznach... Jego portrety, tryptyk należą do wspaniałych przyk-
ładów użycia złota w sposób malarski, a nie ,,jubilerski”.
Oczywiście złoto w obrazach wyklucza efekty miękkości, gra-
dacji modulacji. Ale Granach, używa innych sposobów, aby
włączyć złoto w organiczną całość gry barwnej. Złoto jest miejs-
cami laserowano żólcienią łub czerwienią, miejscami pokryte
czarnym ornamentem, zestawiane z barwami chromatycznymi
i pełną czernią, objawiające się w różnych rozmiarach i kształ-
tach stref, zróżnicowane z niebywałą pomysłowością i maj-
sterstwem. Jest to złoto — kolor, złoto, które zatraciło chłód
i twardość metalu.36
Na zakończenie spróbujmy odpowiedzieć, jakie miejsce
w twórczości Łukasza Cranacha Starszego zajmuje obraz
Madonny z Dzieciątkiem z krakowskiego klasztoru kano-
36 M. RZEPIŃSKA, Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego,
Kraków 1970, t. I, s. 192.
138
II. 21. Dzieciątko, fragment obrazu krakowskiego. (Fot. J.
Lang da)
obronno — widnieją na naszym obrazie i w prawej partii
portretu Cuspiniana (il. 4, 25, 26), oraz w tle Polowania.
Ważny dla analizy porównawczej przykład stanowią
zarośla, owe kępy krzewów, które artysta umieszcza na naszym
obrazie w części lewej, pomiędzy kamiennym parapetem
a zamkiem na górze. Z ziemi wybuchają ku górze kępy za-
rośla. Intensywna zieleń wspomagana cynobrem daje prze-
piękny efekt.
To co w pierwszym rzędzie nasuwa myśl o Cranachu jako
autorze obrazu Madonny w Krakowie, to właśnie sposób
malowania drzew, krzaków i owych zarośli, które sprawiają
wrażenie groźnych, tajemniczych, może nawet niebezpiecz-
nych (il. 27). Scena polowania (il. 28) rozgrywa się w takiej
scenerii, na portrecie Cuspiniana identycznie potraktowane
zarośla sięgają podnóża góry, na której stoi zamek (il. 29)
Święta Rodzina w czasie ucieczki do Egiptu odpoczywa rów-
nież wśród zarośli (il. 30). Jako przykład mogą tu posłużyć
także inne prace Cranacha, chociażby: Św. Hieronim z wie-
deńskiego Muzeum, Chrystus na Krzyżu z Pinakoteki w Mo-
nachium, portret żony Cuspiniana (il. 5), Apollo i Diana
w berlińskim Kaiser-Friedrich Museum czy wreszcie Caritas
(il. 6) w królewskim Muzeum w Antwerpii.
Porównywanie palety barwnej Cranacha z kolorytem
35 D RECKA, Polskie cranaehiana, o.c.
obrazu Madonny: oliwkowa zieleń kraj obrazu przechodząca
w błękitniejące na horyzoncie góry oraz skontrastowanie
tonów ciepłych i zimnych także nasuwają twierdzenie o jego
autorstwie. Obraz, jak wszystkie niemal cranachowskie
dzieła, sprawia wrażenie jakby patrzyło się na emalierską
powłokę35.
Również sposób posługiwania się przez Cranacha złotem
zgadza się z techniką zastosowaną na obrazie krakowskim
...Granach nie posługuje się złotymi płatkami w dużych płasz-
czyznach... Jego portrety, tryptyk należą do wspaniałych przyk-
ładów użycia złota w sposób malarski, a nie ,,jubilerski”.
Oczywiście złoto w obrazach wyklucza efekty miękkości, gra-
dacji modulacji. Ale Granach, używa innych sposobów, aby
włączyć złoto w organiczną całość gry barwnej. Złoto jest miejs-
cami laserowano żólcienią łub czerwienią, miejscami pokryte
czarnym ornamentem, zestawiane z barwami chromatycznymi
i pełną czernią, objawiające się w różnych rozmiarach i kształ-
tach stref, zróżnicowane z niebywałą pomysłowością i maj-
sterstwem. Jest to złoto — kolor, złoto, które zatraciło chłód
i twardość metalu.36
Na zakończenie spróbujmy odpowiedzieć, jakie miejsce
w twórczości Łukasza Cranacha Starszego zajmuje obraz
Madonny z Dzieciątkiem z krakowskiego klasztoru kano-
36 M. RZEPIŃSKA, Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego,
Kraków 1970, t. I, s. 192.
138