DOI Artikel:
Paszkiewicz, Mieczysław: Polonika w szkicowniku Stefana della Belli we florenckich Uffizi
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48235#0183
POLONIKA W SZKICOWNIKU S. DELLA BELLI W UFFIZI
11. 7. Stefano della Bella, Jeździec polski, rys.ze szkicownika w zb. Albertiny w Wiedniu
nr 11307, wg M. Thausing, Livre d’Esąuisses, Wien 1880
z 1647 r. ze zbioru Recueil de divers pilces servant d kart
de portraiture16 17 oraz z lat 1649/50 z grupy Głów o fry-
zurach perskich11.
21. — Rys. ołówek, pióro (il. 11), Nr 6024 (75). Postać
przypominająca husarza, ale będąca jego teatralnie
wzbogaconym przedstawieniem, jedzie w lewo. Koń
okryty jest lwią skórą: paszcza spoczywa na końskim
łbie, grzywa okrywa kark, przednie łapy (pomyłkowo
przedstawione prawie jak kopyta) zwisają przed końską
piersią, tylne łapy widoczne są u końskiego zadu. Jeź-
dziec przedstawiony jest ze skrzydłami, a także w us-
krzydlonym hełmie i z parą skrzydeł na tarczy. Okrywa
go długi płaszcz i — jakby na dodatek — skóra. U buta
długa ostroga. W ręku trzyma buńczuk na długim drzewcu,
u lewego boku szabla, pod lewym kolanem koncerz,
bezpośrednio przed kolanem zatknięta buława. Jest
to wyraźny szkic przygotowawczy do ostatniej po pra-
wej postaci na II arkuszu ryciny przedstawiającej
Wjazd. Postać na rycinie, określona literą ,,H” opatrzona
jest u dołu komentarzem: H.Paggio d’Arme restito
di Broccato d’oro alla Persiana (il. 13). Koń na ry-
cinie jest bardziej fantastycznie i bogato przyozdbiony
niż na rysunku: ma małe skrzydełka przymocowane
powyżej pęcin i pióropusz na głowie. Łapy lwie są tu
poprawniej przedstawione. Jeździec ubrany jest (zgodnie
z opisem pod ryciną della Belli) w szatę z brokatu czy
jakiejś innej wzorzystej materii, sięgającą powyżej
kolan i w spodnie z tkaniny również ozdobnej, ale o innym,
drobniejszym niż wierzchnia szata, Wzorze. Zwraca
uwagę mniej prawidłowe przedstawienie koncerza i bu-
ławy. Postać ta na innych rysunkach i szkicach zwią-
zanych z Wjazdem, a wykonanych przez della Bellę,
przedstawiana jest odmiennie. By się o tym przekonać,
wystarczy porównać odnośną część rysunku Wjazdu
ze zbiorów Luwru18, gdzie np. skrzydła umieszczono
są daleko za plecami i siodłem, a brak ich na tarczy
i u czapki, lub szkic w zbiorach Gabinetto Nazionale
delle Stampe19, gdzie czapka ma inny kształt, a skrzydła
występują wyłącznie jako dekoracja tarczy. Warto
też porównać te rysunki z opisem Wjazdu w Diariuszu
poselstwa. Autorem diariusza jest jeden z towarzyszy Os-
solińskiego, może Dominik Roncalli, sekretarz poselstwa20:
Za nimi postępował komornik dostojnego posła — u Po-
laków zwie się giermkiem — nazwiskiem Kociszewski:
jechał na koniu odpowiednio do tego zadania przyozdo-
bionym i wywijał turecką bronią, zwaną dzidą; sam wy-
różniał się białym strojem ze srebrnej tureckiej lamy
i skrzydłami z piór żurawia21.
16 De V. 355.
17 De V. 191.
18 F. VIATTE, Musee du Lornre, Gabinet des Dessins, Inuentaire
General des Dessins Italiens II. Dessins de Stefano della Bella, Nr 12, L’en-
tree de Vambassadeur de Pologne cl Romę. Opis oraz repr. s. 37—40.
19 Rysunek opisany i repr. w katalogu wystawy Gabinetto Nazionale
delle Stampe, Disegni di Stefano della Bella, Roma, Villa della Famesina
alla Lungara, 4 febbraio — 30 aprile 1976, Nr 44.
20 [Opr.] A. PRZYBOŚ i R. ŻELEWSKI, Dyplomaci w dawnych cza-
sach, Relacje staropolskie z XVI—XVII stulecia, Kraków 1959, s. 225. Na
s. 220—229 opisane jest poselstwo Jerzego Ossolińskiego do Rzymu w r.i
1633. W książce wspomniana jest dwukrotnie przedstawiająca Wjazd —
rycina J. de Rossiego, dedykowana księciu Lorenzo Medici 1633, w b. zbio-
rach Bibl. Pawlikowskich we Lwowie (Hist. teka 32 nr 178) (s. 221), oraz
ryciny J. de Rossi (1633) (s. 226). Otóż sądzę że jest to pomyłka, którą
warto tu sprostować. Na pierwszym arkuszu Wjazdu wykonanego przez S.
della Bellę, w stanie III tej ryciny, pojawia się pod tytułem Entrata in
Roma dell’Eccel-mo Ambasciatore di Polonia L’Anno MDCXXXIII
adres wydawcy: Gio Jacoino de Rossi le stampa in Roma alla Pace, a późnie,
po lewej dedykacja: Al Ser-o Principe D. Lorenzo Medici ... Otóż, choć
niebezpiecznie jest twierdzić, że czegoś na pewno nie było, wydaje mi się,
że można jednak przypuścić, iż owa Rycina J. de Rossiego to po prostu
pierwszy arkusz (stan III) sześcio-arkuszowego Wjazdu Stefana della Belli.
21 Dyplomaci w dawnych iciekach ..., o.c., s. 225.
169
11. 7. Stefano della Bella, Jeździec polski, rys.ze szkicownika w zb. Albertiny w Wiedniu
nr 11307, wg M. Thausing, Livre d’Esąuisses, Wien 1880
z 1647 r. ze zbioru Recueil de divers pilces servant d kart
de portraiture16 17 oraz z lat 1649/50 z grupy Głów o fry-
zurach perskich11.
21. — Rys. ołówek, pióro (il. 11), Nr 6024 (75). Postać
przypominająca husarza, ale będąca jego teatralnie
wzbogaconym przedstawieniem, jedzie w lewo. Koń
okryty jest lwią skórą: paszcza spoczywa na końskim
łbie, grzywa okrywa kark, przednie łapy (pomyłkowo
przedstawione prawie jak kopyta) zwisają przed końską
piersią, tylne łapy widoczne są u końskiego zadu. Jeź-
dziec przedstawiony jest ze skrzydłami, a także w us-
krzydlonym hełmie i z parą skrzydeł na tarczy. Okrywa
go długi płaszcz i — jakby na dodatek — skóra. U buta
długa ostroga. W ręku trzyma buńczuk na długim drzewcu,
u lewego boku szabla, pod lewym kolanem koncerz,
bezpośrednio przed kolanem zatknięta buława. Jest
to wyraźny szkic przygotowawczy do ostatniej po pra-
wej postaci na II arkuszu ryciny przedstawiającej
Wjazd. Postać na rycinie, określona literą ,,H” opatrzona
jest u dołu komentarzem: H.Paggio d’Arme restito
di Broccato d’oro alla Persiana (il. 13). Koń na ry-
cinie jest bardziej fantastycznie i bogato przyozdbiony
niż na rysunku: ma małe skrzydełka przymocowane
powyżej pęcin i pióropusz na głowie. Łapy lwie są tu
poprawniej przedstawione. Jeździec ubrany jest (zgodnie
z opisem pod ryciną della Belli) w szatę z brokatu czy
jakiejś innej wzorzystej materii, sięgającą powyżej
kolan i w spodnie z tkaniny również ozdobnej, ale o innym,
drobniejszym niż wierzchnia szata, Wzorze. Zwraca
uwagę mniej prawidłowe przedstawienie koncerza i bu-
ławy. Postać ta na innych rysunkach i szkicach zwią-
zanych z Wjazdem, a wykonanych przez della Bellę,
przedstawiana jest odmiennie. By się o tym przekonać,
wystarczy porównać odnośną część rysunku Wjazdu
ze zbiorów Luwru18, gdzie np. skrzydła umieszczono
są daleko za plecami i siodłem, a brak ich na tarczy
i u czapki, lub szkic w zbiorach Gabinetto Nazionale
delle Stampe19, gdzie czapka ma inny kształt, a skrzydła
występują wyłącznie jako dekoracja tarczy. Warto
też porównać te rysunki z opisem Wjazdu w Diariuszu
poselstwa. Autorem diariusza jest jeden z towarzyszy Os-
solińskiego, może Dominik Roncalli, sekretarz poselstwa20:
Za nimi postępował komornik dostojnego posła — u Po-
laków zwie się giermkiem — nazwiskiem Kociszewski:
jechał na koniu odpowiednio do tego zadania przyozdo-
bionym i wywijał turecką bronią, zwaną dzidą; sam wy-
różniał się białym strojem ze srebrnej tureckiej lamy
i skrzydłami z piór żurawia21.
16 De V. 355.
17 De V. 191.
18 F. VIATTE, Musee du Lornre, Gabinet des Dessins, Inuentaire
General des Dessins Italiens II. Dessins de Stefano della Bella, Nr 12, L’en-
tree de Vambassadeur de Pologne cl Romę. Opis oraz repr. s. 37—40.
19 Rysunek opisany i repr. w katalogu wystawy Gabinetto Nazionale
delle Stampe, Disegni di Stefano della Bella, Roma, Villa della Famesina
alla Lungara, 4 febbraio — 30 aprile 1976, Nr 44.
20 [Opr.] A. PRZYBOŚ i R. ŻELEWSKI, Dyplomaci w dawnych cza-
sach, Relacje staropolskie z XVI—XVII stulecia, Kraków 1959, s. 225. Na
s. 220—229 opisane jest poselstwo Jerzego Ossolińskiego do Rzymu w r.i
1633. W książce wspomniana jest dwukrotnie przedstawiająca Wjazd —
rycina J. de Rossiego, dedykowana księciu Lorenzo Medici 1633, w b. zbio-
rach Bibl. Pawlikowskich we Lwowie (Hist. teka 32 nr 178) (s. 221), oraz
ryciny J. de Rossi (1633) (s. 226). Otóż sądzę że jest to pomyłka, którą
warto tu sprostować. Na pierwszym arkuszu Wjazdu wykonanego przez S.
della Bellę, w stanie III tej ryciny, pojawia się pod tytułem Entrata in
Roma dell’Eccel-mo Ambasciatore di Polonia L’Anno MDCXXXIII
adres wydawcy: Gio Jacoino de Rossi le stampa in Roma alla Pace, a późnie,
po lewej dedykacja: Al Ser-o Principe D. Lorenzo Medici ... Otóż, choć
niebezpiecznie jest twierdzić, że czegoś na pewno nie było, wydaje mi się,
że można jednak przypuścić, iż owa Rycina J. de Rossiego to po prostu
pierwszy arkusz (stan III) sześcio-arkuszowego Wjazdu Stefana della Belli.
21 Dyplomaci w dawnych iciekach ..., o.c., s. 225.
169