DOI Artikel:
Gajewski, Jacek: Bielańskie epitafium Mikołaja Wolskiego i projekt Andrzeja Castellego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48235#0162
JACEK GAJEWSKI
II. 4. A. Castelli, Projekt epitafium Mikołaja Wolskiego w kościele 00. Kamedułów na Bielanach
pod Krakowem, fragment. Arch. Klaszt.... (Fot. J. Gajewski)
przed wykonaniem projektu. Wskazuje na to konieczność
ustalenia proporcji epitafium w zależności od jego Wyso-
kości, ograniczonej odległością pomiędzy dwoma gzymsami
dzielącymi ścianę, na której epitafium zostało umieszczone
oraz wprowadzenie do tekstu umowy warunku, zgodnie
z którym Castelli obowiązany był po wykonaniu epitafium
umieścić je ...na miejscu wyznaczonym (podkr. J.G.)...
uprzednio przez kontraktujących wykonanie epitafium wi-
zytatorów kongregacji (por. Aneks I). Na taką lokalizację
epitafium wpłynęła zapewne konieczność umieszczenia go
w bezpośredniej bliskości grobu Wolskiego, znajdującego
się, zgodnie z dyspozycją pogrzebową wyrażoną w tes-
tamencie marszałka, przy wejściu, w nawie kościoła13. Na
przypuszczenie to wskazuje również treść napisu epitafij-
nego, w którym wspomniano o ...szczątkach doczesnych
śmiertelnego ciała [zmarłego marszałka — pm. J.G.] tutaj
[tj. w kościele kamedułów na Bielanach pod Krakowem
■—pm. J.G.] złożonych... (por. Aneks II).
Różnice między projektem przyjętym po wprowadzeniu
poprawek do realizacji, a epitafium w obecnej postaci, są sto-
sunkowo duże. W miejsce projektowanego w zwieńczeniu
epitafium herbu kongregacji Montis Coronae wprowadzo-
no hemisferycznie zamkniętą niszę w stiukowym obra-
mieniu, ujętą po bokach w wolutowe spływy. Pominięte
zostały trzy rozety, w projekcie umieszczone W dolnej partii
13 Arch. Klaszt ...: Testamentum Illustrissimi Nicolai Wolski piissimi
Fund a tor is in Bielany, Anno Dni 1630 conditum, quod servit pro ipsissimi
Erectione, p.6—6v.
obramienia i zgodnie z poprawkami O. Sylwana projektowane
do wykonania w marmurze. W epitafium zrealizowanym
ślimacznice spływów ujmujących obramienie tablicy inskryp-
cyjnej zostały bardziej zwinięte i odsunięte na boki. Konsole,
na których oparty jest gzyms, wydłużono ku dołowi w sto-
sunku do zupełnie płaskich projektowanych. Z kolei wazony
ustawione na ślimacznicach spływów mają bardziej pękate
brzuśce, przy cieńszych, niż w projekcie podstawach i owoce
z liśćmi. Różniące się nieco kompozycyjnie od projektowanego
obramienie z liści akantu z kartuszem herbowym nie wypeł-
nia, tak jak w projekcie, całej przestrzeni między uszakami
dolnej części obramienia tablicy inskrypcyjnej. Pominięto
nadto projektowane wkładki z czarnego marmuru w stopach
obu zniczy, wypełniające woluty ujmujące występ górnej partii
obramienia oraz projektowane również do wykonania w
czarnym marmurze płomienie zniczy i wykonano je w tym
samym materiale co całe obramienie, tj. w białym wapieniu.
Porównanie detalu obramienia wyłożonej czarnym mar-
murem niszy wieńczącej epitafium z detalem innych partii
epitafium nasuwa przypuszczenie, że została ona zrealizo-
wana nie przez Andrzeja Castellego, a przez innego, nieokreś-
lonego wykonawcę. Elementy obramienia niszy różnią się bo-
wiem od elementów obramienia tablicy inskrypcyjnej epi-
tafium wykonanego przez Castellego. Przy podobnym opro-
filowaniu oraz podobnych wolutach obcym elementem
jest motyw ornamentalny wieńczący obramienie niszy.
Różnica detalu obramienia niszy od detalu tablicy inskryp-
cyjnej, przy wykonaniu obramienia niszy winnym materiale
(stiuk) niż obramienie tablicy inskrypcyjnej (wapień), wska-
zuje, że przeprojektowanie zwieńczenia epitafium nastąpić
148
II. 4. A. Castelli, Projekt epitafium Mikołaja Wolskiego w kościele 00. Kamedułów na Bielanach
pod Krakowem, fragment. Arch. Klaszt.... (Fot. J. Gajewski)
przed wykonaniem projektu. Wskazuje na to konieczność
ustalenia proporcji epitafium w zależności od jego Wyso-
kości, ograniczonej odległością pomiędzy dwoma gzymsami
dzielącymi ścianę, na której epitafium zostało umieszczone
oraz wprowadzenie do tekstu umowy warunku, zgodnie
z którym Castelli obowiązany był po wykonaniu epitafium
umieścić je ...na miejscu wyznaczonym (podkr. J.G.)...
uprzednio przez kontraktujących wykonanie epitafium wi-
zytatorów kongregacji (por. Aneks I). Na taką lokalizację
epitafium wpłynęła zapewne konieczność umieszczenia go
w bezpośredniej bliskości grobu Wolskiego, znajdującego
się, zgodnie z dyspozycją pogrzebową wyrażoną w tes-
tamencie marszałka, przy wejściu, w nawie kościoła13. Na
przypuszczenie to wskazuje również treść napisu epitafij-
nego, w którym wspomniano o ...szczątkach doczesnych
śmiertelnego ciała [zmarłego marszałka — pm. J.G.] tutaj
[tj. w kościele kamedułów na Bielanach pod Krakowem
■—pm. J.G.] złożonych... (por. Aneks II).
Różnice między projektem przyjętym po wprowadzeniu
poprawek do realizacji, a epitafium w obecnej postaci, są sto-
sunkowo duże. W miejsce projektowanego w zwieńczeniu
epitafium herbu kongregacji Montis Coronae wprowadzo-
no hemisferycznie zamkniętą niszę w stiukowym obra-
mieniu, ujętą po bokach w wolutowe spływy. Pominięte
zostały trzy rozety, w projekcie umieszczone W dolnej partii
13 Arch. Klaszt ...: Testamentum Illustrissimi Nicolai Wolski piissimi
Fund a tor is in Bielany, Anno Dni 1630 conditum, quod servit pro ipsissimi
Erectione, p.6—6v.
obramienia i zgodnie z poprawkami O. Sylwana projektowane
do wykonania w marmurze. W epitafium zrealizowanym
ślimacznice spływów ujmujących obramienie tablicy inskryp-
cyjnej zostały bardziej zwinięte i odsunięte na boki. Konsole,
na których oparty jest gzyms, wydłużono ku dołowi w sto-
sunku do zupełnie płaskich projektowanych. Z kolei wazony
ustawione na ślimacznicach spływów mają bardziej pękate
brzuśce, przy cieńszych, niż w projekcie podstawach i owoce
z liśćmi. Różniące się nieco kompozycyjnie od projektowanego
obramienie z liści akantu z kartuszem herbowym nie wypeł-
nia, tak jak w projekcie, całej przestrzeni między uszakami
dolnej części obramienia tablicy inskrypcyjnej. Pominięto
nadto projektowane wkładki z czarnego marmuru w stopach
obu zniczy, wypełniające woluty ujmujące występ górnej partii
obramienia oraz projektowane również do wykonania w
czarnym marmurze płomienie zniczy i wykonano je w tym
samym materiale co całe obramienie, tj. w białym wapieniu.
Porównanie detalu obramienia wyłożonej czarnym mar-
murem niszy wieńczącej epitafium z detalem innych partii
epitafium nasuwa przypuszczenie, że została ona zrealizo-
wana nie przez Andrzeja Castellego, a przez innego, nieokreś-
lonego wykonawcę. Elementy obramienia niszy różnią się bo-
wiem od elementów obramienia tablicy inskrypcyjnej epi-
tafium wykonanego przez Castellego. Przy podobnym opro-
filowaniu oraz podobnych wolutach obcym elementem
jest motyw ornamentalny wieńczący obramienie niszy.
Różnica detalu obramienia niszy od detalu tablicy inskryp-
cyjnej, przy wykonaniu obramienia niszy winnym materiale
(stiuk) niż obramienie tablicy inskrypcyjnej (wapień), wska-
zuje, że przeprojektowanie zwieńczenia epitafium nastąpić
148